Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 9, 26 July 1917 — KAAO HOONIUA POUWAI NO KA-MIKI [ARTICLE]

KAAO HOONIUA POUWAI NO KA-MIKI

Ka Hi'aiia'iole o ka Pohu La'ij Koaa Kai Opua—Ke Aiwaiwai Nana i Hoohok» o Luk-Ntiu-a, Nnu-Poele-K. -Po amo ka Puku'i Akna o na Peiiku'i Eiwa o Heha j Waipio ika Noe—A o ka ' 'lali | Naiia i lawe a iilo na Leho ICaulana o Kalokunu, o ka Mak ani K ueh\i letM o Puako. MAHKLE XXIX. !Cc kii aou i ku Lebo ia Kalokuuu. Ka Mooleio o Anaehoomalu a uie Puako. Ka o Waawaa a me Anahulu na makua o Anaehoomalu a nie Puako. Ka Mooieio o Kalokunu. Ka loaa ana. Malia ua pololei i'o hoi kainei e olelo nei, a eha hewa ana ka ili o ka wahine, a ina hoi aole e loaa ka hee ma kela wahi ae. 'alaila, ua pololei ka eha ana o ka wahine. Nōlailai ua ihe aku la laKou ahiki maua wahi nei, a ia wa no i

ike aku ai o Puako i ka bee e noho ana iiana no oua nei a kuhikuhi aku la i ka oaakuahine a me ke kane, a o ka wa noia o Laiamilo i kii aku ai ā !avve inai la i ka hee. Ike wa no i lawe ia mai ai o keia h«e, ua pii hou mai la no ka hee a noho hou no in«l nilsi,*a o ka hana no a Lalamilo ke ki». Ika jke poiio tna o Lālamilo a me ka ' makuahine, oia ka wa ona kane oei i mihi mai ai imua <> Puako ng kona hana aua rne kui.a inanao kuhihewa, ua ohi hewa ia ka i'rf ! kapu a ke konohiki i liookapn ai; aoie na ka nui na ka lehulehu. Ca kapt« ia, ua. maiuhia, oia; hoopa ! oe tnai honihoni, ae, oia; I kela wa ua* ulu ae Ja ka orīanao 'n Lalamiio, e hele e nana pouo i kr kumu o ka pii inau anā o kā hee roa keia wahi, a oia no ka wa ana i naua pono iho ai aia kekahi puka uuku poepoe i kekāhi mea ula iloko oua 'kip»;Va nei v!]ke me ka ohia pala uiiuli noho i ka malu. A i kona nana pono &na ua hooaaaopopo koke iho la no oia he leho, he leho oi aku o ka maikai, ā oia ka ke kiīmu o ka hee e pii nei ma keia wahi, a o keiā ka hela ekahi o ha leho a pau i loaa iaia a puni o Hawaii. Nolaila, ua kīi aku la ōia i mea e wawahi ai i ka puka kabi o ka leho i noho ai, a ua hemo mai 'la' uh ieho nei a hoihoi ia aku ia i. ka haie. Ika lawe ia ana oua leho nei, pau ae la ke pii ana mai o k.x hee ma ua wahi nei aole he ike hou ia. Ua hana ia ua leho nei a tia wehe ia ka i'o a pau, a hana la i ka aha a i ka i>oho o ka lima e paa mau ai. īkawa a Lalamilo i holo ai i ka lawaia hee, aia īio ua leho nei iloko o ka puniu, & iaia i kau ai raa kahi e !u-hee ai ua wehe ae la oia i ua leho nei no ka hoao ana, a iaia i paa ae ai ma kona lima oia no ka wa o ka hee i pii mai ai a komo iloko o ka waa aole i ke paha'oha'ō huna iho !a oia i ka leho iloko o ka hokeo a pau mai la ka pii ana oka hee a hoi aku la no hoi oia no- uka, a ua loaa mai la iaia he mau kapaha hee iloko o ka wa pokole. Hoi aku la oia a Hoike i ka wahine a me ka makua- , hine no ualeho nei, a lohe ka makuahine a rae Paako, ua ole?.o aku la ka makuahine e* la4'e i ka ] leho imua o Piliamoo, e kuhukahu j ai mamua oka ai ia ana o ka hee J a pau loa. Hiki o Lalamilo a hui < me Piliamoo, a hoike aku la no j na leho, Tkawa o Piliamoo i iiaua j mai ai i ua leho nei, hoopaka ae h ' j oia i ka huaolelo ano kilokilo. |j Aole keia he leho, he Akua keia, , he onohi, o ka onohi keia o Haa-K luea, ka Hee kupua aiwaiwa o ka papaku o ka moana kaiuli kai ho'- j

honu, a o ke kupuuawalime hoi o Iwa ka eueu o ka mokupuni kalll La o Kamawaelualani o Kauai a ke ao lewa i ka lani aie na pae puu o Haupu mauna kilohaua e au ala i ke k«i —la, ok. kaaiahao wale ka hele aua mai o fea unohi-maka o Haaluea a uoho i ke ho<\haha paakai a Ne\'k ke kuula kau huna paakai o ka uiakani kuehu lepo i na mak»ni kelewaa ekolu i ka hoohaehae a ka naulu a ku unuunu a ka hoolua ī ka iuoant»,

; Ua hoike aku 3a o Lalamilo i.ka| | «loulelo oua ieho nei, a lohe o! [Piliamio ua bo«oaa ia iho la !:a i o o na hee a pau loa ua ■ li'> >khu Ih>.i i»i aku ltt iloko o ke kui. 0 ka hee mu» loa i pii ai a kpmo iloko o ka waa oia ka hee i kaiiukahu ia. elike" me na loina j a.uu 'ūa ;<u. Mahope ua kau j oiai' la ua kupuimwaiāne uei i ke I kanawai paa i ka moopuna e malama 'loa ia me ka ae ole ia o kekahi mea e ike i ua leho nei a e lilo ia i kanawai luli ok- no kelaJ_eho aiwaiwa a kaua e ike aku ai. He mea oiaio no, ua hooko no o Lalamilo i ke kauohu a ke kupunawahine, a ua pau i ka pepehi \a na poe a pau i hele mai no ka mnkemake e ike i ua leho kaulana ua nui na alii i hōouna i na kukini a me na kanaka koa e hele e ike pono i !<e ano o kem leho aiwaiwa a pilia no hoi ike kaulaoa. A uaaanei e hoi hou ae kakou a nee hou mai ma ka moolelo pololei o ka kakou moolelo hoōnipuuwai a kakou e c«ijba nsi. Ma na helu i hala ua ike kakou ua lilo -ua leho nei i ka kakou koa aioalo kuaua o nei a mea he niokomoko, a o ke aiwaiwa lua

ole no hoi ma na mea a pau a kakou i ike ma keia moolelo. Ika hoea aku o Ka-Miki iniua o keiii a me na kahuna a me Kuehoopi'okala ke kakaolelo' pookela a me na poe a pau o ke alo alii o Piiiakaaiea. ' Waiho iho la o KaMiki i ua leb<» nei imua o Piliakaaiea a pane aku la : kelii. E kalani, kuu makun alii i pulama ia iloko o kou noho alii aimoku «na o na kanaka koa a wiwoolo, n« kanaka ikaika akamai i ka* mokomokp o iakou na punaheie a keiii, a o na kakini .mama loa a wiwooie, o iakoū na keikī ho.okama punahele ia i'iii nana e noho ai aiii āna ka aiuku o Konn mauaa hauiluii kupoiua i ka puhu kai !uaoki»,ki ( kai maiino a Ehu ia—-e, oia. 0 kou ii'a, kou iiui nui, » me kpu kuko nui no kou lolie mau i ke kulan.a 0 keia leho nona ke kaulana a puni o Hawaii ika ai, āna poe a pau i ake nui ai e iiie, a hiki mai i keia aole joa lakou i ike iki, a no hoi i hoi hou mai i hope nei me ko lakou mau ohana, . Eia ua' ieho aiwaiwa nei, a wehe ae la o Ka-Miki a waiho aku Ja imua o keiii. A ia wa no 1 hopu maiai keiii ina lima o KaMiki hoopuka mai la i ka huaoieio. E kuu keiki o na mea a pauao e uoi uiai āi nou ia, a o ke aupuni wale no koe ia'u, a ua hooko ia ua mea a kaua i ae ai a nolaiia e lohe ua mea a pa.u a e hoouua ia aku na kukini e kukala aku ma na ua pe'a a puni ka moku o Kona. 1 ka hele ana o na kukini e kukala a puni ka ainā, a lohe na makaai-1 nana a me nalii ai Kaiana, ai okana , ai ahi;pgaa. a pyla oa kpnohiki ai kupono, ai iiiaina, ai koele, ai kihapai, kuakua, hakiione, moaina, iele o ke ahupuaa, a me pauku aioa i kapaia he mal*ele o ke kupoao o ke ahupuaa i" hookaawale ia no ke konohiki a me ua hoaaina e mahiai ai, a aia iloko oia ka lakou ai e lawe ai e hoakupu i kelii a pela aku. He oiaio, ua iilo ae la o Ka-Miki i punahele a me nui j elike me ia a kakou i ike ae la. E uaua hou aku kakou imua. Oiai, aa lilo mai kela leho a ua lilo ae la ia i kho punahele a pula kāumaka na kelii na Piliakaniea, a ua iilo hoi ia i mea maka'ika'i nui ioa ia e aaiii a me na lawai'a nui a kelii, Ua hoomakaukau ia na waa kaulua no kelii e hoio ai i ka lawai'a lu hee, no ke ake aui o kelii e ike pono pehea la ka uui o ka ai o koia leho i kaulana ai a puni o Hawaii'? Hana ia iho la ke kakala a me ku p ,huku i pili pono i ua ieho nei, a me ke aho olonai kaakoiu a i ka makaukau ana ua l holo aku la na wna o kelii me na

ki!o iawai'a hee no ka hoao«na i ka ai o ua leho nei, oiai ua waiho ia ua. leho uei iloko o ka hokeo. I hiki »ua i kahi e «ikilo uiau ai na lawai'a hee, ua kuu ia aku la uu leho nei ao ka aiea kupainaha loa ua pii oaai la k- hee aok» i kana mai a ua pf»i pu ia iho la Ua leho nei a pau e ka h'ae a kohu pukoa 1 kn moana ka uh\ pu oka hee, ua ua kau iho kekaīu, maluna o kekahi h<*| ( Aole i pau,) <