Ka Hae Hawaii, Volume 6, Number 3, 17 ʻApelila 1861 — He wahi Moolelo.-Helu 1. [ARTICLE]
He wahi Moolelo.-Helu 1.
O Pakaa, he kanaka kauwa ia na Keawenuiaumi, he' lii pookela ia no Hawaii. Nui loa ka punahele o Pakaa i kona haku, mamua o na mea e ae, nolaila, haawi ae la kona haku ia ia e hooponopono i na aina a pau, a me kona aialo pu no hoi. Ia ia no hoi ka malama o ka ke alii ai, ka ia, ke kapa, ka malo, ka paa kahili, ka lawe kakele, ka awa, ka apu, ke kanoa, ka mauu, na hinale ola i hooholoia iloko o kekahi wahi waa uuku i piha i ke kai i pupu no ka awa o ke alii ke inu.
Nui loa iho la ka makemake o ke alii ia Pakaa. No kona malama pono i kana mau mea a pau, ua haawi hou kona haku ia ia i kekahi mau ahupuaa iloko o na moku eono; ua lilo oia he konohiki nui no ia mau aina. Lilo ae la no hoi o Pakaa he hookele nui no na waa o ke alii, ke manao ke alii e holo i kana wahi i makemake ai; aia a lohe o Pakaa, nana e nana ka la malie, nana e hai ka la ino, ia ia ka hope o ka waa ke holo me kana hoe nui i kapaia o Lapakahoe. Nolaila, lilo loa ae la o Pakaa he kanaka hanoha-
no, i ka nana aku a kekahi poe. Na pakaa no hoi ka ipu makani i kapa ia o Laamaomao. He ipu maoli no ia, ua ulana ia nae owaho a paa i ka ieie. Ka mea i kapaia ai kela ipu o Laamaomao, oia ka inoa o ko Pakaa makuahine, a make ia, ua hahao o Pakaa i kona mau iwi iloko o ua ipu nei, me kona kapa aku i ka inoa o ia ipu o Laamaomao, mamuli o ka inoa o kona makuahine. I ko Laamaomao wa e ola ana, ua kaulana oia no ka hoolohe o na makani; a ia ia ke kahea aku i na inoa, a i kona make ana, ua hooili oia i ka mana kahea makani i kana keiki. E ka poe mee heluhelu, e pau no keia moolelo i na helu eono o ka Hae, nolaila, ke hoopokole nei au a mahope aku; aka, e hai e nae au ia oukou i kekahi mau makani i kahea ia e Kuapakaa oia hoi ka Pakaa keiki ana i moe ai me kekahi alii wahine o Molokai, a ua ao aku o Pakaa ia ia i na hana a pau ana i imi ai no Keawenuiaumi; a ua ike mua no hoi kakou ma ka Hoku Loa, i na makani o Hawaii, nolaila, ke hai aku nei au i ko Kauai mau makani a me Niihau, na inoa a me ko lakou mau wahi. Penei. A-la i ka naua mai e oe ka makani a Laamaomao, O ke kiu o ke ahe o Koolau wahine o Kauai ka’u i waiho aku, Ke u-alo la i ke kini i ka pae Mauna, He ao hoailona makani puaa, He makani hono ia no Kapaa, Aia ka makani la i Kauai, He moae ko Lehua, He mikioi ko Kawaihoa, He naulu ko Niihau, He koolau ko Kaulakahi, He lawakua ko na pali, He lanikuuwa ko Kalalau, He lauae ko Honopu, He aikoo ko Nualole, He makani kaehu kai ko Milolii, He puukapele ko Mana, He moeahua ko Kekaha, He waipao ko Waimea, He kapaahoa ko Kahana, He makaupili ko Peapea, Hc aoao ko Hanapepe, He unulau ko Wahiawa, He kiuanu ko Kalaheo, He ae hoi ko Lawai, He malanai ko Koloa, He kuiamanini ko Weliweli, He makahuena ko ka Paa, He onehali ko Manenene, He koomakani ko Mahaulepu; He paupua ko Kipu, He alaoli ko Hulaia, He waikai ko Kalapaki, He ka-ao ko Hanamaulu, He waipua-a-ala ka makani kulai hale no Konolea, He waiopua ko Wailua, Hc waiolohia ko Nahanahanai, He inuwai ko Waipouli. He hoolua makani ko Makaiwa. He kehau ko Kapaa, He malamalamaiki ko Kealia, He makani hulilua ko Hanaikawaa. He amu ko Anahola, He kololio ko Moloaa, He kiukainui ko Koolau, lele mawaho. He maheu ko Kalihiwai, He nau ko Kalihikai, He luha ko Hanalei, He waiamau ko Waioli, He puunahele ko Waipa, He haukoloa ko Lumahai. He lupua ko Wainiha, He pahelehala ko Naue, He limahuli ko Haena, O ka wai kuouhoe i ka pali, O ka welelau o kela makani. O ka weleiau o keia makani, Puili puahiohio, lele ae la aia i kai, Pae ae la aia iuka-e pae ke ino, I nehinei ka la malie, E holo ia mai ina ua pae, Oia na makani o Kauai, ua keiki la i
kuhea ai, a o ka inoa io no ia a hiki i keia wa i ko laila poe keiki papa, ua like pu no. Nolaila, ma ka helu elua o keia moolelo, e hoomaka ia ke kaao i ka hoowahawaha ana o Keawenuiaumi i kana kauwa. Na S. K Kuapuu.