Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 48, 1 May 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Mooielo Kahiko o Hawaii Niii) Kuauli) " MOKUNA. I. NA MAKUA 0 KEPAKAILIULA AME KE ANO 0 KONA UANAI IA ANA,

I Ika hoea ana aku o Kiihele i ko iakou kauhale, e noho knli mai ana tno o Kiiooho, a i hakalia no ia Kiihele a komo i ka ha!e, a o ka ikinau koke mai la no i» o ke kaikiiaana i !mra huakai iho j kni'o Hilo. Uh hoike ako la no hoi o Kiiheie i na mea apau i kamaiHo r'ir>oa ia ae nei ma kekahi wahi i bala ae la o ko kakeu mōolelo, ame kona hoike aku uo hoi i ke kai»ttifana i ka haalele ana akti i ke alo alii oke Kaikoeke, a ia laua i ke h) aiii kaulana o Puna kahi hi ahi ai, a aa iioke ae !&o Kiinoho i ka ak&aka no keia maa oltlo u ke k&ikain?.

la munawa no o Kiinoho i kamnilīi tnai bf i keia mau olelo i kona

kiokaina, '"Ea, auhea mai oe e kuu kHtkaiīifi, nani ia i a hooko ia ka kao'a aiea i makēmake ai, a oiai na kaua no hoi i hanai hoopunahele ko kaaa Pokii h«ku a hiki hoi i kona pili ana aku la me ke kane i lupono i kona kulana, a o kit'u wule no e kamailio aku nei ia oe, e kiai kam me ka makaala li>a i ke kulana noho ana o ko kaua Po kii haku, a ina e hoopomaikai ia mai ana kona noho ana me kana kane, alaila, e lawf malu mai ana kaua i ka hua mua o kona puhaka na kaua no e lei aku, e like no hoi me ko kaua lei.ana i ko kaua I\.kii kaikyahi«e haku." Ua liio keia { mea maikai i ko Kiihele manao.

Ma kem noho a kane a wahiue ana o Makaoku me" Hiuaaikamalaai*», ua hooppuiaikai k< ke ia mai ta no ko laua n«/bo ana, a ua ike ia iho la no ka ano h;«pai o Hiaaaikauialama, a ua lilo no hoi i:i i oiea ho 'hauoli lo;i i ka mauiio o ke Alii M.ikaoku. Ua oleio ia no hoi uia k>ia. Moolele. o Kepakailiula» ua, hookauhea kona makuahine i ke kole makaonaona o Kona, a ua li.r>kauhua pu no hoi i ka uiuhi o ka moana kni hohonu, a i ka maia p;tln kapule hoi o ka ii!thele. a ma ka >ke hoi o ua Kahuua o ke alo alii no ke ano o kt-ia keiki a ke Al.iiwahine e hanau mai ai, he keiki ui hoi i ou*oua kona n>au inka e like me ke koie mukaoiiHOi.u o ua Koua, a o h mekmeU' iioi o ka uiaia pala, oia ke ano o kor.a ili uiamuli o koua kulaaa ui 4 a o kona auo koa hoi me. he niuhi «!a o ka uioaua kai liohouu, h ua wauaua at la uo hoi ua nn« Kahunn nei o ke Aioaiii, he keik»tCAit« ana ke keiki a ke Al>U wahiue e koko uai.

| I k* 1« i kokoke uiai ai ka na e | banau *i kti mea uoua keia Moaklo» j«ia oio ke Alii Makauku i k»u* ipuai uo o kii Uwaia uhi, i i aa k Uio hoi tnatuua iki iho o ka hanau !*n« « k« k««Ui p HiiiHaikauiahuim. lu* hoen tktt 1h no kona ; Kiib«l« i ou» aia oiai ke Alii Maj i k4 hw&U, h q« k*tu«ilio tika i« uo h 'i m K.iih«l« i kuua k«i- . kual|hu* i k-?U lUAii oleL-; tl\;U ot l e kwa kii haku ka'Aoahuie, vu Ikvliou> uo oiAUā

me kela kaikunaue ou e nuUi) inai la i katii o kakou, na inaua no e hanai pun>hele ka hua inna o k(tu puhaka, a elike no hoi oae ko oiaun hanai hoomanawanui ana ia oe, a hi&i i kou uoao ana iho la me kau kaue, a ua hoouaaopnpo no hoi ue i Xa hiki uo ia uuaua e malama inaiKai i ka lei-iima a kakuu. At'le nae e pouo i ke Alii Makaoku e ike .i« :i)ea, oiai, aole paha uia e apuno »na i ka lilo o kana hiapo keiki na hai e hanai. Penei nae oe e hnna ni e kuu Pokii haku, ina e ho tkau mai ke am> na'uiuahu keiki tualuu;i uu, uiai hoike aku oe i ko kane in>

ia me», o nobo auanei kela iuiia nei a h«le ole i ka puui aut. o ka lawaia hi ahi. E hoea <mtu mai ana "0 hni wau iou nei ina apau, & i kab"Oknuana 'uai o kela kulana hanau keiki iluna ou; alaila, e makaukau ana nc» wau nje na d<iuo apnu o ke keiki, a hanau oe en, alailo, e w;»bi ana ro hoi wa,u i ka Haku alii hou a kakou, a hoihoi i uka i kahi ou i hanai ia ai, h i k» hoi aua inai o ko kane, aiaila, e hiki no ia oe ke hoike aku uh ,banau oe i ke keiki eepa, a he keiki alualu hoi i inake ua:ia nu iJok.o o ka opu, a ua hooiei ia uku ia ua ke:fei alualu 'iei i ka uieana, a e lilo

vvale iho no ia i mea uiinaajiiia na ke AUi a pau wale ae ao, a e ihu mau mai an i no hoī wau e hoike ia iie i ke kulana o sa Lei laoi a kakou, a hiki i koua manawn e lilo a| i kanaka makua, a uo h >i o lawe uialu uuai no hoi wau i kekahi mwnawa a hoUe ia ue i ke kolaoa o kao keiki 'i hauau ai. Ma ke ano hoouiaopopi» aku i ke kulana o keia epu ou t he keikikane io ana m» kau e hanau mai ana, a he keikj koa io an;» no hoi. E lilo aaa mi lualalo o maua kona malauia aua, auie ke a'o aua no h >i iaia i na mea apau i pili i ka oiliana koa o ko kakou aina» a hele 0.0 hoi apau ko'u ike hakaka i ka Lei kfiki a kakou, a l'iaa pu hoi iaia Ka makaukau kilo o kuna Makui Kiinohi», alaila, aole! ana ooa iua ma kela aiua ma keiai mua aku. u oia aku aoa ka oi o kej koa ma keia oinu Mukupuui a hoea loa aku i kukulu o Kahiki." Ua lilo keia mau olelo a Kiihele i mea maikai i ka luaoao o Hiuaaikamalama.

I ka wa i hui kiuo ai o Makaoku j me Hiaaaikamalama, ua hnike mai uq na ouli o ka lani i kekahi mau mea auo e, a ua ike ia a&u ia uo hoi ki ku ana o ka i/uuohu ulu i ka moann, a ea haule no Loi ka ua ma fea aiua, a ua knhe a? la ka waikahe ikaika ma na kahawi i, a he mea ano e no ia, oiai isoi» o ka aiea mwa mau hoi i ka wi o KekaUi Alii kiekie mai ka po luai e hauau ia ai, oia fea wa e fke ia ai kela mau hoallona kupftiftuahu. a o keia hui i ka wn no i hui kino aiua loa ui o kei* .u«u Ahi kieE)e elua, ua ike ia ktū mau h«t wina i hoike ia ye ia t a ua lv>okanhu« Jteiki koke iho la «o o Uinaaikamiilaiua, a i kd iuia aua no o na n>Mhina eiwa me ka Uapa o ko laua ni'ho auu kaue a w&Uiue hoi, h e aueaae aua uo hui ; ka umi mahiua. ua h: u&u mai la o Iluuuikaiunlaiua he keikikaue.

I ka U uae i uauau ai o Uiuaai- i kaoluUuia, ua ti&U ua Alii auau u| kaJoo Makaoku i ka kwaU hij niu, » u* U«U i>u uo hoi kw Aiu| M«kuoku uia U hUiik&L Uw*isi iiij «hi k «. kauH Uwdia i>uu&heU.j uo U> I&U i ka u oAua uit ,kuuaj tuau Aiii ai«« k« poo UwaU, vāa iUo j U kn ui*nawa i hauau ai o Hiuaal*, kau*alauia i ka;ia aiakaluap % a ua, hifci iiiai U uo o Kiihel»' koaa kai kuuane i ka lule o Uiua akaaia- , l.tuia e 'u ho ana» a i ka hau&u aua «nai no oka uiea uona keU lr)<\ ua wa-hi ia ae ta ua keiki hanau Ih'U utji i ka lule paup&u lahiUhi a u* otviU ae U uo h\i o Kiiheie ike k<i*v hauau ha 1 , a , iu.U Iwi aku U 1 ka uka jaiue ke kauoha li o uo Uai i k<'us |\pvkuahi.ic, e luuke aku i kaua k k»at ke hoi ua hauau U,