Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 27, 5 Kekemapa 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELE HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]
HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA
KA MOOLELE HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI
(He (nooieio kahiko loa no Hawaii nei) (Alana ia no ka pomatkai o k<* Ka Hoku poe heluhelu moolelo)
He!o m) lia iki iho ia « Pulee w mau olelo a Kf»t\*kea, ak*. do k» wt»l« ni> uae ia wau kuoana ana «Ui'n, hati l'Ou niai la no oia me na maka lokoino no a Kaieaiiio oo&i la no Lkeiaaiau olelu.
ua lohe uku uei oo hoi olua i sa'u i»au hoole aua uo ko olua ike f kaoe a ka pokii o olua, & ioa no hof olua e noonoo pono lho t ua linoie aku wau ma na ano apau, alaili», heaha iho )a oa hoi ke kumu o v ka paaaiki loa ana mai.
E oiuola no olna e haalele jho i ka mokopuni o Oahu nei»'a huii hoi aku no ko olua MokupUnf a hoike w aku no hoi i ko olua Pokii, ao!ej he kane ana e inauao l>ou mai ai» oiai, iu aai ke kina i ke kino o kan« kan*, «ole hei o'n mftk«irflake e hele afe\) kuu kaikunana a mua o konu alo, alaila, hoohilahiln ia mai hoi e ia. E aho uo hoi \ ka aiua iho uei no a tmna ia iho iv> ka ino o ke kanaka. i£ pono uo e hoopau ae kakou i keia mau kamailio ana, a e cfo hoi olua no ka olua h;i ko oiu& alā heio i heie o»ai aei.
Ua ike iho la 4 no hui olua i ka hale, a ina no hoi i u.anao'hou no ka heie hou mai ma Keiauiua«ku, aiaila, ua haie kipa iho la no hoi kakou ae kipa mai no i ka ba!e kamaaina ae hookipa ia akuanano oiua ine ka maikai e ke kamaaina.
He makehewa wale no ko oiua paakiki mai no ka ike i ka maka o kuu kaikunane poino. He mau oleio maikni no hoi keia a*u e kamailio akn nei ia olua, a mal hoopaakiki waie o>ai uo i ke koikoi ana mai e ike i ka naaka o kuu kai kunane po!no. 0 ka'u no keia e hoike aku nei ia olua me ka manao uiaikai ae oluolu e hoomakaukau ae uo ka olua huaka'i hoi uo ko olua aina hanau '*
No keia paa loa no hoi o £ules i ka ole uo ka ike aua o Kanakoa m» i ke kaue ake kaikaina, ua ku ue ia u Kauakea iluna tue na waimaka heieiei, » kamaiiio aku la i kona kaikunane Hailikuiamauu, he mea pono ia 'laua e hoi aku ma ka hua- j ka'i euake imua o ko laua Pukii; Haku, Ua ku ae ia uo hui laua me ka mauao luuiuu, a haawi mai la i ke aloha i ke kamaaina hookipa io- ! koiuo o laua, a o ko iaua kf-ha &ku ia ao ia hui, me ka mauao uo hoi e hoi a kahi mamo |oa aku, aiaila, hoi ae o Haiiikulamauu i kooa kino ano manu, a o ko laua lele ne ia no ka mokupuui o Hawaii.
Aale Uua i haia ioa aku, ua puoho ae ia o Kahikuaokalaui, a mamuli o ka haman owaho, ua haohao iho la ia i ka lohe ole.mai i ka leo hauiau mawahu» e like uue kaua i lohe ai uiauiua ihi' o kooa pauhio ia ka hiamoe* Mamuli oia lohe oie i ka leo luawaho, ua kahea mni la oia i kona kaikuahiue. a ua koxu &ku Ia t k« kaikuahiae iioko» a o 4» wa uo ia i uiu&u mai ai o Kahīhiku»okaiani ia Puiee i keia ninau.
"Ea, auhea ka hoi ua (ualihiui a kaua, oi kaliaku u«i Uoi wau o kou |*he* ui«r ia'u e hele aku 6 kui m*
Uua. & he ole uae kuu kahea a,a"u ,* auhea aku nei laoa i keia mn* o»w»7" 1 ks lohe ana 0 Pulee i keia aiuau • kon» kaikuaane, aole oia i pane iki aku, olāi, ua &00 hilahUa iho la oia i kana hana hoopunipuiii i haua •1 uw ka hiiahiia oie īeoua 0 ua waHhini; Manouli 0 ksia pane koki- ole ata o ke kaikuahine ua auo ulu 1 m*i la ke aoo hoohaoi iloko 0 ke ; KaikuoMe'no keia uoho hauiau loa 0 kona kaikuahine, a o ka wa 110 ;a 1 ola i«fc ae ai ke ano hoohuoi iluko
« k« kuktmane a 0 kona haalele iho ia 00 ia i kona wahi moe ana a poka okoa akula iwaho e uana ai.
O ka tne& nāe i halawai mai toe U, «ote iho !a kela mao malihini, • o koua wa uo ia 1 kahea īee ikaiki m*i fti I kona kaiknahine e puka koke «ika i«raho, a e hoike aku i na mea apau e pi\i ana i na malihini, U* ako ia o Polee iwaho, ai k* wa a ke kaikuoane i ninau hou ot«i *f iaia, na 'hiki ole iho iaia e hnoa i ka īeoea oiaio, a o kona wa oo ia i hoike aku ai ia Kahihikuaoiealani no kana mau huna i hana |«ko ai i na naalihioi, & rae ko laua I hoi ana akti la me ka hooko »īē ia |o-ka laUa mea i hele mai ai, oia hoi ke kii ana mai i kona aaikupane,
I ka Inhe ana o KahihikUaokalani i ka o na hana lokoino a ke kaikuahine.ua piiae la kona inaina i kona kaikoakine. a hoomaka mai la oia e nnko m.3 ka hoopuka ana «m? i keia mau olefo. $ 'Ea, heaha ■iht« ia ke ano o knu i hana iho nei, ai kamailio aku i na mea wahaahee i na inaiihini hanohano i { kipa mai nei i ko kaua nei wahi. 0 ; k«ia hana au i hana iho la, lie mea ho«vhi!ahila maoli hana ai> iia'u, a aole wale no hoi ia'p wale no aka, i ka Makua hanai o kaua kekahi. E manao ia roai ana paha oa like ko kakou manao ma keia ®afi hana au ā o ka loa aku o ke aloha ole o kau hana, oia no ko hookuu ana aku !a ia laua e hpi maka huak&'i make, a poino mauwale ao keia mau kaikuaana i ko iaoa kaikaina mamuli o kau mau feaoa iapuale e kuu kaikuahine."
. la manawa i kahea koke aku ai aa Kahihikuaokalani i 'io laua Kahuhaeiai leo nui oia hoi o Punahawele, a noi aku !a iaia ekahea aku -oia i na inalihini e hoi hou mai, aole hoi e haalele iho i ka moknpuni i) Oahn.
E noakaukau āna o Hai!ikalao3aQU e hoolilo «e iaia i kino qsiatiu t a kau noai hoi koua kaikuahine iluna ona
a o ko laua lohe no ia i keialeo kahf« ia laua, e huli hou akn i hope. ai ka hale kipa hoi a laua i haslele aku ai. Ua ku nana iho la laua no keia lej kahea, aka t eoahope o hala ana o kekahi uiau miute, ua lohe h«u nku ia laua i tca ieo kahea e hoike mai ana ia Uua no ka makemake īoa o ke kane a ko
laoa Pokii e ike maka ia laua, ae kamailin pu hoi me laua ke hoi hou aku laoa i hope. Ia manawa i kareattio ako ai o Kanakea i kona kaikaaane.
4 *ī£a, e kuu kaikunane .haku, e ho'i no hoi kaua uo mua ae uaake no, ae h«li no hoi kaua i hope ae make fio. Ke koho nei nae wau i ka huli hou ihope, a luea hoi o hele
pu aku ke kaoe a ka Pokii o kaua
ooe kaua a Hlo hoi i kumu pale no kaua e boti hou kaua i bopo a hui halawai aku hoi me ke kaut a ka pukii o.kaua." Huli hoi ako la iaua ne? i hope» ai ko laua nei hoea hou ana nku i kaahale o !aua i hookipa ia ai, ua ike nku la o Kanakea i ka nolio uiai 0 keia kanaka ui pookela. Ua ike < no hoi oia i ka ni o kona kaikaina ana i haalele aku ai 1 ua kona» a o keia kanaka ut pookela Loianae' ike kumaka neu o ka oi aku keia o ka ui, a ua nupoiu) maoli 110 ka 1 hauta aoa o ko laua Pokii haku uie Ikeia kanaka vsi, oiai. n« keia kajnaka ui paha ka o!-lo au«. "l'ali k<* mahiua ke aio i U kuak«
kaouka uwikai. 'i* mtmw* m m hpi ua koiuo iki iho la oa %>ko K«o&kea ke ano hoohihi wale leane a kuaa haku pokii, oiai» i'o no he ui anu i ike &i tua holookoa e ukali o»ui uaahope o meheu <> keia kanak» ui paukel*.,, Oiai no e uuue aaa ka hm>hihi ih)ko iho <ma. ua pa@ 1a k» leo kahea oiuolu <» ua k>m> nfei a ka Uaku o iaua, ai pae ana uiai oia letv waipahe» pepe loa iho la ka uoaoao iioko Kanakea. - y;-!. - - • -5 1 Kooio aku la iaua nei a haawi , aku la i ke aloha, a i pauai ia hoi u&e ka ieo oiuolu e kalani. I hakalia uoU uoho nia kah; a ua A.lii uei. i ( frujkL kt»hi atvaii oka oiauawa uo ia i s w« tnau ,J toai oīa t""keia uinau ne |* , . "Ea heaha ka' makemake o AMiwahine o Hawaii i hoouoa ma,i ai ia olua, oiai, ua lobe hapa iho nei wau i ka kuu kaikuahiae i . ■ noailio triai mi ia'u, Ke nei hoi w«u e iohe pouoi mai po noaia olua nuai, a e hoike uiai olua _ me ka hunahuna ole iho i kekah' men." .' *'I hoouna ia inai w&u e kii ami , ia oe. a o kuu kaikunaue haku oei\ hoi ko'a kamaaina o ka hele mai, a ma Ia kii ana mai hoi waua !a oe, ua kauoha pu ia no hoi maua, e waiho pu aku ou i ka leo kono o ka Pokii haku o manai oia hoi ke noi pu aku i kou Kahuhanai Waolani, ame kou Po*
kii Knikuahine, a aole hui ia oukoa**** wale no, aka, i na poe no &pau hiki ana o ka Mokupuni o Oa|iQ nei, omi, «a makaukau na at>aa no ka hookipa anaaku ia oukon apau loa. 0 ka'u wale no nae hopohopo nei. ua hala ae nei aa, |a ; okn tw»o, oiai, ua haawi waie la mainoia maua, i ekolu īa e mai ai a huli hoi aku i Hawaii mjj|. | k« hels pu aku hoi oa tn°> maua. a iukali pu ia hoi ekou kaikuahine^' * tne na Makua o olua, a v pubfl) keia hana a maua i hele mai _ ne!' mamuli hoi 0 na olelo a ko kaikua-** hine iamaua, 8 e he ike naai aua kou aneane i ka make mamuli 6 R(L,> ma'i ino iho i kau aku ilona 0 kioo. Ke ike nei nae hoi AofiT r ioa ka hoi oe meeau a inoiao kou mau helehelena e like hoike a ko kaikuahine ia I ka iohe pono ana 0 Pūiee i mau oielo a Kanākea i kona kai- " kunane ua ike iho la oia i kona H hewa nui, a kehi no a komomaf #<& !ka hiliahila iloko ona no kana [hana i hana lokoino aku al'i-ll*"* iaua mau maiihini. Ua kulou iHo la*"! kona poo ilalo a ike ole aku la na maka enaena huhu o kunane e nana mal ana iaia. kahi mea no hoi ona i hil&hila fi£ ai o ki>na lohe pouo ana sku no lioT 1 oa oleio a Kanakea imua o kona * I kaikunane ae hoike ana oia no hm I kekahi i kono pu ia mai e hele pu * [ iniP keia hu&ka'i hele no ka llokupuni nui o Hawaii, eia nae h<iua lapuwale e iho la oia i na kamaaipa <# hele »ku ai. Hoomaopopo loa So ia oia i ka. hewa maoii o kana i»ea i 1 haua U*koiuo loa ai i keia m&a maa i uaua i kii mai ia lakou o ka ka <hew[a o kana hana i hana ai jHt.
uia uo k« ili tii«i o ka make 0 keia oiau Elele i hooooa m aiai |iQo ke ku aua tuai ia iakaa # «o* 1 iilo keia mauao hope i mea iioolukei- | <oaha ioa i koaa waoao. . | ,4 l ka w& hea kakou e hāA* jai? wahi a Kahiiiikuaokaiiuii i |uau mai ai ia Kaiiak^a.'' v „. r „ I "0. ka oidio i .waiiio ia ouu 0 I uiaua iae kuu kaikuuaae oei, « ka Pakii, liaka o oi&oa, e hoea luikoa i iiawaii iioko o ua l& ekoiu. Q %f • luea kauiuaUA wale uu e hoike «ka m ae, aa. U&l&ne uei ua u oU hH o ka !a hope loa kttia ak« «lī imua o ka Pokii o maS; ko wahine M aana i hcx>ana »a uoaua e ku mai ia oe me kon $*>* au& ia ka Uopeua $ kaii, aisi,> ana laaluna o maua. ~> ! _ i¥ J< -»Hwyy ' i "\M