Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 44, 28 Malaki 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

! HHSLU 35,

! Ao ka wa no !a i kalia Iho la n» nf»tinu ne» a ike ae la ka nui i [keia manu nui. e lele ana a uwa ae la lakou nei a lohe ua kf>hu nei i ka uwa o keiapoe n& hnli ae la oia e oana a ike mai la keia ia» Kanpu ka uka o Paliuli, e kau ana malona ona a hoopuiwa loa ia oia. Eenoole noho ana laua i;ei i ka haie o ke alii a halawai aku ia me ke Kahuna o ke alii a ninau mai keia iaia. Auhea ka h.oi ke aliiwahine, e ke aiiiwahine hea, wahi a kahi kahu, o ke hoi o Paliuli, aia no i kunhale wahi hou a ua wahi kaliu nei. Nq ka uiolohi loa o ka laua nei oieio ana ua hiki ok i ka umnū ke kaii hou, aka ua lele aku ia no oia a kau maluna o ku haie o Aiwohik6pua ma e noho ana a hookahi no hauna sna iho nahaha liilii ana ua hale nei a waiho wale iho la o Aiwohikunua me ka wahine kupua ana roe Hinaopuhalakoa. I ka ike ana o Ai\yohikupua i keia manu nui, ua hoomanae ae ia no oia i keia manu ana e ike nei (t m manu no keia ana i ike ai oiai oia e noho ana me Keamalu i ka uka iuiuo Paiiuli. I ka ike ana o ua wahi kahu nei ua nababa ka hale, ua .mat.ao ae !a keia ua hiki ia laua ke komo iloko o S»a hale a o kohua nei komo aku la no ia iloko o ka pa halo me ke Kahuna a ike mai la o Hinaopuhalakoa i ka manu a uianao ue la oia ua hiki mai o Keamalu a manao ae la no hoioiaaole no ka i make o Keamalu akahi n f> oia a uiakau mai i ka make. Ia manawa hoekaawili loa iho la o Hinaopuhalakoa i. ka eha o ka hanau' keiki a me ka hoonui ana ae ona i kona leo lohe ole aku 0 Aiwohikupua i ka olelo a ke kahu iaia ame ke Kahuna ae olelo ana na wahine nei e kipaku aku ia laua nei i waho, aka, ua hookokoke loa aku laua nei i kahi o Hinaopuhalakoa ma e nohn mai la a ua ike me : la oia i ka lei o Kmalu e lei ia aku ana e ke Kahu o laua, a ninau mai la o Aiwohikupua, Kawai kou lel, no ko wahine no, a oia ka maua i kii mai nei ia oe e pii kaua e ike oe i ko wahine me ke keiki a olua ua nni, I ka lohe an» o Hiuaopnhalakoa i keia mauolelo a'ke kahu o Aiwohikupua na olelo mai la keia ia Aiwohikupua mai hoolohe aku oe i ka ia la aole au wahine e owau mai no kau wahine o Keamalu nohea *ia Keamalu e ae. No ka hubu paha o 'ka manu a kaua i kuu kahea ole iaia nolaiia wawahi īho nei i ka hale o kaua J a nahaha lnln» mai puni aku oe i kena wahahee. I ka lohe ana o Aiwohikuoua i ka oielo a kana wahine e kaua mai nei ua hoole aku la oia i ke noi a kahi | kabu o laua pji laua iuka e ike ia Keamalu me ke keiki, a ua oleb ae uo o Aiwobik6pua eia no "kau wahiue me au, oiai ua hoohioa aku la o Hinaopuhakkoa iluna o Aiwohikupua. E ku koke oe a e hele mai ae pil iuka kaua* ka haha wahi a AiwoMkupua i pane hou ma? ai i kahi kahu, "aohe ao e pii ke nahunahu nei kuu wahine-'' 1 keia manawa ua ku ae la uā wahi kahu nei a olelo aku ia i keia la ua haawi mai nei o Keamalu 1 ka naoe ia'u e hana aku ai ia| oe, o ko ia nei ae aku la no ia J maluna o Hina«;>puhaUko& a hepuj aku la i ka lima o Aiwohikupua a huki ia *f-ai la a aole ,no i hoo-; lolohe akuke alii a kaawale aku la o Hinadpuhalakoa a kahea keia: īna koaaie manawa ole ku auaj na koa ko lakou uiakaukuu, ■

E ia. kau kuuvha ia e uialauna !ua. uukou i ka wahine a ke aliii niai bcoKuu iki oukou i.iia uei e bele iwaho, e kupapa oukou apuni, a i hoolehe ole ou-. kou i keia jnau olelo a'u ia oukou e pau no oukou i ka eoake ia'u. 1 ka ike ana o ua wabi kahu »ei # ua pono, ua kena ae laj keia e pii lakou oiai u Qvi|opuhalakoa e hea t»ai ana i ke kane.

iko iakou nei wa $ pii Mti oia no ke kahuna *e aiu no.i ka hana o ka pule, a mki wale no iaKou oei i ka hale o Keaoialu e uoho mai ia me ke keiki a laua, a ike ukuia keia i ka paapu mai ō Uanaka o ka hale o Keamaiu ia uaanawa i ninau aku ai o Aiwohikupua i. kabi kahu o ka haie anei keia o ua wahiue nei, ae a ua wahi kahu nei. i

| Iko lakoU nei hiki ana mawaho [ua hōomaka hou iho la ke kahuna ! e pule ame ka olelo pti aiiu Aiwohikupua, aole e houhewahewa ika wahine ia Keamalu o uiake lakou, ua ae mai la no ke alii i n» olelo ake kahuna. Ika pau ana no oka pule a ke kahuu», ua ni«au- aku la oia pehea kuu pule, oa maikai wahi a Aiwohikupua o»a. la Aiwohikupua e ku nei oiawaho, ua ike aku la no oia i k»ihiko o loko o ka hale o Keumalu oia nehoi na mea aala oke kuahiwi, na manu he nui wale ame na kahiko no o ka hale o laua e noho ana : PaliuJi. i Na keia mau hoomanpo fna i keia mau inea a Aiwohikupua e ike hei i kono mai e komo aku i,no oia iloko oka hale. a eitf nae ua hoohuH mai la o Keau&alu i ke aio iwaho o ka puka a iniki mulu ae la oia i ke keikL a hoomaka aela kela e uwe me ka hpohuli ana mai o Keamalu 1 ke o ke keiki iwaho o ka puka o k'ahi hoi a Aiwohikupua ma e ku aku nei, a hoomaka mai la o Keauaalu e oli i keia mele. Ke uwe nei rvo kuu keiki i.ka ai, Aohe ai aia la ka ai i Waipio, Ka a» noho mai i ke ehu kai.

! Ke kai hoala ina kupuna, E hoala ana i kuu kamaiki, E ala eia ka ai e ai hoi-e. Pau ae la keia mele a Keamalu ua hoomaū mai la uo oia ! i ka hoouweuwe i ke keiki a hoomaka hou mai la no e oli i kekahi mele hou. Ke uwe nei no kuu keiki, K uwe uei no kuu keikii K uwe ana no paha i ka ai ia, Aohe ka ia aia paha ka ia la i Waikolu,

I ka ia moe mai i ke one,, 0 ke aha ka ia o ka oopu ka i'a, Oopu moe wai la i Wainolu, 0 ka i'a ia e ai hoi e. Pau no keia mele ke mau ala |ho ke keiki i ka uwe a nou [no o Keamalu i keia mele hpu. Ke uwe nei no kuu keiki, j E dwe aeia paha i ka wai 010, Aehe wai aia ka wai la, O ka wai hu o kauila, Na ililli o Koloa, 0 la wai ia a kuu keiki e iuu ai, A iuu wai kolohe oe, | Ke uwe nei no kuu keiki, J£ uwe ana paha i ka waiu, Aohe waiu aia ka waiu i Paliuli, He fcoena waiu na ka maiiu, Aia ikā pna o ka lehna. 0 kau waiu ia la e ai ai. 1 ka pau ana o ke mele hopnanu keiki a Keamalu ua lioomaki hou mai la no oia e oli i ka meie a tauft o Hina i haku ai no ke keiki a eia hoi o Aiwohikupua ke makeuiake loa, ala e iloko, oiai ua hiki ule iho ia iaia o hoomanawanui e ku nviwaho, oiai e oli mai ana o Keamalu i na mele a lakon nei i haku pu uie na wu* Uiue mauiua-

I Uiai ao o Aiwohikupua ujh no e |ku anw ouawahu o ka h*le ua hoouaaka ho» iuai ia no o Keam&lu e oii i aa lueie a iaua i hoomaka, ai e holo uo Kauai, ai ike ia hoi uaa na heiu mua o keia moolelo o kakou. ikā lohe aua aku o Aiwohikupua i kfcia mau uaele ua hiki «le iaia e paa iho i koua wau wai» «»aka oiai oia u hooiaauao aun oia ia mau inele i ko iaua wa maluaa o ka uioaua kai uliuii tte keaa aua oia ia Keuuialu e luu ika ieho pu- / nahele ana. Iku lohe aua o Aiwohikupua i keia mau aj e ie ua oleio koke ae> oia i ke kahuna, aole he mea okoa i paaaiokeia o wau oo ooe kuu wahine me Keamalu. Pane uuai ia hoi ke kahnna aiai hewahewa oe i ko wahine o pau kakou i ka make me ua kauaka .apau o Kauai nei akoe no na uaakua Oie' na kupunawaliiiie. Ia oianawa ua olelo aku la o Aiwohikupua aole 0a ou kanalua i koe uo kuu wahine. Ke hoomau ala ao o Keamaiu i ke ali i 'ke mele ana i kahea uiai ai i ke ki»ne oiai «ia j ae ai wailoko ae o ke kai .

E Aiwohikupuo e kuu kaae, Aole ua lu o Keau»«iu ki> wahiiie, 0 Hinaopuhulakoa na Ja he Akua, Hoololiia noai ka ihu o ka waa o kaoa la io'u nei» * Auwe kuu uiake la. I ka paa.ana o ka oii aoa a Keamalu ua ninau aku la ke kahuna ia Aiwohikupua uo ka poiolei o keia mau mea, ame ka poloiei oie paha, ua - ae aku la iio o Aiwohikupua Ua polo.lei Keia iuau mea apau a iakou e lohe uei, i koim 'Eeiie ana u<> i ka wahiiie e luu i .ka leho puuahele awa uuauiua u ka luu aaa o. ka wahine iiuko o ke kai ua hai mua uiai iio oia i ua noaiiooa no kona aea aoa ae iiuna.

I w« ftpau ak& kahnna i aiaau aku ai ia Aiwolikupua no keia mau mea ua yaoe mai la uo oia me ka hunahuna ole iho, be mea kuawiii wakv no paba ka bui hpu aua aku i keia wahi moolelo oiai na ike no oukou uaa. na helu mua o keia uaooielo Ipuka ai, ae nee aku kakou uo naua. Ika pau ana o ko iakou uei kamailio ana, ua lohe aku U I lakou nei i ka oii hou mai oo o Keamalu i keia mele i uwe naai a*i ke kane i kona wa i hoea aku ai i Paliuli a oia keia malalo ihq Ku» kane hoi e aha e, Kuw kane mai ka uka aau, Hau anu ia o Paliuli. A maua i pili ai, I pili ia kaua e ke anu me koekoe, Auwe kuu kane e. I ka pau ana no pka oii ana a Keamalu o ke kooio koke aku ia no a o Aiwohikupua iioko o ka hale a ike aku la keia ia Keamalu, a h©i6 aku la no keia a noho ma ka •oao o Keaoaalua lele aku la honi i 0 ka wahine ana i haina ai a hoomaka aela e uwe, aka, ua papa mai la o Keamalu, aole e uwe. a e hii iho'oe ike keiki a hoi koke aku, aia ka hoi a make ko wahine akua la o Hiuaopuhalak')a, alaila ka hoi kaua e uwe pu me na makua o kaua ame ua makaainana hoi, la manawa ua lalau aku la o Aiwohikupua i ke keiki aole no i loihi loa koua hii aaa ua kauoha mai ia QO o Keamaiu iaia e hoi oia a kahea aela no keia i kahi kahu o iaua nei me ka olelo pu ana, al; u iaia E olelo oe i na aKi i k\iia la aol« o lakou kapa, apela uohoi uauiek*. | aiuaua, a eia hoi ka hauaa na kane | e ohi lakon i uiau pu'a wahie» jwahtue hoi he pohaku, ua keiki j hui he pulapuia sme na hoaa a o oe | hoi ke aiii o na niea apau ai hooloihe t»!e kt»kahi tuea ia ch' e uo ! ia - . (Aok i 4>auJ