Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 23, 7 Nowemapa 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

{ki* o»ooleio l««t no HftWhu oei) (At«n« ia m> kf» po naikai o ko TC* Hoku poe enooleip) H#iu (ISJ

j "& k«M» ®WPUO& Aloha, u« lawa )oo oe i lui onnl e Qobo oiai )a, nka, |ba hiki 00m» ia'u t pakui hou aku 100 1 k*ktbi toau hoohiwahiim hou 1 00 k.«u 4»u»ka'i ike oiakua, a e hiki |oir»i U Ukou k« b<»olieirabewH iu»j |i ka Moopuua, puoahela a Eionuiuohia. £ haawi nio ad» v»»u ia .<«; t kahiko hoooani 00 ka wnhine i ka *aohu ua koko mawah - »ho, a i ks u»kea boi i pmu huu nou e kuu moupuua, a o ko iei hwoaani h>i t ko si, oia 00 k» iei hulu o na 'onao. <Mauioli ttt o kaia lei aoa 0 Hina«ukekele i ka iei huiu, i liio »i U i| i kahiko hoonani no na Alii o Ha- j «r»ii oei uta ia hope (nai.) a o geiaj I uaau me» «pau ua ho pe ia i oa j oaea ala, a e pma ai ka ea i ke onaona, £ booa>aiiai< e kuu moo|puoa, Hple ioa i lti ia ka huiu m«- | lemele u ko Oo mamua aku nei * 0 I kuu iei hoonaoi ia'u h hoooani a«i I i*„»Hb, a o ke aiahele o oltjia.fi h«le |aku ai, * i» u« it i ka iuakemawe 0 |ko kaikuuaoa nu, i oh u» iuanao iuia 'm* iki'iheie o«oa oluh I heie ai, » aole hoi oaim e hnpai ia j oe. e iiku 'ue k»' hele aoa o olua i |.fca huaka'i a ol«mi ka mokupuni o | Oahu. Pehea ao* lt k» wan»ooko \hauauinu» kaikunane.' 1

Mauopo u keU ūoku ui«lu a ua Kupuaawahioe uei ». Uu<>, u» hooenakaukau fcok«* ihu U u«> ua Kupu&awahiue oei i 0« Uko apau« pauu ai k»u« oaoopuaa, ui ka ma* .kaukau »uja> oi» īuau kahiku uaui 0 k» moupuu». alaiU» huii huu a kula ua moopuu»» i/©i a kniuaihu i kana moupuoa kaue i kfia fuaa oielu.

"E*. e kuu moopnna ua inakaukau a e u«i u» aiea *pau no ka oiu» hu*k*'i heie, a u ire .»iAheie waie oo koe o uiu»' Peha no hoi kou uj«a*o i ka aiaUeie o olua ma ke kumu<ehu*. puuahele a ko Kaikuahioe uei, a *> huoiuoiuu ia hoi xit na pua uaui o aa lehua, »i hoopuoi ia hoi koua ujau laia uie ua mauu luele iike oie u ka naheie kauiaoa u Hailikulamauu, a 0 kahi hoi io mai ai kou iuoa e kuu moopoua. Pehea ia la i kou maoao?"

I ka l<ibe ana o ka moopuua Hai« iikulaeuauu i keia uiau oliio* o» huike koke oeai la oia i kona hauoii uo lieia alaheie.o laua maluua o ke kuiuulehua, a huU a e ia uo oia a kamailio koke aku ia i &oua kaikuuhin# i keia mau oielo.

"E kuu kaikuahiue Haku, ua naui i'o uo oe ma ua auo apau e unua ia aku *i, a aule uo paha he mea mai i ka ui puokela :• k« .uu.'puua ui a liiuauluohia, • o mea w'i lua oku kau«, hele aua āku, uia iiwi ka hele aku u kaua u'alaa» u ko KuuuUhua pu nahele, ai poai-apuni ia hoi e na euauo o ke Kulaiehaa 0 Haiiikulaoiauu Ua iuaikai maoli uo ke a hoolnla aua a ko kaaa Kupuuawahine aloha."

Aaa oluuiu lo& aiai !& o Hiua&uke&eie i keia ui&u uioiu & ke kaikuu&ue eepa uun, & puka like aku id Ukou i«Aho u k& kaie, a ueo &ku la hoi * ku in&Ulo o ua kuatulebua UMii uei, & i» p itoi« uo u|, uialu ,10 U Ui k« pou&i o f4UMU iiktf ia eoau&wa oo i i»ttU a o ai k& waiūne

a Hiaauluuhia, a uleio uku U i kei» eo&u olelo i ki>na Kupunawabin«!

"Auhea oe e kuu Kupuu#wmfaiiae i iuhi hookahi ni ia'u, a » ka o»ea ao hoi a'u i »i« auv lua ai. o boo* pau aua w»u i lo'u uauuao heitj i kt>ia &tau»wa, ku ul« ue v hele pu m'e iuau*« uiai, u auu hauuhauu apau, a o kuu mau pumaikai fepau» * 0 ua pono jjaha e iii tuai aua uia iu&a m loaua m« keia uiua ilio, ia

aa iw eaaua i aia aui U>a ai, uolaiia. e ku waua a kaii aau i kou hoomakaukau uiai ia oo uu ko kakou Leit! |Hk» uo keia huaka'i ike a mea hoi o loaa ke alahele e halafrai hou ai wau uie ko uaoopuua hoa o«aa i wawahi ka hale o kui maluhia» a e ike hoi oe iaia me kou mau euaka poaoi a uau hoi e hoapono loa mai ka mea pili i ko maua ."hoao loa ia aku" oia ke auowahine a kaue hui ma keia mua akuaolaila, e 9bumakaukau koke oiai oe ia oe i keia uaaaawa. a e kali aku hoi maua ia oe malalo nei o kuu kumu-lehua punahele. ,r

I ka pau aaa uo 0 kela mau oielo a ka Moopuna Hiuaaukekeie, ua haloiloi mai 1» aa waioaaka uuai k* maka mai o ke oiai t ua hoomanao ino la uo ola,i ka pili o ke al4ia oua muopuua iaie, noiaila, ua Uoi iuahine hookoli-kupua uei iioko 0 kona hale ponoi, a kahikoihola' iaia i ka aahu kupouo uo ka hqle pu a>ia me na ouoopuua tua k«£a huaka'i ike i kana keiki, a mau makua hoi 0 kaua mau hauai moopuea. I kona makaukau poao ana ua puka mai id oia iwaho, ai ka ike ana aku o 11 a uioopuna i ke kuiana hiwahiwa <> ko laua kupwuawahine, ua hoopiha ia iaua que ka manao īnahalo» olai, ua halii iho ia maiMna o ua oei ha aao kapukapu o kona kulaua Aii.i, ai hekau pu ia uo hoi kf>ua ane ui luuhine, a he mea na kaua mau mOjpuoa e haaheo a,i no ko iaua Kupunawahine» n aole e oele ka ike ia ooai 0 keja Kupuuawahme hookala- kupua o iaua-

Ia lakou ( ku 0 kela kuoūiulehua, a oiai hoi u& iuauu e haiaoau aun uaaluna o ua kumu uei, ua huii a e la u Hmaaukekele a aku U i koua kaikunaue iue kuua kupuuawahine. "E kuu kaikuuane hauueuua ame ko maua Kupunawahiue aluha, eia ke kumulehua' a pehet> ia ko kakou kuu auu iiuna 0 keia kuoiulehoa puuahei** «i'u? Mahea wau a mahea hui oe e >e kaikuuaue, & uiahea hoi 0« e kuu Kupunawahiue? (ile aiea pouo paha i ka mea kakau ,0 keia iuoolelu e hoakaka iki aku i ke auo 0 6eia kuiuuiehua kapu u Hiuaaukekeit, 0 keia kuuiulehua, oia uo ka ke koena aku 0 ka iewe i iiaaau i« ai 0 Iliuaaukekele» a i ka wa ij kuakino ae ai 0 Hiaaaukekele. a 0 ke koeoa ihu o keia iewe o Hiuaaukeksle, ua lawe U ae ia a kauu ia uaakahi o k«ia kumuiehua e ulu uei a i kekahi mau la euai uo. ua ike ia ultu ia Ka uluaua ae 0 keia kuaiu |iehu« hookak-kupua' uiawaho g kahi e haual ia aua u Hiuaauke^eie

& uia uo kw kaeuu i puaaheie loa ai keia i ka hanal maupuun a UiuauluohiA. Ua Uwa paha ke& eaau hoakaka (ia& ao keia kuiiiulehuA, 9 o aluhele hoio lliuaaukekele mi 1 hele &i uo ka ike i a* ojakua u» aiii.ua makaAiuaua hoi s « kaii mai la eua u* Koua.)

v 1 k* loh« aua na o Hailikuia«aituu i k«i» uīuhu a koaa kaikualuue, oia uo kuna uiauawa ikuhikuiu «ku »i i ko iiiuaauktkti* iain « kau *i, * i ko k« Kupuaawahme hok ai kona lala uo hoi e kau ai.

"o keU e huli pouu ala uy uia ka hikiua, & o kiihi hoi & Ui« © pukii uei maUii& u-» Uoi l* t fcu u kaiimihme ll*iu, & u ka uo t»o» e kuUi aea 1 k&hi o la U e uapoo ki, malailii uo hol w<iU« * u ke Kupquawabiue ue boi 0 k iu*. ke kuuiu uo h n ait -> ka Imu e iwiio eki, oiu uo kueuu 0

keia kuiutji«Uua, a u% Uk« uu oia i *e uie* e liauh i« «ku »i ui> ka kumulehua puimlieia nu « ke kAtkualiiub. I M* lohe aua uu u Hirumalioki«i« i ua oWio a ke kaikunane. u« yii kuke « e la uo oia luh kahi i kuhikuhi ,ja aku iaia e koua k#ikuuauf, a o Uaiiikulamanu uu bū ua pii a . * . la uo hui uia iua kou\ waUi, uia bui ka lala kuUi ike kowohaua ,» ok« Kupuaaw&hino houkala-

kupua uu btii a laua, noho iho !a Jia uua, kahi kokuke ioa i ka kotuu.

I 1 ka makaukau aua oko Ukuu |hei«. o ka wa nu ia i kahea a « ai |ua iuahine Kapunawahine nei o iaua i ke kini o ke akua. ai ka leho 0 ke akua, e hapai i ke kumalehaa puuaheie a kaua moopuna, a Jbe manawa pukoie wale, ao mahope ok Hahea ana a Hiuaaluohla. aa oae <*ku la ua kuuaulehu nei no na iKoua a e hniamu i'a ana hoi e oa ua mauu like oie. I keia mauawa uae a iakou e uee aei uo na Koaa, ua uhi paapu ia iho la ka aiua e ka uoe, a ua hnuie oiai la hoi ka uaawa' a ua ike . ole ia kekaUi mea pUi i ko kakou uee aua aku uo kahi o na utakua e kali wai ia me ua puu nui o ka waiwai. Ua hawaleia i.o hoi keia kumulehua e ua anueaue like ole ukulu» a i ka wa 1 uuao, ai ka uhi paapu aua a ka uoe mauua. ai ka maiie ana a e oka aa*awa. ua kaa ponu loa lakou uei i ukd o kahi e uohu aua ua makoa. a u ka wa ao ]a i ike ia mai ai kei» mea. kupaualii. e uee aku ana ma- | iuua iki ae o ua iaau» a ike paia | mai ia uo hoi ka houpuui ia o kaia ooea uee e ua au'ienue ekolu. a ua hooiualumaiu ia hoi yia mee uee uei e ka ehu o na muna iike oie.

U« lilo keia naea kapan&ha e om ab» oei i mea hoopihoihoi loa i ko n«i po« , a oa uluhu kekebi poe,« ka ouknu fffciiweii, • ua holo k*> mhi p w e pee, a o kekahi poa hoi m aana mai la no in« na aaka piiioihoi. 1 ke kdkok« iki ana aal o ua mea oe« nei i lee ama-aoaau. akahi oo iakoa a ike oiai he immu iaau <)«* ka keia e ne« inai u«i i ke kuia, a i ke kokoke ioa aua. aku j k« hi o na makua o Uinaaakekeia ma e noho ana, ga ike loa ia mai ia he komulehua ka keia i hel« a iuluu i na pua iehua, a he ekslix uoi mea kiuo e noho aua iiuna o aa kuuauiehua nei, a ike maopopo pu ia mai ia ao hoi o Hailikalamanu ma kekahi wahme ui loa e tau aua īioon o ka iala kuhikuhi ika hi" kiua, a o ka Luahine kapukapu hoi « noho-aua no ma kt>bi o ke kumn o ua kuenuiehua nei.

I ke kokoke ana o ua kuoa u Üba& a«i kaĀoaHhlkiiiiaVka Ht&f o aa makua e noho ana, ua ulu IK6 1h ua «unoulehua kupaaah* ae! tu& t* wahi, alniln, ike i« aku la Va ibo «na rrt«i o> na poe e kau anu Uuua o ub kaaiulehua o«i,

I ke ku ana ilio o k« kooaulehea ma ku Hono huioa o ka ha!«, tU ike f pono i* aku la ka wahine gp!o ul lua o!e. a e kahili ia an* 0!« • elua manu he liwi a he 00, a0 ka hapahui hoi o na mana. e hekau iho- matoQa poooo ke kuiuo lehoa « ua hele a uhi ia ka wela o ka la e ka uhu o na oaanu like ul«. īa manawa uo hoi i hookokoke loa ooai ai na poe ka haU i kahl oua fCu«iiutetiQa nei a ike tna* ta no hoi ha kaikoahine hanau-tuua 0 Hailikulamanu inia, alaila, hooamiaiao a e la lakou o keia w&hina " opio ut lua ole, o ko lakou kaikain* ao ia, • i* maiiawa pu 00 hii I to*haa>aba hookipa xnai ai d& tsxat«»a 0 HAiiikuiamanu ma, n Vihm mai la no hoi i ke Kupuu&wahioe oae kana mau e kip* aku iioko o ka hale alii t ooho ia aoa e ea makus. 1 (Āole 1 pao)

M» k*itk h»iii uauhauo&aie & M&kekau» tua kh luUwai a uh Ui, OUa, Ui kuoumūa uU i U 4o*o K r : ' . *J~*%