Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 49, 6 March 1861 — He moolelo no ka Iaha ana o ka oleio a ke Akua, ma na Pae Aina o ka Moaua Pakifika.—Helu 3. [ARTICLE]

He moolelo no ka Iaha ana o ka oleio a ke Akua, ma na Pae Aina o ka Moaua Pakifika.—Helu 3.

.Vo ka hoonuika ana o na Kula a me ke kukulu ana <Tna hale pule ma Tahiti. I ka lanakila ana o Pomane maluna o Tahiti, a lnhe na Misionari i ka malu ana o ka * aina, holo ae kekahi o lakou i Tahiti e noho ai. I keia manawa, uu nui ka lakou hana; nui ka mnkemake e hoolohe i ka olelo a ke Akua. I kekahi manawa, ua ula ka Miaio- ■> nari a ao ka po, e hai ana i ka olelo o ke ola. Noho ka poe elomakuie a me na kna pu, me ■ na keiki kane a me na. kaikamahine. ma na hale kula e imi ana i ka ike. Pau na hale akua kii i k'i wawahi ia, a ua kukulu ia na haiepule no Iehova. lloko o ka makahiki hooknhi, ua kukulu ia he kanakolokumainaono hale pule ma .Tahiti. Haawi o Pornare i na' akua kii o koaa ohana i na Misionari, i mea e hoouna aku ai i Beretanin, e ike iakou ma ia nina i ko Tahiti mau akua lapuwale. I kela manawa, ua nui ka pilikia o na Misionan ; aole no i hoolako pono loa ia na Mi—sionari i kela wa i na mea a pau e pono ai, e likeme keia wa. 1 kekahi manawa, ua pilikia lakou i ka ai ole; a ua hoouna aku Inkou i kekahi kamalii e huli i ulu no iaknu, a i ole ia, e noi nku i na ’lii e launa mai i wahi oi. Nani ka hoomanawanui ana 9 keia mau knnaka maikui a ahonui. . Oluolu . ke Akua ia lakou i ka lakou hooikaika ana e kukulu i kona aupuni. E hoomahui kakou ia lakou, I ka makahiki 1817, pae hou mai ehiku o na Misionari Beretania; a ua hoouna pu ia inai he mea pui palapala a me na lako e pili ana. O Pomare ka moa i pai i na aoao mua i pai ia ma Tahiti. Paapu na kanaka i hele mai ma ka hale pai palapala e makuikai; holo mai na waa mai na mokupuni e piii mai ana, e kii mai ana i buke na lakou. He iwukalua a he kanakolu ka nui o na waa i kii mai a 1 kali i ka manuwa hookahi, a loaa i ka lakou inau buke, e hoi ana. ,Vo ka hoomaka ana 0 ka Ahahui Hoouna Minonan I keiu makahiki, ua hoomaka ia ma Tahiti he Ahahui, i mea e hooemi ai i na lilo o ita Mision«ri ma ia mokupuni, a i mea hoi e hoolnh*r%tf ai i ka olelo a ke Akua ma na pae aina ekokoke oiai ana. Mahope paha e iioike hou īa na hana a keia Ahahui. O ka nui o ke kokua ana o keia Ahahui i keia makahiki, un like me $8,500.00. Nuino, ea ! Ka hale pule nui a Pomare. 1 ka makahiki mahope mai, manao o Pomare e kukulu 1 luakini; ia ia iho no keia manao. Hana oia i hale pule 712 kapuai ka loa, 54 kkpuai f ka laula, he 133 na puka makani a he 29 puka komo, he 36 pou nui iwaena o ka hale, a ■ he 280 pou liilii. He wahi kahawai uuku iwaena o ka hale; ekolu mau papa hai olelo iwaena o ka hale, ua hoonoho kaawale ia, he 260 kapuai mai kekahi a i kekahi Ua bapelizo ia ka Moi i kela inakahiki, oia ka mua i bapetizo ia, Elima paha (nuaani ka nui o na kanaka i akoakoa mai e ike i ka bapetizo ana. Ma ia hope mai, ua bapetizo ia kekahi o ka poe haumana hou. ia mukahiki hoi ua hoonoho Kanawai no ka aina, i hookuinu ia ma kn Batbala. O keia mau mea a pau mamua no j a o ka loua ana ia Hawaii noi i na misionari, oia ka wa ia Kamehameha 1. Ma la manawa mai, ua holo ka hana. Ua kukuiu ia na ekaleeia a ua nui ka poe i huli mai, a hookomo ia i ka ekaleaia. Mahuahua ka poe i heie mai i na halawai i na la Sabati. Aole no i pau koke kn pule i ka la hookahi, aka emi mau no ka pouli me ka naaupo. jVb ka make 0 Pomare II. I ka 1821 moke o Pomare II, a noho-alii kona keiki, kane; uuku, a ua kapa ia oia o Pomare III. Hoo- 1 kahi no mnkahiki b ka uoho alii ana o keia keiki uuku a make aku no ia. Alaila liioke’ kaikamahine a Pomare II i alii. I ka 1835 komo ka Moi wahine iloko o ka ekaiesia, oia pu me kana kane, a me kona makuahine. Ia makahiki no ua pau ka Bai-| bala i ka unuhi ia-iloko o ka olelo Tahiti a| ua hoouna ia’ku i Peiekane e pai ia. Iaj manawa ua loāa 2,000 hoahanāu a ua loaa elua hapakolu o na kaoaka a pau, i ka heiuhelu palapala, a ua nui hoi ka poe i | ike i ke kakau lima. Hoopilikia ke Aupuni Fnrani i kt Aupuni Tahiiu IJka 1836, hoomaka ia ka pilikia me Farani, aole no i pau a hiki i keia la. Hiki maLkekahi mau kahuna pule Kalolika, a ua kipakw ia aku; aka, i ka 1838 ua hoo-! pilikia >a ka Moi Wahme, a ua uku oia he! $2,000 no ia kipaku ana. 1 ka 1842 ua halawai malu kekahi poe alii nui eha i ka po, j a ua kakau lākou ihamuli o ko koi ana o ka J poe F«r«ni i ka lakou mau inoa ma -kekahi

j palapala o noi aim i ke Aupuni Farahi e lawe a e iioomalu ika aina o Tahiti. Alaila koi mai ka Adcrnara Farani i ka Moi Wahine, e kakau i kona inoa rna keia palapala, a i ole ia, e uku pia i $10,000! lu makahiki rnai, uu hoopau ka Ademaraia Furani i ka noho Moi ana o ka Moi Wahine, a ua kaili loa i ka noho Aupuni ana no ka poe Farani. Aole no i apono ke alii nui o Farani i keia haua ana, aka ua inau no koua noho ana i alii hoomalu no Tahiti a hiki i keia la. Noho ka Moi Waiiine eono malaina maluna o kekahi moku manuwa Pelekane, alaila hoi oia a noho ma ka mokupuni o Raiatea. Nui no ka poiuo o na kanaka o Tahiti i ka pepehi iaikainu rama ma. Ika M. H. 1844 kipi na kanaka a kaua aku ine na Farani. Nui ka poe i liikii ia ena Farnni. No ka. ike o ka Moi Wahine he hiki ole ia ia e kue i na Farani, hoi ae oia Pkeia mnkahiki 1846 i Tahiti ; a ke noho nei inaialo o ka malu o na Farani a hiki i keia. ia. •Nui ka hoopilikia ia o na Misionari e na Farani Kue Ue Kiaaina Farani ike kapili hou ana i na hale pule a me ka ohi ana i na dala e kokua ai ina hana Misionari. U& hiki ole i na rnisionaii Pelekane e holo mai kekahi apana ā i kekahi apana ke loaa ole i ka palapala ae o ke Kiaaina. Ua kaili ia na hale noho a me na hale halawai o na misionari no ko Aupuni. Make kekahi o na misionari, hoi aku Kekahi o lakou, a i keia wa hookahi wale no i koe,. •» Mr. Home kona inoa. Ua erni paha ka pono ma Tahiti i keia manawa, aka ua olelo ia, ua oi aku ka nui o na hoahanau ma na ekaleaia Kalawina I keia mamua o ka wa i hoomaka ai ka noho ana o na Fnrani, He kumu ia no ka manao lana. E pule no kakou ike Akua no Tahiti. Oia ka mua o na pae aina o ka moana Pakihka i haalele i ka hoomanakii, a ua nui hoi kona kokun aha pkā.hoolaha ana i ka ike i ka ke Akua olelo rna na pae Aina e ae, E mau ke aloha o ke Akua ia Tahiii. * Na’u na Kauka Kui.ika i