Ka Hae Hawaii, Volume 6, Number 7, 15 Mei 1861 — He mooolelo no ka Iawaia ana. [ARTICLE]

He mooolelo no ka Iawaia ana.

Ua akamai kekahi poe kanaka Hawaiii ka ‘ lawaia, no ia mea, un kapa ia lakou, he poe • lawaia. Oka makau kekahi tnea e lawaia ai. Oka upena kekahi, ao ka hinai kekahi. Penei ka lawaia ana me ka makau : P hilo mua ke kanaka lawaia i ke aho, ko aiio o ke aho e hilo ai, he aho kaa-kolu, ekolu maawe 0 ia aho, he olona, ekolu kaau anana o kekahi aho, eha kaau anana ka loa o kekohi aho, alaila, hana i ka makau, a lako ke kanaka i keia mau mea, alaila, kaena iho la ua kanuka lawaia nei me ka olelo ana, “ I kahi e ka ua, hana e ka hale, pela hoi keia, ikahi e ka malie, hana eka makau me ke aho.” Pela ke kaena ana o »a kanaka nei, a hiki mai ka malie, alaila, hele ua kanakn nei e luu hee, a loaa ka hee, alaila hoi oia a hiki i ka hale, ai a maona, nlaila, papa akn i ka wahine, “Mai lilo oe i ka lealea, mai paani oe ma ko kaua hale nei, no’u hoi keia la hopkahi, e kapu oe ika lealea.” Ae mai la kana, wahine, alaila, hopu ua kanaka lawaia nei i ka hokeo aho me ka. hoe, o ka hele aku la no ia a hiki i ke awa, hoa ka waa a paa, alaila hapai a lana ka waa i ke kai, a ee ae la ua kanaka nei, hoe aku |a no a hiki i ke koa ana i iawaia ai, alaila nana ka maka iuka, a ike i ka hoailona ana i ike rnua ai, alaila. hana ka makau a paa i kamaunu, mama hoi ka palu a loko oka aaniu, alaila hauhili i ka aaniu me ka pohaku a paa, hookuu aku i ke aho iloko o ke kai me ka makau pu n<> hoi ke kuu ana ilalo, a ku ka pohaku ilalo, alaila, puehu aku la ka palu ana i wahi ai iloko o ka aaniu, alaila, honi mai ka ia i ka hauna o ka palu, muimui mai lakou ma kahi e lewalewa ana ka maunu. Ma ia haule ana oke aho me ka rna* kau ilalo, pule aku la ua kanaka nei i ka pule lawaia. Penei ka pule ana ika pule ia, “ E ala e ka Ulua, e ala e ke Kahnla, e ala e ka ulaula, e alu e ka hana nui, e ala, eia mai ka Hee,|he maunu palupala, he ono, a i ai oe e ke Kahala, ai no a moni, moni no a ka opu, e Kue—e, kuu akua ika moana nei la—e, a i ai ka ia i ka maunu a kaua, paa ae a pna i ka hoau ke aho a kaua, ea, e Ku, kuu akua ika moana nei la—e, amama oe, e Ku, aka haliu ko nuku i ka ia halapa i ka-, i-kuwai la la.” Pau ka pule ana, kakali ua lawaia nei, ai rnai la ka ia i ka makau, ka-. hea ae la ua kanaka nei, “ E Ku : —-e, paa ia 1 paa ka ia a kaūa,” kona huJti mai la no ia ma ke aho, a hoouka i ka ia i ka waa, ina he Kahala, he ia maikai loa ia no ke aho hou, ke hoi a puku. Ina he nui na waa e lona ana, alaila, kuu aku la ua kanaka lawaia nei ewalu makau ma ke aho hookahi, maunu i keia mau makau a paa i ka inaunu, kuu hou ilalo, a ai mai la na ia' a pau loa na makau, alaila, kaena iho la ua kanaka la, me ka olelo ana, “ Ka ! hanau aku nei paha kuu mau wahi kumulau puaa.” Ninau mai la kekahi poe, “Ke aha la, ke ekueku nei hoi i kuu lima,” pau kona kaena ana, huki mai la la i kona aho, e like ine na makau i kuu ia ilalo, pela no ka nui o na ia i loaa mai, pela no keia kanaka e hana ai a nui na iu i loaa ia ia, hoi mai ia a pae iuka, auau i ka wai, hoi a ka hale aahu kahi kapa maloo, hoa kaiumu o ka ia, o ka ia mua i ai ai i ka makau, kalua i ka imu a moa, alaila, kahukahu ke kanaka lawaia, he pule oUoa no hoi ia. Penei ke kahea ana, “ E ka hikina, e ke komohana, e ka akau, e ka hema, ,e iuna, e lalo, e ka !a, e ike ia’u i ka lawaia, e nana i ka ohumu, i ka huahua, he mua ka ua, he hope ka ua, e ike oe ia’u e ka ta ua, e ka la mulie, e ka la makani, o ko’u la hoi ia, ko ke kanaka lawaia i lako i ke aho me ka makau, e ka;la e, e ola ia’u i ka’u wahine, i ko’u keiki, i ko’u mau makua, ainama, ua noa, aka haliu ko nuku i ka ia halepa, i ka-i-kuwai la auai ia.” Alaila, ai ka poe a pau o ka hale, a maona, haawi ka ia, okioki ka ia, kopi ka ia i ka paakai, waiho iloko o na ipukai, pau ke kapu, ua noa.” £ia hoi kekahi, i ka wa i holō ai ua kanaka iawaia nei a hiki i ke koa lawaia, alaila, kuu ke aho ilalo, me ka makau pu no hoi, a i ai ole ia mai ka makau e ka ia, alaila, ulelo ua kanaka lawaia nei, penei : “ He kukopaha, makalahia paha, he lia paha no ka pne 0 ka hale, he hele paha no kuu wahine i ke kolohe, ka no nae i ko oukou waha e ai ole 1 ka ia, ua ola no wau ka lawaia i kahi poo mauou.” Pela oia e hana mau ai, huki mai oia i ke aho, kaumaha ka lima no ka nele ika ia ole ;o ka pau ia oka lawaia ana me ke aho a rae ka makau. W. E, Kealaku. Honolulu, Aperila (8, 1861.