Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 11, 15 August 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

{Ha t»>'# kaiiim» it>r» -n> Hawai' ī'ei) ( Viaiia iit n<« kn p> 'uaik«i o *<> Ki H'kn p«ie heiuiteiu ii» ?uleiu) *

Heiu (6) M■; vv:-«.iu *• a<* sr-m heiiihfj>.. inoiiu-i", uh ii".»up p>, 1.4 m k< iu(? 'ielu u k i lli:.»;t hc!«# nna mai, ■ i.iA«'Ka «iua kapu ru<ii u Kuaih< iai •ua ka huaka'i imi -kaue»' *• u»e k; h u.ku ia ana b-4 <i kansv hu»ka'i iiut k*«ue, a-.ue ka haiuiu ano hui o ua k<?iiu a liuia, uiu hui »i« eha kai I -(iiMiahuie a ue h<n»Kahi tEeik{-k»ne, i * waihu 'ki ana kakou i ka iii.ii.a ! »'i n Hiiiiiiliiuliia, h e hui ae hui k< <akuu kauiailiu aoa nu ke Alii Kn- i <h<»i!f> aiue O'.h kaua wahiue. a » iuh > h'in:uaiu .ma hoi uia ka aiu » a e ka u »e aku hui k. taiuai!j:) :in;i ( a hiki waīe aku i>u i kahi e h'iua.) ia ai u u,i ulel i »upfa innwaena u K ahiiil ns< (liua'kur)« ki"ikua!iiue, » kaua u« i i e k« <u« ;» heluh<-Iu e hu *u>a« - al. .. . » , !• Ki.ali »i'u' i n»h > aku ni n a iihehiui, a e «;<'h« ana h i m. w ihiue, a u kuna kaikua iW ha.uHim* iiO'h"j itta k » hana' i aim, aule nu i luihi l<>a ko lau i-'hu aua uia keauu kaue a wahine, a hoopuma-ikM ia loai la nu* |tp.>: t-.ua, .»».« i'a haiiau ia aua elua j ' •ua keiki, he huakahi keuikaiu ! ' h« h «uknhi hui a u. I Mp.i ia. iiu hui .ko,.'ljtU;t iumu . iu.ua . i K «hihikuiikalani ke keiki-knt;p, a <> Pn!ee h>i ke Kaika:ha!»inp. O k» teikik;tt;e <> keia mau keiki, oia ki> i luh <> Ka uM u keia iiiau keiki, iai, ma ka huike o keia Uiuuielu n. Kul.ina U'i u Keia £eiKi, ua iu< - u«hana k;» li me ka mahiuw, u Ui . <pak:th: h>i na.huku, a i />!e mr Ct:kahi (ielu o Ua'poe kahiku o i{ a v iii "Pali \:e kua > «iiahitja !" i ke ku a ke kanaka .uQaikai. M 0 Kt kailiuahine uo hoi he wahi 'i ae nei i.o kuna a luhe niai i k«i' )iik.i, ii ko R»ikunarm. uh huou»ni ,iui ia ko-'a helehelena, a u» i'pikei.ii akw h<>i kōna u'i i buu» •i.iu ku t 'una uiaiuua gku <>na. U; •ii- n<> Imi i ia i na+'a pu.īahele i«>a i .1 p /t- t;cp'! u Kuaihelmii, a na ia- <•»» i kui puuai.ele iu;> j keia krik ;• ui'ina '() ka aina k<.pu o Kuaihe--1 ".r, a u? kapa wal« ia kekahi in< » <i?;i " «i« kolki u'i w.i u Ko.ihailu use 01» kana waiiiue, < akua." Oke sf)tt i! ka inaln ma l a 4 »n.i o <"i.i u)c.s k.-iki, ua l"j. <C'«l «ua hanal ia ana, v-t howknawiile •»ak:ihi ia ku l:,na hah* i h:»» itt r H - t < »ia !iu<ui»»»katik(ni ia !u i ma ke a!< •» kolnua mau hale ku lawa mau l-iawai auau k<pu loa. « u ka i () 'a " «a luawai Hiiau <» Kahihikua >kci Uni, oia mm K lanihakui, »» u k» K« kaikii.nahineiu»wai auuu u M • I laka, ii okaia -a o !;o lauu u.- u ua!« uia no o L.ui<te!iw. I keu u». • u .ia'jn e m.ihun i ihikapu ia, ■'Ua e na Kahu alii i Uuutw ho ia »kt. e ua makua o lioa, ua uiaj:>tua i< k<> ihiihi, * ite i«- u. > • h«»hf Waiē aku e ik<» iu |j»nw, kih *\ih< n>ku ! iu mau makuu.

I kH «a i nut »©«i uh mnu knki Alli nei a "Ku:il»-iit i ue Oi* kaii{« /r hint» na h >» p:trt ii><» U ao Ua iiimu keiki nei i kektibi olelu hoohiki u whpii'i o Ihuw, hoU tu* ke> kfcbi o Uua e U ma k«

, vi»iiiri.' a kane p.tita, a ia u>» « f*ai like ia laua i ka luauana h •okahi, a i na nu hwi e hoounp k nekahi o luuu uo keki.hi aina ok-<r nku itu ba h«*ohui ia tue kekahi Uiue a kaiu? pahn,. alaiU, e hele pu n< IhU« ka honka.iwale oīe iu .• | Lua pili āj<»hu oke kuiuiī j » b»-i#* li.i 'paH ana o l. ua umlal.» u I neia hnuhiki .houpmi oia u<> kn vetiewfhe upa aku u gt; kua makuk«n« i ku uiea pili i ka aelike i imia iu «' : .h ,lujj hona kuikua|birtf . i i ila i H<»wnii au kt» i(i»i kaue nan;i im hui ! »a i> i<)aa k» Hina iu3u eiki, alaiU, o ka Kuahuilo uihU «eiki uu ke kane a Wahine paha <» kana uiau keiki. I ke an<> nui ioH .ai» ae o ua ui»*V <eifei k..pu nei a Ku»hii!o 01» «»ua wahiiUi, ua hoēa aki' la i U» •iua kapa u Kuaihelaui kekihi nlii > ua akui), a rif»)» hie ka iftoa o Wuōlnui» ; he hoi uu oa nkui* .ku uiokupUi.i j ()»hu, Uh U «jh ku ..Ijj fne koua poe kauaka •M-. W<7* ua h iukip i ia itku ia uia n'; kn.iiii put e Kuwhail.» uie kaua vahiue. ai io hala »na u'e u keo»hi la ua nii.au koko uiai ia n,» u Kuahaikn ka uiulihiui i k»ia niuau, "E ka iralihioi kipa 5 KuaihtiJ»i n.tJ. hfcuhii ka umuuu o k» inaka'i j fta au a«ia iutri i k? kai I» 8, oia.i u»a ko'u luauao, aolu paha t.' h"lu ;a tuul keia kai akeu k<j ole iv> ku.ii<J ano nui-uia holo hch iuai, 'olaili», n ka hua l;t i ka umauioa e Alii «auUna o -ra Mokuiiuni maliHp, e h >ike ia mai. a i U?hn pu n'e •; hui uiiio ka aiua k#pu Kui,ihflani. M "E alii kupū «.». K«HiheUui nui uaui ia i&- i>inau *nai la ue i ka ntanau o ka'u hua* {n'i o ka au ana nmi i keu* moana iri akea, a kar popol«»bua hui m >Kue, a e Ju>iko aku no wau ia ot», It>.'huii.kn/i iini »iii. keia la »; h<»ea uai la, ua nolH \\ > ko'u mokiipuni, a o wau itn> īu naka Mt>i uia VI kupuui, .. uole hii u'u poinpuia - h»>, a 110 ia hooiuaopopo ika 'OiiH oie o k»* e u »ho uut luik tiu «» hiMinauau ia nu wau i .ahi i hoea-.inai. ai.Ma K.ipuna u katuv,, »f .iiH aina. -h<»»l«hA Alii.fi»:k» ioi , Kuaihelaui uei, uolaila, hou» iluulo la whu i keiiiihi o ko'u ,joe ka . »kit, » holo.iuai la uo ka ik< ;i oe uit Alii kifliie o.Kuaiheiani iei. a. uu ke n<ii aku iioi e haawl uai oti i kukahi 0 kau aiau keiki i Wii uo fet .'u Moluipuni e uohu. AL i iei, t- <> ae kuuiu ihu % la. iu> ia 0 keia »uaktt'i liolomoaiiii loihi.'* I ka !ohe «ua o Kuahailo, aiue Jla kctna wahiue. a ine u» Alii kif >ie ,ts a'e 0 t ka aiaa kapu 0 tCuaihelaul., ua !i!o iho U i<u. i i»fs ••aikai i ko lakou atan o, a ua tjane uiai ia f> Kunhuilo i aeīa uiau 'lelo i ku A'ii Waolj»ui. ia ua hoike tnai la oe i ki u nauao, atue kw kuuiuuui hoi o k« V >oio «na uiai ata keia huaka'i holouoana loihi, a 0 h«>ikc aku no w .u| u **>. Hi' eiu iu) Aiii koko, &it-kitj .oa i keia ..'nauawa Uiii Kuaihfiai»i| tei, a i oi aku paha i ko t»akou ku*, ;tu& 4 ii» noku inau** tuau keiki» he ieiKik.iue in«' Ke kaikaumhiue, JĒiaj uae ko'u manaoia 1«. e lawe uo i h:tok;thi o lauu, & hookoe iho nu n'i i keviīhi i Ah: inhoi u.. ! ka aina >ua Kupnnu o kakou Ui&i k& p* *:kiio l.'H inai. Ptht:\ ia ia i knu nauao e kuu Il>»,>hauaa o \u aiua i ho .puui i.t t l k:t l.ilu auu '< ko Alii Waolaui i <vu mau a Ku«h »ilo, ua apoi,u j\ku ta oia in tuana■», <.t uiatawa h«M)k.ahi nu,ht>i oia i uoi aku ai ika olu lu o Kuaha>lo ft e kii ia ,i .i i u4 mau u'i kaulaua uei o Kuaihelani, a i ike luaki aku h««i •i 1 i *iu laU'* u'i. Ua ln»ouoa njku \a kekahi L inakii. r kii aku i u« uau ū'i nti n<. ka «uai e iki* i ko laua mau nmkua, a e kawaUie u i uo kekahi u<uu iuea pll: i» iaua. I ka h >oa ana no o ka luma laua i kii ..ku iuuia « ko Uu« alo, ua niuai k>>k« tu;ii !a 'J Pul#a k% ,kaiku ; k,4 iaMk i

a%u. "lin. iieahn keia hu&ka'l kii au ia uiaua. U&ihu boi ka iaaua«» o keia kli a<:a luai la ou ia_ ms ua? H« aiea «iiikai oo hoi ko {»au& Imlw n>ua i ka mauao o koia huaku'i Uele aku iiauu o ko maua uiau niākua. *'Anle »o i maopopo ia'u k« kmuu. oko u kii aua iuai īa t»lu«* t aka, b« Ali» (ualihiiii na<? kai hoea ii« Qti iaiua o k»» oiua mau uaakua, h u»Hoiuli v> ua kaiuailio ana ujawa* eim o Ukvtu, uu kuaohi a;ai ia ko *lua ujau Uiakuakaue e kii 'uni au ia <jlua e hele uku e ike i ka luahhini. a e ike pu no h«i i kekahi pw AUi e a 4 e ok* ai«a, oi«i ao|« uo ke> , kahi poe i ike i ko olua maq heh'heleoa a hoea wale uo i keia (uaaa t vt<.' , I ka iohe joa o m wau Alii opio aei i keia tuau ka Luoakii ia laua, ua ae oiuoiu I|| n?aj ia Inua i kK hele i.uttaj& ko aio o makaa, * ua liuliu pke ih« la no hoi iaua i» iauaiho, a heie mai ia no ke aio alii o ua luakaa. I Ka ho«a aua o ua mau keiki kapu nti o J£uaibeiaui iiuua o ua uakua »uiu ua Aiii kiekie o Kuaihelaui, ua lilu iV oo ko iaua Kulaun u'i pookela i tuea i «ia maiiao o ua alii, a ua liio pu pq hoi ka u'i pookela o ke k»ikuuwie i tue» uaahalo uui ioa na ka muiihini <iekie mai oka Mokupuoi o Oo.hu. Ua oubo ae la ua uau Aiii opiv aej >ua ua wahi i ht*okaa«ale ia uo lau a a i ka, aua iho o, ke aaaiaa o ua alii, uu kainailio iuai ia ko laua inakuMkaue ia iaua i keia mau oleio. *Auhea »iua e a'u a»au lei alohu* eia ke Alii kiekie Waoiapi o ka. Mukupuiii o Oahu a i kii »ai uei i «ekahi o olua, a noho hoi kekahi o »lua i aiii uo ko kakou uei aiua. *Je Oiakeaiaki- uq wau e hookuu aku ia oiua a elua uoo keia tuakua o olua, aka, uaua ae hoi wiu' a aoie Ue ekolu o ka'u uwu k«3iki, a i oa iiei wau e hookuu aku ana ia oiun u elua, aiaila, aole iho !& tte keiki uuua o ko ueaua alo me kf> olua uiakuahioe. a iiuoa hoi o ke aio o o* alii o ka aiua. Nolaila. ua p«a ko'u auaaao e hookuu i kekahi o olu&,» a nu'a hoi i kekahi o olua. Ke uuiuauiiua uei uo wau i uia* wehe ia oko olua uoho aioha aua e oa keiki, uka» be iuea hiki oit- oo uae ia,ke.alo ia ae* 0 ka'u wale uo e kaii aku uei, o „ ke kuho a e o ke Aiii waauu «- oiua tnai aa uiokupuui ke kai, a o ka uiea aua e koho ai. oiu uo kt iawe ia eia, a o ka no hoi e ooiio iho aua* oia no hoi ke Alii uioku uui o ko kakou oei aio*," 1 ka aua oua mau keiki uti i keia mau oleio a ko laua luakun«aue» oa hooiuaka koke iuai ia i o a.apo ae k kekahi i

kukiih), a uwe paiauua mai ia no laua b«H)kikaw»!e ia lia laua h i ka uwe m\ iiuua «> ke aio o ua alii • huupui.i umi ua uwk tu aku la uo bui n» alii i lube pu i ka w&uao u Kuabailu« * ua liK» a'« la tala «uaina i mt3a kucnak«iia L. 0 ita 01* b<ā o ua <eiki nei, ua uoke a>ai 1* u ia ikA uwe beiu uo keia kaawale o Un ft Uiau Miki niuha» $ ouua hoi ka uw« . helui ua keUi, ua uwo b«luj>u aka U uoi ua aiu c a«. (Ua oklu ia k«i» iuooielo» iuai keia pue mal o KuaiUefAui i iaba ax»i n<» i iiAW*ii' uti U puo uw? balu aoa* a iiio ia ei.ui i aiea kuiuaa uo na a Uoea w*le uo i keU 1& © ee ola mm o ktt jx e Hanaii. (Ai»le i pau)

Aig. B.—*la* uaa iu|ik,uahi i hiHipihuio ia ka i* €kvla o he boofe ; ,hi tu»kuahi AaaiW * a t« h j lkK;piiivUi U kek U.AU wuli.uwai uit* fc*ui k'kakeiiu

<*i %> F»r*«»i» a' le Uvt i 14b&,0;&5.* i*u*> n» Qt«A pili i ki po«j » ua o*au uiokuahi |ie luu ka uiC4amUi|kt»