Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 47, 24 ʻApelila 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Moolelo Kahiko o Hawaiī Niii ) Xuauh)

MOKUNA I. -

NA MAKUA 0 KEI'AKAILIULA. AME KK ANO 0 KONA HANAI IA ANA. A peneilho la ke aaele a ua Ali' nei-o Kauni i pahapaha uiai »1: Holo roapu ke ala o fca lauae i ka pali, Moani aala no i ka poli o Waialoha, Aloha wau i ke kapa huki-palai, Paki loleua i ka uka o Aiakai, Noe wale mai no kalehua makanoe, Wiwo aku !a i ke anu la, Alanui kui litna kanaka o Mp.unahina e, E hina hookahi ae wau la, Ae hina like no kaua i ka ahanui e, Alia la, H«\--o e.

M i keia iho ana o Kiiliele, na> U!< hele iho U no h«>i o Hinaaikamalama, a noho ke onaona iluna, a i hapui ia mai hoi paha e ka naanao

hele ike i ke kane, oiai ina no paha laua e hele a makemake ole mai ke Alii'Makaoku ia Hinaaikamalama, alaila, e hoi ana o Hina me ka ma : nao "luuluui 'ke one o Hanaknhi,' 1 nolaila, ua kahiko ihp la o Hinaai-, kamalama iaia ih.i a noho ka manu iluna, a ika hui ana ae hoi me ke ala kupaona o kona pa-u i hana ia 1 na uiea ala o Hawaii nei, a owai hoi ia kane e kono ole ia aku ka makemake i ka ui pookel» o ka uka iuiu o Kaunuunuaoioa. E nana ako nue hoi kaua i ka hiki ana aku o 'aua i kai o Mokuola,

I kela ia ua hela qo ke Alii Makaoku i ka. hi Khi ( oiai o kaua iaw&ia punahele ioa no ia, a ua hoi mai n.o hoi me ka uui o ka pomaikai, oial, ua heie ka o ua Alii lawaia nei a komo i ka i'a ahi, a i ka pae ana ao iuka o ka aina, ua auau. ihu ,ia oia iaia iho 4 a hoomakauk&u iho ia no hoi iaia iho, uo ka hiki mai o ke Alilwuhme o ka uka iuiu o Kauuuuuuaiuoa, ua hoopouopono ia oioko oka hale o se Aiii Makaoku, |a ua tikoakoa tna: u'o hoi na AUi apnu o kona aioalii, oo ka ike pu aoa hoi i ka wahuie j» ke Alii, 0 ka manao no p«ha iloko o ke Alii i kela maoawa ana e noho kokoko ani tua kona nua uioena, ht? wahioe nei no o ke ano ui, at»!e oia j maoao e mokumoku ana k« aho hi ahi a ua Alii Makaoku nei i ka wa e ike mai ai oia i keia ahi nri pu heuio, a i heie a (luipui ke kiuo i ka o.alama oiaikai ia e kona mau nane ika uka iuiu o Kauuunu»moa, ( eia ka e lilo ana ka paa o ke aho oloua a ua Alii Mukaoku nei i uiea 010 i keia i*a nui maka pa!u-j palu o~ke koa hohouu, Ae, he i'a !io no ke kai hohonu, aole hoi o ka i'a poopaa o kumupali. 'K naua aku nae hoi ka\l* e ka Piiea heluhelu i |ka maalo aa» »>ku o ke kaikauiahlue ui kilakila o Kauuuuuua'iioa, a o ka ui hoi i hnnai ia i ke wai ono o U!» pua o ka uka iuiu i pohai l\ § na manu o k* waokele.

ike ia 1h laua nei e k«knlii pi->e o ke lo *1U oke \lii Mdk.t >k\) 4 h u* ia aku la lo k« ! 'iu> i ke AHi Maki «kj 4 h o k& wa no i» iiSah<?A fcoke h« &\ i koua uiau Aīii koiw a) \» i koaa uiau Kahu tio lioi e ako&koa \sU o kona HaW.H, ii I

ka hoe&JUia u<Mj-Kiihele uae Hi'ihaikama,latria kona kaikuahiae a ku ma ka puka; a i ka wa n>;> o ke Ahi Makaoku i ike mai ai i keia ui oi keīakela' o kanahele, a \ hele a ai ka manu iluua, a i hoi pe ia hoi e, ka ua lu iehua o kanahele» a i hele hoi ua papaliua a uiakole vr<ile i ka hoope ia t ta.ua kilihmie o ka wao kele, a aole io no ua Alii Mukaoku nei i ike i kekahi wahiue ui pookela e like nie keia e ku a*u nei iua kooa ipuka hale. No kekalii umnawa ua liolo ae ia ke atu> aiaeele i ke kino holookoa o ua Alii opio Makaoku nei, a ua hooeehia ia oi* no kekahi mau imoute, a i ka hope Ipa na kahea «»ai la oia me ka leo. ano haalulu. . *'K komo.mai hoi paha aialuko nei,'■ a ia manaw» pu no hei i honpimoponn eeai keAln MaKaoku ma koaa. aoao heiua i wahi e noho ai o Hinaaikaaialaaia. I ka lohe ana no hoi o na iu#lihini e ku nei ina ka ipuka o ka hale o ke Alii Makaoku i keia leo koua oke AUi Makaoku, ua konio uku ia laua iloke o ka haie, a hele loa aku la uo hoi ke kaikuahiae o

Kiihele a. n.uhu uaa ka aoao heuoa o ke Alii Makaoku, oiai f auai ka w<k kahiko ioa uiai no o keia aina, he aouokapuloa ka aoao akau o ke alii, aole loa e nuho ia e kekahi mea, a ia wale no a he Alii Aiuioku i ano iike ke kula kieiie oae ke aiii e noho ana, a ua ike no o Hiua&ikaoialama ia ano koikui aliinui, oiai o kona oaau makua i o lioi i hala aku i ka po, he mau Alii koku kiekie laua' uiai na kupuua inai.

Ika wa iio i komo mai ai o Hiuaaikamalama, ua puia tuke ae la k.u haie oke alsi i da kupaoa o ka pa-u aaiao H.iiit«aikamalaLua, a ua liio no hoi ia aala i elele kii aiua

i ka uiakemake ine ka iiui u ke Alii Makaoku t a ua hoomaiule ia ibu la kona uiauao e ka uiakeuiake me ka hi>oba>« a o koua a>aaawa ao ia ,i huii ae ai a kauiailio aku la i koua uaau Alii ai alo, a i kioa uiau puaahele hoi, a i kuo& m»u Kahu iwikuauioo koi*i keia mau oielo o ke auo kuiu.

"Auhea mai oukoa e o'u maui Aiii, auie kun mau Kahu punahele; hoi, eia ka wahine a'u i Kamailio mua aku ai iaoukou, a o ka wahiue hoi a ke kaikuuaue i heie mai ai e noi kaue na ko laua kaikuaiyne» aua ike aiaka du mai ia no kakou apau j kooa ano ame Kona kuiaaa kapukapu aiii # a no'u *ho ke hoohoiu ioa nei wau o ka'u wahine h> no keia e hoao aku ai. a pphea ko oukou uianao e ua Aiii o ko'u aioalii uei?"

ia manawa no i hooho like mai ai na Aiii apau o ke aluaiii i keia nan oltio oae ka*iokahi; "E ke Aiii Makaoku e, u< kupouo ioa iawe ana iaia i wahine nau, a aoie nueoeieka hoomaikai mai o na Auuiakoā o kv>u mau kupuua i k<> olua nobo kane & wahine ana. E hookau ia ae ka hoaiiona > >a» o ku oiua noho kane a wahme ana. M I Ia manawa i wehe ae ai kek.hi o |na K»huaiii kiekie i kekiihi ipu mai| Ikona poii ae, a lawe ho la i kekshi| ltei-pala«a nani, a hele kokolo mai j (la imuaokoihi o na Alii e n*»ho| iana, a hookau m«i la ma ka ai o ( 10 Hinaaikamalaaia i ua iei pnlaoa ji»i, «'o k« wt no ia i h«n»hc ae ni Ina Aiii apau oioko o ka hale ti keia imao olelo: ! na aiii e* Ho-ao na &lsi Ul* Ao'kohkoo ku ae !a no ia hiun* a poka «ku !a ?wah,. me ka l haaW* iho i wa tr>ftu A!?i opio hei Mfoko oka Hale s»!ii, a oi-ii no boi he R!ii o Makaokn i kHuinna i ka hi aht, » he m*u **&h& Vhi kauUn.-*** no k* aKi lawaia v> ei * Hilo hanHknhi, ua no< atn oa 11 kana aho hi ahi, ao!e r.o i *i ii»a i ka n«kw, a i ka iho a«!» aku ! Ina» i ka poli, a o ka wa oo ia i *V, 'ai kp ahi o kf kO;v kaolara - TuaA 4 ' * a bukl U u;ivi ke ke alu- & ka'