Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 46, 11 ʻApelila 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

HICL( T %n. O mp ka iii ? Kealaula, \ Ka weheua dka pili u ke an-u, Ua ao paha ua "iivtlauiaJa t Ha noila kanl na Afanu, Na manu o ba uka o Paliuli, Aia ilaila ko ewee Kalainoaka, Malnmalama i oa Moku, Mahi huiia ka leo o na Manu, 0 ka n»ana puni Lehua, K haku pr,ft i lei. 1 maknna hoi na ke aloha, Tfe ploha la he aloha ia oe, E ke Kamalei t na Makua, Me na Knpnna. N»m ke Kupiiiia Lani, 0 Mnkalii k*lf! ii, <) ka luna li» i L, alewalewa, 1 k« puni,\in t~tcC" «R I ka weo ula i la Moana, Kou inoa ia *> o-e. I ka wa i itt ai kt-ia i-nele e hea. u;i ii. ;e na Alii aine t>a inakaalniina 'ipau f lalo, he nui r»o na m#»le a lakou i hea ai no ka .noopu*»» k lako'i, ai ka pau ana, l>Hlftwni iho hio Keamalu nāe kona jsa'i ri'rtkua, a kupunawuhipe -h.oi, n:n ko -lakoo. kanikau aha ia po.

'I loUo. o ko Keamalu uwe aiia, ■:we kanikau oia me kemeie i koua nau makua. A penni kana uwe •:na. Auwe i'u maii Miikua, 0 lea uka w:iimaka o ka Lehua, Mapu len 1« a o ku 'Manu, Auwe olua la, Oiu makua le.o ole mai lu Pane ole mai hoi ia'u la, Auwe o'u makua-e. Apau ka lakou uwe ana' no ke aloha, oia paha ka hapālua o ka po, ia ma.nawa hoi kahea. aem na 3lif a me na makaainauai ka inoa 0 ke ī' lij a hiki i ke ao ana, aehe no'h.uī o Keamalu i huhu iki iio keia" ala aria, apela «o hoi na 'nakua, na alii a me na makaainan» 1 ka puka ana oka la, puka ae la ua Keamalu nei iwaho, a ku ona alii ame na makhainana, ike aku keia i ka nui ka o ka wjiiwai, alaila, olelo aku la o Keamalu i kekahi mau alii i mau luna nana e haawi i mea ai na, ua kanaka.

Haawi no hoina luna ewalu ina mea ai na na kanaka, ai lakou apau, alaila, ku maoli no ua Keamalu nei a kahea i na mea ana i hookipa ai, ua ike kakou ma na helu mua okeia moolelo, i kona wa i hele nhane. ai, o Makaweli ke kane, Oalio ka wahiue, a i ko lana lohe ana, pane aku lu ka wahi'ne i ke kane, aia hoi paha la, oia no, holo like ae la ka laua ike.

Iko Keamalu hea ana aku i ka inoa o ua mau mea ala, o mai ia no 1«ua f olelo mai !a ia laua, «. neenee aku kokoke, nee aku la no laua, o!e!o ma: ln ua alii nei, « like me ka'u mea i kauoha ai ia o!ui\ pela no, ae haawi ana au ia olua elua, Aina, e kapa ia no ma ko ohia mau inoa, aona rae ka wai«vai ma ko olua aina, me olua no ia, aiai mauao mai ia maua, ia. haa*wi liou no o Keamalu i ka liapalua o ka waiwai i hookupu ia o ke kane uo hoi u»e

konu ruau ~no nie ka waiwai i kona aina, ap'ila 110 lioi ka waliine uie koua tuuu kaiiuka | A wuhope o keia kauiailio aua o |uaalii uei, kona wehe»vehe aua i Jkona mau pi!ikia a kakou i ike aku f nei mamua, a no ia uiau pilikiii aua | i hai aku ai, nui ke alohu o na alii i.a. lue ua uiakaaiiiana, a me kona i mau makua, no ia mau olelo a ke l alii wnhine.

j' 0 ka olelo hookahi wale uo ia. u ,'na »\lii uie na kunaka o Kauai, i ilke ole o Au vohikupua i ua

olllu a ka wuhine, ui« ka paue aku o ka wahine uuahope aoie na : la o Keamali;, o Hiua na la he ianua, apaū ia a ua kanaka i ipanao i.ui ai, no ka t luoiu kekalu Q,iea»jL lakou i kamailio uui ai, o ke alii paha ia ia he oluo)u ka olelo ana. He ike ia aku he hooliui ia kakou a lilo i hookahi nie ia, a mahope kau euai ke kapu o laua tia al]i, a y,a.ike .ia h->i e kakou upuu i na la elua uua i olelo »i e hui iu tutMia alii, u ku ahiuhi o kekahi la ae, hulj hoU aito u ua uiau aliiiwi me Ika oiuoiu. Ia uiauawa :uai, koho ua Keau*«hi uei i ke. kahu o iaua» oia ke Kuhina Nui, iaia a mau lqa ia a kaū aku i knna : pua, o na alii apau o Ilawaii i hoio i Kauai, haawi no o 'Keauialu i ka aina >iO lnkou, a peia uo hui na alii o Kauai haawi ;ia lakou i na

auia o Hawaii. Pau ka haawi ana aua Keamaln uei i na aiwa i na alii, nui no pa ia oko lakou nei noho pu aua me na umkua, mai ka-.wa kolo o ke keiki, {.. Ud ii**io no h.oi, nonoi aku la na makua ia Keamalu. e ae aku la iaua e *uji'me ka aioopuna i Ha».ai: ue aku i» no ua Keamalu uei.

Ik.ekahila ae, oiele ua KeHu.ali' nt?i i kona kuhina nui. 0 ke Uahmia iioiuiyjo i na"luma, e huomakaukuu i lau Wa.i, .. i tnau ipea pei'O nn k>i. hnlo ana. heiy aku ia i»a luna ;> ui«i«i i.Hti ktl& a uie. ktia wabi, ( huooiakaukan na waa, me na ,pon(> apa v >, ilt;ko »r ke aiahuiu hookahi, a i itvt> u Keauiaiu makaukaii, oielo ak u Ja e Keninalu i ke kaue, e hoi na makua i Paliuli. ae n)ui la no ke k.ine. I ka la o ka hoi una o na makua, me ke.alii opio. noho iho ln laua nei me ka hoomanao i kalau» kft iki l ka. hoi anao na makua, a hiki j Hawaii, ma kahi. o ke kaikaiua o Ku, malaiia i noho ai 4 aole no hai i Jiuliu,lea iho ko lakou noho ana, hoi ioa aku la no.lakoui P^iiuli.

He hapa wale no r.ae ka pne i hoi iua a>e laua i ?aiiuli,.o ka oaoo pu«a no me Hina, a aie laua nei

I waena oka Keānaalu ma noho ana'iho me ke kaue, a hala eha inahina, hauoli ae ia ka manfio o Keanmlu e hele i ka ioakaikai, olelo aku la oia i ke kaue, e heie i ka uoakaikai a puni o Kauai, pel& no hoi u>a Oahu, a me Maui, a hiki ioa aku i Hawaii, ma ia oieio hoi a Keauiaiu, he mea oiuolu wale uo ia i ki> ke kane uaanao, ia wa no i hopmakaukan ia ai na . waa, a me na pono apau, o ka heie ana, huouoaka ka hoīo o na waa makai a (nauka na alii apa,u.

Peia ko laua nei hele ana me na alii, me na kanaka a hiki ma kahi i kapa ia o Maua, he aina maikai ia mamua, pela ka wahahee ia, i pela no nia ko Hawaii uei uioolelo. hiki laua nei malaila, ike. I ,ka nani oka wai liula, he oaaikai ke oue- iie mau ioku ia, a no ka muikai o ka inaiie oia aina, leaiea ioa iho la q Aiwohikupua, a £Wua iaua uia ia wahi» koi aku o Keapaalu e heie iuua, aoie nae uiai o |ke kane, no kona makemake lou i [kaheenHlu, lue kekahi wahine ui |oiaila, o Puakaakuli kona inoa, a | uae kona wahi kaikaina uuku uie t Kaieipohuehue,

Uft ike kakou e Ka poe heluhelu aua i keia uioolelo i ke kuaiu o ko Auwohikupua hooiolohe ana e uoho i ĪUaua» no koua ike aua ia Puakaakuii a rae kona v kaikaina uuku ine Kaleipohuehue» a eue ka uiaikai o ka nalu oia wahi.

iioko o keia ■ mau la eLua q koj iakou noho ana i M&na. oka po o ; Auwohikupua kela wahiue Tuakaakuli. a o »e hoi, i ka heeaalu; pela ka Aiwohikupua haua tuau ana, :ne ko aloha oie ia Keamalu kana wahine ui. A raa keia wahi, e waiho iki ae kakou i ke kamsilio ana no Aiwol.ikupna tuH, a e alu iki ae hoi kakou! uo Mana, no ke keiki puukani o iai waUi. | !

i 0 Maua oia ke keiki oi. kei&kela | raa ia wabi. w& ka ui, aule o n» (lua e like ai, a t> Keamalu wale ao jkamea i ui ae a:alima ona. Ua .iiele ae ka u'i o Muua a ka h»*paiua o ko Keaiualu ui, uja kt*ia wahi l' oui bou ae kakou i ke kaiuailio 4 bou atia 110 Aiwuhikupua. I ko Aiwohikupua mauawa e lilo aua i ka lyalea i ka he«ualu, a oie ka Ulo hou a(»u ak u o kona manao »a I'wakaakuli, uole uaa oia i luahui tuua, he kuiki kauaka ui, e ae do keka'ui iui ae uiauiua oua, o keia ui, oia 110 o Mana, uo ka ui o keia keiki, ua lilo oiai puuuhele naiaaiua ua hoohalike ia koua hauai ia ana uae he alii ala, a uoua kela ualu, e hee ia ala e Aiwohikupua, a ua huua ia no hoi oia e koiiā joiau we na kauaka oia aiua.

O ke kumu i liuna ia ai o Mana ena makua. a ike :a oia « jia alii, a o keia wale-no ktrkeiki kanaka ui oia kaha, no ka niea ua ike kakou. he malo ula ka malo o Hawaii nei, a o ka uia oia malo, ua like pu me ku ola oka ili o Mar»a; a a k«kahi •uiea.oi. kelokela loa o ke akiunai q ieia keiki, oia no ka heenalu, a uo ia inau mea hoi o Keamalu i hoolaluu nku ai» me ka lan(i o kona. uianao, e huipa i ua keiki ala, a e ikeaaa no kakou i ko laua moolelo malalo iho nei. (Anlei pau,) -