Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 29, 13 December 1917 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

' HELU 27. A.luhe o-Aiwohikupua i keia mele K aana wahine, kaopaiiio aku ia no oia i keia mau oielo auo awaawa io no. *'He oiaio no paha he iioa i'o no oe no'n, ana noho k) ia uo ia uka iuiu e kaua rae ka h(;a imho o kaaa, aka, heaha iho la ka pili oia mea i keia huakai a kaua. He mea pono e ooho malie oe. a ua kuu manao e iawaia ae i ka leho kauiana a kuu nmu kupuna, a aia a loaa ka ia a kaua, alaiia. paina no k.iua i ka moana nei, a pau hoi ka piiua apa, aiaila hoi paha hoohuli aku hoi ka ihu o ka waa o kuua no ka aiua".

I ka ana o Keamalu i ka olele a kana kane, a ua kanoaiiio la no oia me ka ohiolu i kana kane, i ke)a mau olelo. *'E ke kane o kuu wa ole e» & ia oe nohoi i noa ai kya kino 1 pnlaaaa ia e kuu iCupunawahine aloha, aule keia o kahi iaw/iia, aia aku la no kahi iawaia oioko. aa fceia wahi a kaua i holo wale ooai nei. aole he ia hee o o keia wahi, a he hohonu palena ole nohoi. E hoi nohei kaua a ike ia aka ke poi a ka nalu i kumapali, a ike pu ia aka oohoi ka ipuka o kauhaie o uka» alaila, oia kahi kiipoho 0 ka iawaia ana o keia a/iolawaia «u e mnkeeoake nei. 0 kahi maa 1 mau ia i ka hele ia e ka pue lawai*. ao kahi lawaia uiau no ia a kuu (nakuakane 0 Ku, a aole boi wau i lobe iki i ka lawaia ia o keia kai popolo uli a Kane. a ina o kau koa iawai Jceia e paakiki nei e kuu kane alaila., o ke kanaka. aku 110 ka moepnu o kau koa law^a'*.

I ka lohe- ana o Aiwohikupua 1 keia mau ofelo maikai a kana wahine aole iho la no oia i lild i mea hoololi »e i kona inaiiao, a me he ala ua p«ft kona manao i kekahi mea okoa ae, a ua pane iuai la no oia i ita olelo maikai a kana wahine.

"Auhea oe e kuu wahine, e lana lawaia ae kaua ia nei, a oiai no ka ia wale nohoi ka moana, a pehea iho Ia v hoi ce e hoole nei i ka ia oīe o keia wahi. Wāiho aku paha na ka ia ole, e hoole k& ai ole ia ui&i o ka leho punahele a o'u mau kupuna.''

O ka or»ea kupanaha no ma keia oianao paakiki o Aiwohikupna no k& lana i keia wahi au i ka lewa aauana. aia ponoi no keia wahi iluna kahi noho o Hinaopuhalakoa, a manouli no paha a na haaa hoohihia a feeia wahine ino o ka moanai hoohauhili ia ai ka manao o ke Alii Aiwohikn,poa, ae ike aku ana no paha kaua ma keia mua iho i ka hopenu o keia manao paakiki o Aiwohikupua. a malm ole aku hoi i ka" uwale aloha a kana wahine aloha iaia.

Wehe ae h o Aiwohikupua i kana ipu hoīuliolona wuiho pooo lawaia, a hepu lbo 1a i ka leho lawaia hee a kona uiau kupuoa, a oia leho kaulana no ka uaea a kona makuakaue i lawaia Jbeff ai iwaho ae o Waikiki, āi ka 'wa hoi o ka ilo]i keiki ōno hee a kona makuahioe ai hoomaopjpo ia no hoi e kaua e ka oiea raa ua UeLu mua o ko kakou moolelo- la AiwoUikupua.e makaukau aua e hookuu aku i kana leho punahele, uā ike aku la uo oiu ika helelei tndi o na \S;ai:naku o kaiia wahine, oiai, ua hulialia ruai la uo ia Keamalu ka hopeaa o keia manao paaiiki naaupo o kana kano.

I keia kuu ana o A : \vohikupua,i ka leho lawaia a koua uiau kupuua, a ane kfi aku i fea papaku u l»lo, ua kaui ae la ka aba a lliuaopuhalakoa, oiai, uh hoomaopopo loa ilw ia no oia i ka lilo o ke Kane a Kea-

. malu iak, a .ia maaawa i kavnailio i ibo ai oia iaia iho ilalo no o kona | wahi uoho., "Ahaha! lilo ko kaue lia'u ekena wahine haakei, e kuhi ana no paha oe, ooe wale no ka ui e pua al ka manao kupaa o ka'j kane. B H!o ana ko' kane e Keamalu i ke Aliiwahine o na pukoa o ka moana kai uliuii ae auwana wule an» oe i ka ili hUalala laul_a.o ka uiouua." O keia mau raea ua akasa wale uo ia Keamalu, a «»ia no ke kuuio' o 'ka hanini o kona inau waiunaka, eiai, ke kau e wule uiai la no iuiun o koaa inau uuaka, na hana a keia wahiue ino o ka hohunu. akn, u.i ike a» la no.kauae ka mea heluhelU

i Kfi~fao<v]ōh<s <3Īē iq>li TūJ ō kupoa i ua uwalo al«»hH nn;i a kauu wahioe i k-i ili v ame be ala u;i ia .um oua ala kela umu kaiiiko a ka poe o Roroa> *'Qka mea a na aku» i uiakemake ai haopoiiK»,- ? Koohehena e ia aua lakou," Ua lxK)iiehena e ia ka iiianao o. Aiwohikupua. a ua h(M)iuhe ole aku hoi i na uwalo aioiiH a knna wehiue maiksi, a nonu h«i ke>aloba paulele malu:»a una. Ua hookuu aku la o AiwohiKupua i kaoa leho lawaīa. a ke ike mai la ■nolioi o Hinaopnhalakou i ka iho aku o ka leho h ka lawaia o ke kai | u!i ai ke kokoke loa ann no ilalu, J ua hopu ia mai la ua leho nei a Ai* wohikupua, a nakii ia ino la. ma ksi ipuka o ka hale o Hinaopuhiiiaki i.

<1 ia manawa nohoi ua'wahine kupua nei i hoohukiliuki iho ai i ka leho lawaia a Aiwohikupua, a ua ane no lioi e like toa me ka puliki ana a k:> hee. I ka hoomaopopo ana o A.iwohikupua i kejia hukihuki ia okana leho, oia hoi i«a ka l«ina g kfi lehv ina i hoemaopopo «i, ua huli koke «ku oia a kamailio i kana wahine. "Kia ka hee a kaua la. ke nee ae !a e noho iluna 0 ka leho a kaua. I na paha wau i hoolohe i kau i olelo mai neii he wahi hee ole keia, i na la ua hoi nele kaua i uka me ka loaa ia ole na kaua.' ; Ia wa nohoi 0 Keamalu i olelo nku ai i kana kane. "Auhea ōe e kuu kane, a&le kena he hee, aka, 0 Hainupuhalakoa kena. a ke hukihuki mai i ko leha, ai manao kuhiliew» aku oe, he bee iib Isai uli. Aole anei e ioihi aku ae ike no oe i ka mau o ko aho lawaia, ao wau mai 110 auaaei ka luahi o kena hana au e ke kane hpokuli.'' I ka ldbe aha o Aiwohikupua i keia maa olelo a kaba wahine. ua akaaka henehene ae la oia, a kamailio mai la nohoi me ka leo pahenehene i keia mau olelo. "fle kanaka io 'ka hoi keia e hukihuki nei i kuu leho a nau io no paha e Keama!u i hoonoho i keia kanaka i ka moana kaiuli. Ma kahi hea ana la 0 keia kanaka e lou mai ke kakāla 0 ka leho lawaia a kuu j mau kupnna?" -

I ka lohe ana nohoi n Keamalu i keia mau olelo paheuehtfne a kaua kane, a manaoio nle aku la ho3 i.ka olelo h kana wahine, ua kamailio mai la nohoi oia uia koua aoaj i keia mau olelo,.'* Ke haua iho la no hoi e fc a na ka hana no hoi e hoike mai fea oiaio <foiaiu o!e paha o ka'u man mea i kamaiHo' aku ne*

ia oe e ke kane. Ia mauawa na* hoi o Aiwohikupua i lulu ae ai i kaua aho iawui'n, ai pupue iho la ka hee aua e kuhiliewa nSi- I koua tuanāo ana ua uohe pono iho la ka hee o kaiuli iluua a kau? hee punahele, o kona manawa no ia i huki ino ae ai, ao ka mea nae ana i hoomaopopo iho ai, ua paa aku la 'ilaloo'ka papaiai loa ka leho punahele a kon» mau kupuua. īka ike aua o Aiwohikupua i keia paa ilalo o leho punahele, ua hoao ae la oia me kona ikaika ap:iu e huki, aka, aole he wahi mea a neen iki mai, a ia mnnawa oia i hoomaopopo iho »i nn' mau ia kana leho punahele 1 kaakoakoa o lalo.

I ka ike anu umi o Keaiualu i keia mau ana o ka leho o kana kane i ka papaku o k& holionu, ua hoomaka |iou aiai la e helelei koiia uoau waimaka,, oiai, halialia wule mai la uo iuiua ona ka hauā lokoine a kana kaue e haua akii ai iaiu, ae ike iho auu ,u0 paha kuuu e ku mea hsluhelu aia kuia tuua„koke iho. Noke bou iho la n;> o kupna i ka hiiki i *<v fiho e pua aiia i ka leho, a uiai he aho oloho paa kela aho i . hoopaa ia ai i ka leho kaulana a na kupuna o Aiwohikupua. lie ole uuai 0 kela aho olona. a ua nui loa jho la "tā. mioaīnina o Aiwohikupua i kela ieho punahele a konu kupuua. Hooinjfha iki iho la oia no kekehi manawa pokole, alaila, hoao hou ue la e huki i ke ahu, a aole uo he mea a neeu mai, la maiiawa i huli ue ai -o Aiwohikupua a kaimiilio aku la i kuna waiijiie. "Ea, \)a mau 'ia ka leho lawai'a a kaua, a ke minamiua loa uei wau 1 ka leho hooili a kuu mau' kupuna, a ke mea pono e luu oe i ka leho lawal'a a kaua. Oee ka inea e henoo ai keia paa o tca leho punahele a o'a niau kupuna." ,

I ka lohe ana o Keamalu i keia mau olelo a kana kane aloha ole, ua nana mai la oia me na niaka piha i ka wainiak.i, a ' Kauiailio mai k no h?)i me ka 01010 kaukau aloha i ke kane.

Auhea oe e kua kane, aoleno hoi wau e kala i kamailio aku nei ia oe no keia pilikHt; a aole nae oe i hoolohe iki mai i k<v'n mau olelo uw&o aku ia oe. Me ko ike rO'ii no ka hoi e ke kane, ua luuluu, wau i kw« opu keiki, ao ka huā maikai hoi o ko kaua mau ia opio, ao ko kena mai nei no ka ia na'u e luu ka mau o ko leho."

O kekahi 110 hoi e knu kane, he hohonu loa keia wahi, « pehea la hoi oe i manao ai e hiki ia'u wahine ke luu i keia hohonu, ae aho no hoi paha ia kena aa e ke kane, i na Ia hoi aole o'u kaumaiia. Heaha no hoi kau mea e minanoina loa nei i k-ena leho, e oki akn no hoi oe i kena ieho, a loaa hou aku no h*>i kau leho lawai'a, eia ka oka leho iho la kau mea manao nui, a .ma'hao ole ruai Ja oe ia'u me ke kanaka hou iloko o'u. ■; Ua lilo nae keia mau olelo maiRai a Keainaiu i mea hoopii aku i ka huhu wela iloko o Aiwohikupua, a ua nana tnai la oia me na maka huliil i kwa wahine u'i, ao ka wahine hoi ana i luhi ai naa k«,- imihele ajaa ka aiaa \jkaili la o laio e," a loaa aku ai tna ulia wale i ka uka iuiu o Paliuii, a oia uka hoi i puip i ke onaona ine ke ala.

Ua kapa« loa ae la no paha ō Aiwohikupua i ka manao wahine, a oi loa aku la no hoi ka miiiamina i ka leho kanaka ole, ae paa ia mai la hoi e ke kupuiuo o ka moana kai uliuli. Hoomanao pu ae la uo hoi ka mea kakau o Moolelo nani 0 Keamaiu i ka mooleio oiaio loa o ke Alu Kiwaiao ame kooa hulu-makua iioi. £ Dookapeke iki ae hoi kako« J kela wabi oka paoolelo kauiaua oka Nai Aupuui kauiaua o ka iPakipika Akau.

I ka wa i hooili ia ai kela kaua 0 Mokuohai, ae kaua ana hoi ko ikiwalao , aoao me ko Kameha«neha aoao, ai waena oka hooili kaua aua, ua ku uiai la o Kee»iumoku i ka la«u īhe, a hiua iho la oia ilaio, $ ia manawa hgi kahi koa naua i hou o Keeauuioku i ka«na ae ai ' Ko aku la ka'u laau Ika aama kualeualena.'' ike aua o Kiwaiao i ka waiho uiai o ka makuakaue. iUlo uie ka eUa uui, oia ue koiia uiauawa i kauiaiiio aku ai i Ka poe e kokoke aua iuu kahi o Keeauiuoku e, waiUo ana. (Aoleipau.) '