Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 33, 9 January 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

HELU 81. I ka hoomaopopo ana aku a ka wahine nona ka pa-puaa i keia raa■ihini e " pupue uaai ;la ma kuouo, na haawiaku la kda i . e like no "Thu ~me ke ano mau o keia Lahni Hawaii, a ua panai koke mai la 00 hoi 0 Keamalu i keia aloha o ke kamaaina nona ka pa-hale-puaa atia e noho hoōpili wale nei. ' .

īa manawa koke no ke kamaa'na nona Ka pa-hale-puaa i koke koi aku ui ia K<amalu, e hui koke ln'ua i ku■ hale noho ia e kuuaka, a peiw i na <»lelc kono a ka vva■hine lokoioaikui o. Pona paia ala i ka hala tne ka hinano. "Ea, auhea oe e ka oialihini e hoi kauk i kauhaie. aole paha o keia Uale peiaiiela o na puaa, oia iho la kou walii e noho heopiliwak* ai." I ka lohe ana o Keamalu'i keia leo kono aioha o ka wahine kauiaaina. ua pane mai Ia oia me ka leo haahaa. % , V Ke ae akir nei no w«u i kou leo kono aloha e ke kamaaina maikai, ak;', o ko?u pilikia nae, aole o'u wahi Haahu kupono e uhi iho ai ko'u olohelohe, kumu no hui ia o ko'u uoho hoopepe ana mahop*,o na puaa nei, oiai, aols lakou e hooinaopopo mai ana i ko'u olohelehe."

Ika lohe ana o ka wahine kauaaaina, nui loa iho la kona aloha ia Keaaaalu, a ua olelo koke aku ia no eia iaia. "Ua pono is manae oa, a he wahi pau no ko fea hale e waiho mai la, a he pau no oae no ko mak'ou' Aliiwahine u'i no Keamalu, a no ko inaua hoea hope loa ana aku hoi. ua hala e aku la ua Aliiwahine u'i nei o makoa me ke kane ana no Kauai, a nolaiia, ua hoihoi"hou mai la no wau i ua pau nei, a aole hoi paha wau ke haawi aku i kela pa'u nou r oiai, Re pilikia hoi, keia e hiki ole ke alo-ae." j3[e keia mau olelo aa kii aku ia ua wahioe kamaaina nei i kela pa'u me kona uQ«oao mua ole no nae, o Keamalu no ka keia ana e hookipa nei.

Ua kii aku la ua wahine nei i kela pa' u ana i kamailio mai ai i ; ka hale. a lawe mai la a hoopaa aku la i ka hope o Keamalu, ai ka paa ana o ka pa'u ua hoihoi aku la ua wahine nei i kana maii? hini no ko laua haie ine kana kane noea ana no o laua i kauhale, u ka hoomakaukau iho la uo ia p ke kamaaīna lokomaikai i na mea ai no kana malihiui, a5 ka makaukau atia no o kona 'keaa mai la no ia i ka maiihini e paina. Ua paina io iho la 110 o Keamalu a hiki |i ka maona ana. Muhope oka ma|ona ana o Keauoalu, ua hoomaka |mai ia ke kamaaina e ninaniuau i iaia i ke kumu o kona hele ana a i noho me ha puaa ma kela pa-hale-puaa, a ia manawa o Keamalu i ka- ; maiiio aku ai i kona mooleio, aole jaae ma ka laina poloki. oiai, ua jlohe iho la uo hoi keia i ka olelo :a ke kamaaina, o ka pa'u aua e iaahu Hiia no Keamalu no ia pa'u i i hana ia ai. M Ma %a waa ma« ko makou holo ana mai me kekuhi mau waiwai kalepa co hoi a makou, a ma ka moana loaa ia makou i ka ino a make ka waa o makou, a pau aku ko makou nui i ka make, a owau wale r.o ko makou mea i pakele m&i."

"Euia kou uiau la iua ka uioaua & pau ai oe i ka aina uei? A ehi\lu>i ou la 0 ka nuliu aua uia keia pa-hale-puaa?"

. "lle elua o 7 u la mu ka iwuuna a pae mai la wuu 1 ka aina|uei, a lua aneaoe no hoi e uuii o'u 3a o ka ( noho ana ina. kela pa-hale-puaa au, a loaa ae nei wau ia oe." , I ktiu lohe anu o ku kumaaiuu hookipu iu. K,ebtnalu, ua t>ui .lou iho lu Ito'nrt aiōha i, kēia . u'i a laua, oiai, ua hoomaiiao wale ae la no oia i ke ano houuiaiiawunui o ka noha ana i kahi lielapola nohp ol« ia e ke kauuku. . Muiuuli no hoi o keiu uiau oleio a Keiaaiulu, va Imnini mai la na waima|ia o ua wahine kamaaiua nei uo ia nei, .a me ke ano hauhau oia i uiuau hou utai m l kana malihini n ? i.

"Ka. pehea no hoi oe i hoi ole mai ai i ka hale kana'ka, a.i noho ia hji e ke kanaka, a uoho aku la nae oe i "ka hale holuholona, a u»anao ia mai nnei pah : a e ka, pbo e lohe ana i keia noho ou i ka pa-hale-puaa.ua haina iaoe e|na umaaimi o keia walii?"

Tīa pane aku la o.) o Keuniulu me le.i leo oluolu. "Ileahu auei h<« ke kulennu e ; kapa wale ia mai ai oe ua hana ia'u pelay oiui. eia no hoi kau hwna maikai jke ikeniaka ia Ttbi. Ke aie nei wau i kau hana hookipa aloha i keia olulo pae hewa."

la laua no e kauaailio ua pii mau ae ka u'i o Keamulu. aua

lilo iho Li U i mea inahalo ; nui <* a ka wahiue kamaaina, a 110 ka hiki ole i ua wahine nei" ke uumi j iho i ko.na manae houhihi iika u'i i 0 Keamalu. ua okea aku la no oia i keia mau ulelo i kana malihini wahlne u'i. "Auhea mai ce. ua loho wale ne makou i ka u'i u Keamalu< |c& wahine hoi & ke Alii o Kauai ji hoau ai, ao ke Kaikmnahine Alii hoi a ko makou Alii aiinoku maipua, a aole nae i ike oiaka ko'u maiji maka iaia- Ina no hoi. o kona u'| a .ua like me kou, aiaila» ua makepono no hoi ke kaulana ana o kona u'i." la manawa no hoi o Kea,malu i kamailio aku ai i kona kamaaina uiaikai, ai hookipa hoi iaia.me ka maikai maoli no. "Ea,; auhea mai oe e kuu kamaaina maikai, a'u hoi e aie nui nei i kau nJīrri hana- maikai ia'u, Ua ike no wau i ke Aliiwahine o oukou, a ua 01 aku kona u'i { ko'u, a aole wale hoi o kona u'i wale no, aka, he Aliiwahine oluolu loa oia, a oia no ke kumunui o ke kohu o kela" u'i iluna ona, oiai, heaha a ua nei ka waiwai o ka u'i a maikai ole ka hana i na makaaiuana malalo aku o koua makuakane,. nolaila» e hoike aku wau ia oe me ka oiaio, u.a.oi aku no ko Ke<imalu u'i 1 ko'u, a mai hoo īahke oe i ko'u u'i me ko ke Aliiwahme o oukou, 0 lohe ia aku a ua nei hoi kou hookau pu ia o kv « u A mo koua, alaila, lilo mai paha ia i mea uo kaua ai, oiai, ua ike, no oe 1 ke kanawai ika'ika o na Alii Kiekie. he kāpu loa ka hookau u aku o ke kuUua aie na Alii Kieljie mai ka po aiai."

Ua lilo keia oaaa olelo & Keamalu i ka .wahiiie hookipa ,i mea iwaikui, a ua ae 10 uiai ta uo ua wabine hookipa uei uo ka hewa o kana mea e. hoohalike aua, aka. 110 0 ua w&hiue. uei, ua manao iho Ia 110 oi&.ua oi no ka u'i 0 kaua uialihini uiaiuiui 0 ko lakou Aliiwahiue uei 0 lakou i ua e loaa io mai uo keia u'i a ia nei e ike uei, alaiia* ua 10 uo ke kaulaua ana 0 k4 u'i o Kea:ualu. 0 kekahi mea hoi p&ha a ua wahiue nei i hoooaaopopo loa aku ai # oia uo ka pii uiau anaiuai o ka u'i o Keuui&lu, a ua liko ka utet»ele 0 ka ili .0 keia ru&iihiui aua me ka lau ki pala, ao ua papaliua hoi uie ka ul&weua o ke ahi enaeua, Mai koua mau la kauualii tuai a ua ano wahiue iuakoa 110 hoi oia i kela uiauawk aole W kou* mau m&ka i i*e i kekahi w&hiue u'i e like uie keia ana e ike (u&&a uei me koua mau maka pouo'i.

v«u ka inakeuiaku u Kuuuaalu e hoululau i nu kauiailiu aua ao na iiieu pili i Ki/«a u'i, ua uinau aku U o Koauiuiu i ua wahiue hookipa uei iaia. "0 utj waie nu uae hui ia o noho uei i kyu hal«, ti aubea ka hoi kau kaue tj iike ;ne kau i kaoiailio uina uiai uei uo ka lawe. aua oluu uie kau kaue \ ka pau o Koaiualu?*' Jkie tslua m. uaaua i ko umua hairt, ae oluoiu oe e noho j ka ■haie o kakou» ae kii ae hoi wau i ka'u kane i ka waena mahiai o uiaua»" f Mer keia mau olelo ua haaieie iho_ ia- ua walune hōokipa nei ia Keauialu, a hele aku la e imi i kana kane wa kahi mahiai, a hoi mai la iaua uae ke kaumaha o ko kane i ka aj, ao ka wahine no hoi ke au» »iuo pu ana i ka wahie e m-oa ai V ka ai. i hak&lia no a hoea i kā hale, a haawi ke ahha o ke kane i ka wa-"'"

lune malihini, ua hoonnu.popo koke $nai ia iki ua kane nei i keia wahine, a<ile k«ia wnhine no ke kuiana himhua, ao kona ho-a k ( »ke . «ku la uo ia i kii M'nu o ka ai, a m oaanawa pu no hoi ho-a p», aku la no ka imu o ka illu hanai ahuhu, oiai. he oi nku ka iuiu ilio mamua u ka imupuau i ka manao o fc a poe kahiko, ao na -alii Wiile no ka poe ltuponu e kalua ai ka uniu ilj 0 . 0 keia iaiy ai a na kane nei a ka wahine kainaaina i kalua ai, he imu uwala no ia e like no me ke ano o ka noh{j ana o Puna aina i ke ala oka hinano, a j kaulana ai qo hoi inai kn wa kaliiko roai i na "pue nwala" hoonee mauka a linakai no hoi o ke alahele. 1 ka Too-a ania no o ka umu uwaia, ua mo-a pu mai la no hoi ka umu ilio, a me ia mahanahana no o keia mau o«o a ka Hawaii a ku ana imua o ka malihini kipa i ko laua Kbme, aua lilo l oa iho la keia inau hana lokomaikai loa a keia mau o Puna i mea hoopa aku i ka uhane o Keamalu» a ua hanini mai la kona >tnau waiuaaka no keia naea. Ua manao iho la na kamaaina hookipa» e uwe ana ka laua malihini i konu poe i tnake pu ai i ka moana, oiai, ua neke aku la no ka wahine kama-, aina i ka hoike i na mea pili i ka moolelo o ka malihini i hoike mai ar iaia. Na ka hiki ole ia Keamalu ke uueai iho i ka hōike aku i keia uiau waimaka helelei ona i kona mau kaoiaaina maikai, ua kauiuilio aku la oia i keia mau olelo. *'Auhea mai olua e kuu mau kamaaina hookipa. ua hiki ole ia'u ke paa iho 1 ko'u mau waimaka 110 ka olua hana aloha maoli ia'u. U e malihini hoi wau imu u u " o i ua)( a wa maopopo ole ia olua ko'u kulana, eia nae ka'u e ike 'nei, eia Olua ke hana icai nei ia u i aa hana aloha apau loa, a he hiki ole paha ia'u ke pauai aku i keia mau hana alohā maoli a olua ia'\i. He aie nui ia o'u e hiki uie &i ia u e liuokaa aku la olua 6 ua kamaaina maikai, uo kuu hale kip* ' hoi o kein aina 1 ' "Atihea mai oe e k;i malihuu kipa mai, wahi a ke kano i kamailio nko ni. Mai noouou oe iu ūi mnn mea* oiai, ua nui kj maua aloha ia oo ma ka noho aaa i kelu pa-!iale-puaa a maua, a ua iiio pu no hoi fc.»u anu wahine u'i'i mea mahalo nu: na maua, a ke mauau nei no wau, aole oe wahiae ,uo ke kuiana haahaa, a ua hanohauo loa maua i ka hookipa āna umi ia oe, He oi aku ko maua raakejp noh» loa mai no kakou ia uei, ae lilo no hoi maua i mau mea lawelawe aku nau. M ! (Aoleipau.)

Re loaa keku!n kowu kaawale u ka Hoku, c li\K?ldhok uku uuu uiakou i ki\ poe i hooaiauao uiai i ohi o ka lakou iloku» ae hooiuak» m&i *u& Uitvi ka mnhina o lulai