Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 13, 29 ʻAukake 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

i(ffe nwv»M<i ):aMk" lo» no ' Hawaii r<>i) j (Akn» ih «»» K»> pi»TU»ikir. v k'.»' K* j Hoku p<ie■hel.uheiu moeli'ii))

- Ileiu lfc) Ua hoike ae nei k«\ u.ea KukaU moolelo. o k« kahikf huo»»'aiii uiau O ke Aih kane Kaliiniakunukalani uia iiu ke «i'uenue inj»io mai. i koiui ipuka h»l«, ao!e waU' hoi o keanm--noe wale aka, o ka u« k< ko halii »nau i ka nukt» o Nmiami, ao k<> ke K.klkoahiue, kahiko alii hoi i lawe pu »rtai ai, oia no ka ua ke;i aiue ka

punohuuia i ka immna , ai ka wa e ai keia ;miu alii kiekie l >a inai KuHihelaoi mai, e ike h ana no aeia mau hoailona iluna o hiua. t'a nielo pu ae nei rio hoi ka mea kakau uuoolelo o kela laau ala <> Ka # mnKaHhala" .nai Kuaihelnni m.ai no ia laau ala o ga law< ia ao» enai, a kaou ia no e ke alii akua Waolan' ma kahi no i kapa ia rna kona im a, a ma ia wahi wale no e ulii ai keia iaau aia a iioea wale no i keia la, aole ioa i ike ia keia laāu ma na Walii e ae o keia Paeaina a hoea wale no i keia ia. He aina eepa o Waolani, ano Waolani oo hi>i ke ku-nu i kapa ia ai kela wahi eepa, aia ma kona inoa ma na ano likē ole a hiki %ale noi keia manawp, a'oi» hoi keia »uau "lelo i kapa umu w e ka poe kahiko o kpia aina, Ka hapakue-e- Waolani, Ka 'makole la i WaoianL Ka alnala 1« i ■ Waolani, Ka eepa 1a i Waolaiii, A he aina akua ia u Waulani, iA heaina akua a kaihepa i noho ai.

O ke Kahuhan ii u Pulee ke kaikuahine n Kf.hihiakuapkala;iī, oia no o Punahawele, hekanaka leu nui uia, ai ka wa uo u ke Alii Wuolaui e makemake ai i 'iekahi nu'a um ua huli Koulau, e kahea ana nu kei kauaka mai Waolani aku,' a u" kela huli o na Koolau, a ina uo hoi e makemake i kekahi mea i Waialua, aole e hoonua in ke kli no ia mea, aka» e kahe* ana nō u Punahawele i ka makemake o ke Alii Waolani, ao ka lohe uo if» o ko Waiahia. 0 ke kanaka akun no keia nana i hookumu mua pah* ka o'elo ma ka uwea ole! » ole, a l ih<; no o kai o Puaena, a !ie !)oj>e wale n.ai riei no ka na haole uwea olelo o!e. I jka hookiiene maikai ana iho o na A!ii opio i ka ama o Oahu, ua ike ia ka hoomaka ana o na pomaikai,j o k«la inokupuui, ui .i, ua kukuai mai la no paha ko !a\.a mau Kupuna mai ka po mai ī ka noho ai wai-. w«i ana o na pua alii o ka aiua Alii kapu e Kuaihelani. Ua.olelo ia no hoi ata keia' moolōlo o keia in:iti alii opio, aoie mamUa aku o keia oaanawa he kanaka uiakauuka u) .i--kai paha makela mo<opuni <> Oahu a aole no hoi He wahine ui, aka, ua piha kela aina i kauaka pupuka ai na «aliine nukoki o na heiehelena, ao ke kUSkO no pal a oia mea. he *ma o Oahu i noho ia e uh akua pupuka, a pupuka uo ke akua a pupuka pu no hii na Kanaka .mina wahioe. O keia mau Alii opio uaai Kuaihelaui uiai. oia ihu la ua kanaka ui a wahine maikai i uoho mua i keia mokupuui o Oahu, Mai keia aina uaai o Oahu i laha aku ai

o.i ktn «ka umkahi'Wi» *u»i nu waoia« k*u ia ka ai « ka tuui «l&aU, uia k*4 hoiko a k«iii tu\u.U l.' v> Ku*b«Uo,

I ke a iUHoawa « uoliu ana ua jCiiBuAlu opio .Hpi, na ul'.i ae la 110 ke »m> ohumii ilok»» o laua. OMu aku I» ke k»ikuiitAioe i ke kiiikui.iuie i keia waii nleiu. "I£kuu knikuiui .e Haku, in kau» mi hui o uuho i k i aiiiHo iui mnkua <> kauu, he ike a*u au iiui uu i kHaakf» ui, a ina Hni ui o ka «irm, ai keia uinn lu<ī i kauu e nuhu ae uei he pt»puk»v' wh!«; ttu ka hui u Kt*iu aina, u kt

ik« mni ia kjLU4. u ku nuke tuai la ia ! k» uwauwii uu na iuvh ui, uu Uele waa a uluhua iku haiaw : #i uum u ua m:\Ka me na p >e uupuk* o ke'ia ait>a. Aoie no anei Uoi u« poe ui e aku ina kekah: tu*u tuokupu.ui ?»ku u k«m wahi t a ia uei no anei kaua e ruili(i ai me ka aiaalu mau ona pue pupuka iuuua o ko kaua inau muka » hiki waie i kv> kaua wa « 'aiake ai M ,

. JL) keia uiau oiein a ua man alii :>piu noi, ua aiuuao no laua Hole e lohe iu mai ia mau olelo, akii, ua lohe irt"»,o ia eko laua Kahuh?tri!ii, oia hoi'k'e alii Wuoiaui, uua »1« inui !a ka uiauno i luko o un aiii Waoiani nti e imi V'> i wivhine ua kana .ian,*i alii. iiwi h* ke Knikunhiue, ;io kahi uo ime e loau «i h hu<jku ia. ka mauao o nu aIM pio, uin uo ku he!t- iuii aiw aku iiiu kekahi :nau moku-pui e ae koia F»e Aiha. Ma oa 4 ii"ulelu ka.h'ki> o keia aiua. oknhi o na alii u'i, oi»

no ka oeokupiini iiui o Hawau au>t ka aiiia oiaikai o Ka'uai. a. ua uieiu i» ma kei» ilhu n>okupuni ua;ii i laha ai na poe u'i i kt!ii<iii luuimoleupuui e ae. E hootiee huu ae.kauii. i &<i. uee nna o ko kauu uu aiii o tt» Mokupuni o ilawaii Kwauii, uift hoi ka uoh ) aua u Hiua me kaoa kao»; ;*lii uj, hui 0 Kukaohialaka aiiif ka laua iuau keiki hoi, ,:ia Loi i) Huluopat:, Kauakeu auue K«lo _ pulepule, oia iia keiki kiao eepa ole a Hina uua, a iie elua bui keilii 'kiuoj papalua, oi-.i «o ūul o Ilailikula-] uaanu ame ' liiuaaukekele koua| kaiKOah'.ui, a o ka Haua> kxpu hoi! a HiiKiUiuohia- Kt, liootuaopv»po uei I uo kaua e ka mea.heluaelu, a ia i! Waipio kuhi i hanai k.npu ia aif o ' Hmaaukeke;e, a i koua wa uo hoi l kiuo wahine ui aeai, a ua iuii aku ! ia nu kona kaikuuane eepa iaia a loaa i Waipu», a luaoiuii uo hoi o (tuna-auo kmo e«pa, ua lilo pu iua| la no oia i hamii puuaheie ua ko iaua kupunawahioe iiinauluohia, a' noho pu ioo la iakuu i Waipio. I ka haia aiia o kekahi oiaoawa loihi uuahupe uiai, ua aamailij uiai la uo ie kupuuawahiue o ua uiau keiki ui oei a Hioa iuu, he mea pono ia laua e noouoo i ka noho ana aku o keia mua aku, a aole no hoi ua lua. hioe hook'aia-kupea nei i uuakemake e hoa-o laua i na kane a Wbhiae pah» no Hawaii uei, aka, o kana i makemake nui ai e loaa uaai ka wahiue aioe ke kane no hoi a k&ua moopuna ui oi kelakeia niai iuKo mai uo o ka lalani uiii kiekie o ka aina o »iu kupuna akua o lakuu, 01., nohoikaaina mamao o Kuaihela.ni.

I ka lohe aiui u uu mau iU»k.'pUi:.i nei 41 ! k« i«a»R'> i, ko iauu wuhine, ua lilu iho hi uo ia i uieu

enaikai i ku laua uaaiiau, a Uu kukakuka ihv> lu hikuu uu ko laua hek uaa ka huaka'i itui kaue u Wiihm* hui, hi ka hvlitpyuo an* u v na uu'a apaU, ua liuliu iho la iaua nu hele* I ka hoAuii auu uiai u *o laua kupuuawahiae, uu luuiwi p u uiii la uo hvi uia i k iua uiau hueuiaikai ana, uiue ka auopuua pu uiai i ke;a uiau ulelu i kaua mau

inoopuna. "Auhea uluu e au ujau uaoopuua, u:<ul ia ke liele ala olua i ka, iiui kv koolua uu oiua, ae iilo ai hoi olua uua km luua siku 1 luau iu«a ulu a hooiaupai i «ia<jiua uie u.t Alii kiekie uke kv io." E U«l« uo olua wo k<i iU(*ik.ū, a uoiv uo Uoi c h*ale »na, na auuiaka kial o ko oiua mau kupunaia oiua. K s.oao uo olua| e lualauia ia c iua IUO, & oia uo hoi j ua i>vio kQ \ iua. kupuuawahia« *m}ij Jt" lo*ft i'o k« olua uiau kaue * wa-'

■Woe. tioi mai loku iuat o 11«. l'un ~ alii kit*ki« %> k» aiiin o KuHihf- _ l«,nr% I keia Uelo <»aR (i k*si« i»»au u Mi 4 u pi°> u a oiel'» ia ua hele kiuo W»iltl)i n Hiri«mikektie, «n Huiiikulamaou boi ( ua hele »0 oia uih k« ano kiiio kau»ku. Mmouh hoi 1* k*« laun liaalfit! aua i kahi o lakou iI l«lo .0 \V nipio, ua ka uailio aku ia o HiuH«'»kekel« i koim kup:indwftljiae ikeia »iau olf]o. j ha, auhea mai oe e kuu kupun* j wahiue aluha, e hele ana wnu 01» | kaikuoaua Ualeu u> ka hunkoi |_ft kakiMi i kt'k- r i>T4>ka ai r rikai aitTnnrfaj oae wau e liele aua uia kuu kiho uiawli, aka v iieie nna wau tu» ka huo kiou Wiiifua, ao ka u kauoha ia oa, iuai hoaia.iki oe i kuu i)iatuot) ilt>ko 0 iih 1 4 ekolu, aia 110 kou hoala ia'u a ike oe i kuuouioai a'e, alaiia, ka hoi, o kou um iae hoala kuu hiamoe, a h.>ike aku hoi wau ia <»e ' ke aoo o ka mau» huaka'i hel», Mai uoho. oe a iwwikuu i kekahi o I kuu uiau kahu.'.e hele i kuu haie

'U- e, e kupu , . i ua mea apan, a iW wule i»u kuu kuivui)»\vatiiii« iili'h.i, i'iai, I) i |,<, ko'u H«HH i }ioi»prt.kplf. 1 ■«■ oau.*nu. hoi i hnnai wa.iui in'u iloko. o īuauuii.kahiki loihi, E i»>»>U>hts. h»# i kaiH iia.ii uieln kauohn a'u i* >> ■ :

ae t)>aikHi l<ia uiai la ke K«puiiHWiihine Hmauiiiohia i k«ĪA ! uiau w|eiu kauoha h Jcau.i iiiuopu<i«i |pu.'mhtle. Ua haule i'x>aku lg uo o iliur.aMkekele a hiauaoe i ka K<»pu u Niulopua, "'a ia ka pauiua •tua no i ka o ua Ui pook&ia u.ei i» M.akui . W'aipiu ht «!<« )ut ua pali,/' ua haal<jle aku ia la>na uhaub i ke kiuu uaaoli e hiamoe aia J kona haie kapu u»a rf Waipio, a hele i.uai. la laua, e like uo hoi n»« ka uj©ii i kamailio maa i,a ae la, oia hoi he kiuo yuauJi no Hailikulaiuuau a he kiuo uhaue iioi ko JHinni}ukekele. (Aole i pau)