Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 51, 16 May 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

| tit£LU 36. I Ik® lotrti }a ana o kela poe u | Kekaha f k<w> pu tna ka hooma- > ?inu ?# Kenmplii me Mana, lii komo pu 1 foV«» o kt>! i pne i n«ko ive mnkna o Mn<ia ua weliwell ka h<H)pß'i a ke Aiii Aiwnhikupua i ke!a p>oe u Kekalin. I'rt n!eia ia I no hoi ma kt?in inf»ilp|o o Keamalu, fc kel« wahiu* a Aiwohikopua i Ihaohai i ka hewa, ua kau ia aku |ka hoopa'i .i,a k?« pepehi ia «nā a | n>«ke ms !. HFCuh. ua kapa ia no fpaha kek?; 1 ' w»h; o kpfa kiila r, IKekah?» o "Puakaakuli'' >\ hiki n >' 1 paha i kei» manawa, a o kr>ra kaiI kr}rts no bui i p« pehi ī?t ma kalis«kai )h iwna hoi kainoa o " Kulipohuehw, i»a kapa ia tio wi.hi o kelu kahaka? o Kekaha i kela inoa a hiki wale no paha i kei:i manawa. Ika pau ana o k« j la p- ei ka !uku n o ke k«u./ha n ke Alii Aiwohiknpu!!. ua kaurfhisi aku oia i ko laua'wahi Kahu puinihele, a o ka mea hoi nnns i makma tia a!tia o ke Alii i Kona wa i hele ai e huli ' kana w:ihiue, e hoea m&l imua o k > laua alo me Keamalu 1 ka ho< j a ī'o ana m»i no ua kamailio aku la o Aiwohikupua f keia mau oielo iaia

I "'Auhea oe e kuu kahu punahele |o ka hoonoho ann.o ke Aliiwahine I Keamnl.i ia «<e i Kuhinanui malaiua f;i»na no mana, u;» mau no ka (o»r hoonoho fuia rriai ri ho6a i keia la, ake hoomau ia aku nei no ir t mana ma)u»la oit ma keia hope akn. Ke manao tiei wstu e hoi toa nna maua ī Paliuli, ka homo mmi o ke Aluwahine, a malaila paha maua e hooiuo' i aku ai i na !a hope o ko maua e.la nna- E hoomanao oe e.ko maua Kahu punahele, a ia ka mana apao loa ma kou lima, a malalo m»i na Aliī o ka aina e noho mni ai, a oka poiio ia oe o ka pono no

fa īa lakoii apau, a oke Alii e hoo-

ioheoieana i kau mau olelo, alaila, ua like no ia me ke Alii ē hooluhe ole mai ana i ka maua olelo. E hoao no hoi oe e ke Kahu puoahele 0 maua, e nana i ka pono.li <e o na makaainana o ke Alii, a e hana aku Ina hana aloha a kokua ia lakeu, aoka maikai au e hana aku o na maikai lif» ia ia maua. h lilo ho hoi ka noho ana o na makaainana o kaua ma ko kaul aina hanau nei, e noho oluolu ana. a lilo ia i mea kaulana no kaua 1 na hanaunae hoea mai ana.''

Mahope no hoi o keia mau olelo a ke Alii Aiwohikupua i ko iaua Kahu pnnahele, ua kauoha akū !a oia i ua Kahu nei, e hoakoakoā mai i na Alii apau o ka aina, a i lohe ai hoi iakou i kana mau oielo hope i« iakou. Ua hooko aku Ia ua Kahu nei. a Kahuaina iiol o laua no ka wa e hiki mai ana P no ka hoouna ana i «a elele i na AHi q ka aina maikai o Kauai, a hemolele hol i ka malie, a e kala ana hoi r.a Elele i na Alii o ka aina e hele ae r»o ka hui hope ana noe i,a Alii Aimoku o lakuu, a e lohe hoi i ka laua olelo hope mamua o ko laoa hoi ana aku no ka home nāni oke ĀlHwahine ma Paholi.

Ua akoakua i'o mai la uo ua Alii 0 ka aina kaulana o Kauai imua o ke Alii Aiwohikopim, a'ua'kamailio aku laoia i keia mau olelo iu lakou 'me "na waimaka helelei, n i lito hoi ia mau olelo a ke Aiii Aiwohikupua 1 mea hoohanini pu no hoi i ka waiinaka o na Alii. 44 Auhea oukou e na Alii ko'iko.i o ka .aina, a o ka poe hoi 1 kukoo oiail ku uuho Alii aua o ko makuu latfrfii Alii m<»i na kupuna !uai. Eia uiiaia iuo kc AHlwahlne uuikau-

I kau uei. ua ka haalel.e iho is oukuu, j a boi aku no ka home uatū o ke j Aliiwahine Keamalu aia Palluli Ua < waiUoiho nei maoa i ka manfl hoo(maluokaaioa iua ka liaia o ko 1 mawi Kahu punahele, a aole ho! oia he kanaka kulana Kahu ha&ha* wale, aka, he knko kiskfe kona i ukaii mai no i ko'u a maiouli o ko maua hanAU pu ia an* i ka la hookahi» UA hOolan ia mai oia e kona mau inakua i honpiii no'u a! mea | hooponopono hoi ia'u kana hanai jaoia no hoi ka mert a*u i aie nuiloa ja!, a aole hoi owau wale jao, aka, i> jke nei no kekahi, ms- ) muli oko oaaua kuka maikai ana, |ua hooholo iho la maua e waiho iho j i ka malama ana o ka ainu malalo o kana malam& ana. a e mniama ana hoi i na pono o ke Alii iwaena o oukou. 0 ka'u noi wale no i» oukou e nohi) like oukou n>e ia, a e hoolohe hoi i kana ma»i olēlo. M I ka hooki aoa ae o Aiwohikupua i i kana t»au olelo imua o koiin uaau Aiii, ua aponounaila no ka inanao o ka hapan ji o na Alii a i ke konohiki o Kauai la manao o ko lakou Alii nui, aka, aole no nae i holo 'aeiae ioa ka-inanao :> kekahi poe kakaikahi iwaena o lakou, a e ike «ku ana no paha kaua e ka uaea hpluiielu ma keia muā aku no ia mea. Mahope Iho o kela iko AMi ana o na Alii o Kauai i na Alii nui o lakoo, ua boi aku la lakou no ko lakou mau w«hi pakahi, a koe n» hoi na poe maa mau i ka noho i ke a)o o ke Alii Aiwoh&upua. Ua noho iho la o Keanaalu uie kana Alii kane a me na makua no hoi o Koauaalu no ka mahina hookahi ma K&uai, a i ka hala ana oia manawn ua liuliu iho la ka huakai hoi a na Alii no ka home nani ma Paliuli, h e hoi pa ana hoi ma ia huaiiaM me na makua o Keamaln i hele mua ai a ooho maiihini ma Kauai, oia hōf ka hahai ana aku mahope o ka meheo o ka hunona Alii Aiwohikupua, a mamuli no hoi o fco laoa aiolla* i ka laUa kaikamahine Keamalu.

U« hoomakaukau ia iho la ke o, o ka kuaka'i a na Alii no ka hoi ana no Hawaii» a i ka makaukau ana o na mea apau, ua haawi ae la na aloha hope ana mawaena o Aiwohiknpua ina me na poe e noho ana ma ka aina, a oka uaea no i oi loa ka ehaeha no keia wehe ana o ka piH mawaena o lakou, oia no kahi Kahu punahele o Aiwohikupua, a <> kona hoa aumoana imi wahine hoi 0 ka hele «na no ka aina malihini; ua pipiii nui ke aloha o keia wahi Kahu Alii i kana mau hanai, a oa iilo i'o no i mea hoehaeha laaoll no 1 ka mahao keia kaawaie aha, ine ka maopopo eie o ka wa e halawai hon aku ai, 0 kekahi mea no 'hoi nana i hoehaeha ioa i ka manao o ua wahi Kahu Alii nei o na Alii, oia no k«na hanai Alii hou oia hoi 0 Kealaula, fee Keiki Alii hoi o ka iuha it»i« o Paliuli, a o ka hanai A!ii ! hoi a ua wahi Kahu nei i aloha nui ai ia mau la ( a ua lih fto ua wahi Kahu makuakane nei i mea punahele nui i kana hanai opio, a he hana nui loa ka hookaawale ana 1 ka hanai opio mai ke Kahn Aiii mai o kona inakuakaoe.

I*ka makaokau ana o na mea apao, m kau akd lft o Aiwohikopua ma, ma na waa, ā i ukah* ia bo hoi e kekahi raan koa klai kmo o ke Alii Aiwohikapua, a oa hel© bo hoi ke one 0 Waialua a piha $ na Alii me na makainana no ka ike hope ana > ko lakou mau Alii» a e lohe la ana hoi na leo uwe aloha Alii. e iike no hoi me ka mea kuluoaa mau i keia Lahui Hawaii mai na kupuna mai. He me» pono no hoi t ka naea kakau mooīelo o Keamalu ma keia wahi, e hoikw tnua aku i kona poe heluheiu, tna keia huaka'i hoi a Keamaiu ma no Paliuli. Ua koi aku o Keamalu i kona mau kaikoeke a o ua kaikuahine hoi o AiwoUikupua, e heie kino e ike i ka uaui

o Paliuli, oiai, o ko Ukou kino ala

wale no kui Uot-a tuua j Paliul», a i kokuapuuii U huuka'i īujī w*hinea ko lukua kmkuuaue, 4 o kuia htsle boi uvt; ke Laikoeke, h& heie iks kiim hoi keia e ike i ku .naui o ka Hottie u!uwehi o ka wahinu a kt Ipkoa Kaikunane llnku. K ike aku #na no'nae hoi kaua e ka msa Imluhelu i na hana a ua poe Kaikoeke ( nei ika wahinu u ko. lakou kaikunane, a e lilo ai uo hoi kela olelo kāhiko a ka Ilawaii. *'Akaka ke Kaikoeke i ka hau'i ino," a na keia mua aku no paha e hoike umi ka hooko ia ana oia.mau olel'i kahiko a na kuoi'na o kakou, a i iilo ai hoi o Keawalu i ilina nu ku lakou mau hana aloha ole. Ika makaukau ana o na uien apau, uakau j»ku la laua mo-ko lana mau makua, a me ua aialo n» hoi a laua i nwkemake ai e lawe pu no Hawaii, a he /nan Alii koko kiekie no kekahi i hahai mai ina-

hope o laua, a ua oleīo ia ma ia buakai hoi a Aiwoliikupua no ka home uluwehi. o karif\ wahiae ma paliuli, 1 hoea ai kekahi mau koko kiekie o Kauai i Huwaii, a ua Hlo np na kekahi uiau Alii kiekie tnahope mai ka hookulo ana i ko lukuii mau oipolelo kuauhau luai kekahi mau Alii iuai o Kauai.

Ua lilo no hoi kela !a 1 haalele ai na Alii Ai(«oku o Kauai i la piha kunaka nui. a e lohe la ana hui ka le.o 610 ipakena o na Alii o ka aina no..keia hoi o ko lakou mau Alii no Hawaii- Ika noakaukau aim o 'na mea apau. ua kgu aku la o Aiwohikupua uae kana Aliiwahine uia ko laua mau waa kuulua i Looweiiiwt iii iu me oa hoailona Alii oka aiua, a o ka lua hoi kona ooau makua, oia hoi na īnakua o Keamalu i hele pu ai me ka hunona Alii no Kauai o Manokalanip').

I keia w» i haalele ai ua Alii K«uai ia Kauai. ua h'ala uiua mai la no kekahi elele i Oahu, a i ho>>una inua ia irai i.o hoi e ko )aua w»hi kahn Alii, a e hoike hoi ia Kakuhihewa uui no t;a holo mai o na Alii Aioaoku o Kauai a lele i Oahu, a e like no hoi me fee ano raau o ka noho ana o na Alii ia wa kah.'ko o ka aina,?ua hoomakaukau eaua iho la o Kakuhihewa ka Moi o Oahu i ua mea e pouo ai kana raau uaalihioi kiekie, a i ka lele ana mai o na Alii Kauai ma Waikiki ua hookipa ia aku 1a lakou tue ka hanohano e ka Moi Kakuhihewa. a ua pahola pu ia aku 1a kekahipapaaioa lako ina ono apau o ua Alil oia kau kahiko o ka aina, a ua lilo no hoi keia aaau hana hookipa maikai a Kakuhihewa i uiea hoohauoli nui i fea manao o aa Aiii Kauai. (Aolei pau.)