Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 4, 27 April 1859 — MOOOLELO AMERIKA.-Helu 24. [ARTICLE]

MOOOLELO AMERIKA.-Helu 24.

Ka hoomaka ana o ke kaua kipi. M. H. 1775 I ka malama o Aperila, he 3,000 na ko* Beritania c noho ana ma Boselona, mamuli 0 Generala Gage. Manao iho la o Gage, e hoopau i ke kipi ana o na Amerika, me ka hooweliweli ia lakou, me ke kaua maoli ole, a e hoihoi ia lakou i kolakou noho ana mamua mamuli o ke alii. I kona lohe ana, ua ahuia ka pauda me namea kaua e ae ma Konekoda, he wahi e waiho ana i na mile he 15 mai Bosetona aku, hoounamalu aku oia i na koa 800 i ka po, e hoopioa e hoopau ia mau mea, a o hoi mai. I ka po 18 o Aperila ko lakou hele ana. Aka, hiki e ka lohe no keia hele ana mamua o lakou. A i ka wanaao. ua puhiia na pu, a ua kaniia na bele ma Konekoda, a ma Lekinelona, a koakoa mai na kanaka o ia mau wahi e pale ae i na koa Beritania. Ma Lekinelona, halawai na koa mena, kamaaina he 70 i akoakoa ilaila, a holo mai ko lakou lunakoa imua o na kamāaina, kahea mai ia lakou, *■ E hoi oukou, e na kipi, e hoolei.iho Tna pu o oukou, a e hoi.” A i ka 1 hoi ole ana o lakou, kena ae la ia i na koa ona, “e kipu.” I ke kipu ana o lakou, ku

kekalii pne i na poka, a make iho la, a hōlo, hee aku la na kamaaina. Alaila hele nku na koa i Konekoda, a hoomaka iho e wawahi i na pakaua, i ka pauda me na mea-eae., Aka, i ke akoakoa. nui ana rnai 0 na kamaaiha me na pu e keakea i ko lakou wawahi ana ke kaua iho no ia, a make na mea he nui 0 kela aoao keia aoao, Wikiwiki iho na Beritania e hoi i Bosetona, e alualu ana na Amerika, me ke kipu ia lakou. Mai pio na Heri(ania ia lakou. Aka,'' i ko lakou hoi ana, halawai lakou me na koa hou rnai Bosetona rnai, i hele mai e kokua, a pela lakou i pakele ai. la la nō, make iho na Beritania he 280 na .kanaka : a he 90 na Amei ika i make 1 na poka Holo ikaika aku la ka lono no keia kaur\. ana ma na aina a pau o Nu Enelani, a haalele koke aku na kanaka i ko lakou mau ain i, a holo nui mai la i Bosetona, me na pu o lakou, me na lio kaua, a me na mea e ae e kaua aku i na koa Berilania. A hala kekahi mau hcbedoma, ua akoakoa nui mai na koa Anienka, he 20,000, a hoopuni ae la lakou ia Bosetona, i puka ole mai na Bcritania iwaho i ke kuaaina. Hoiliili ihai lakou i ka ai, a i ka pauda, me na mea e ae no ke kaua ana. A hana iho la lakou i qa pakaua ma, keia aoao a ma kela aoao mai o Bose(ona, a kau tho la na pukuniahi maluna o na pa o lakou. A holo aku hoi na koa ō Konetikuta a o Veremonete, a lele maluna o na pakaua Beritania ma Tikonderoga, a pio, a loaa mai ia lakou na inea kaua he nui no. Ua lawe ia mai ua mau mea la a pau i mea kokua i ka poe e hoopuni ana ia Bosetona. la manawa hoi, paemainakoa Beritania hou he 'nui rna Bosetona, a nui lakou i ka 12,000 na kanaka. He poo makaukau lakou no ke kaua. A ikaika na na Bcritania, kukala mai o Generala iGage, i na kanaka o Amerika, e kapa ana i ka poe a pau e lawe ana i na pu, he poe kipi, a e kauoha ana ia lakōn, e waiho i na pu, a e hoi mai i ko lakou pili ana mahope o ke Alii, alaila e kalaia ko lakou hewa. Ua hookoaia na inoa kanaka elua, aole laua e kalaia. O laua no o Samuela Adamu, a me loane Hankoke, no ko laua ikaika e kue mai I ko na Beritania aoao. He aina anemoku o Bosetona, a he puali ololi e hookui ana ia ia me ka aina nui, a o ke kai e puni ana. I ka manao o na Beritania e puka mai iloko o ka aina ma ka. puali, hoopaa iho la na Amenka ia wahi i ka pakaua, mai keia kai a kela kai. A ike na Beritania, ua paa ko lakou wahi o puka ai makeia aoao, huli lakou ma ka aoao akau, ma Kalelona, a maluna o ka muliwai Kale. Aka,

Iioouna aku na Ameiika i na koa he tausani e lawe i kekahi puu ma Kalelona, i kapaia 0 Btmlcer Hill, a malaila e hoopaa ia lakou iho i ka pakaua, i mea e keakea ai i ko na Beritania puka ana ilaila. I ko lakou hele ana ilaila i ka po, hoohewahewa lakoii i ka puu, a pii maluna i kekahi puu okoa, e kokoke ana i Bosetona, a malaila, hana iho lakou 1 pa hoomalu ia lakou i na poka a ka enemi. I ke ab ana ae, ike mai na Beritania o Bosetona i ka pakauu e kokoke nna ia lakou, ma kahi hiki ke hoolei i ka poka maluko o ko lakou wahi, a kipaku in lakou mai Bosetona aku, kahaha nui iho la laknu i ka makau ole o na Amerika. Hoomaka mai la na manuwa malke awa c ki mai i na poka ma k.a pakaua o na Amei'ika. A hoomau pela mai kakahiaka a awakea. E hoomakaukau ana hoi na koa Beritania e holo mai e kaua malaila, a e kipaku i na Amei'ika. I ke awakea, ua holo mai na koa Beritauia 3,000 a pae ma ka lae 0 Moretona, a ku lalani lakou me na pu, a pii malie akii maluna o ka puu, e akoikoa ana na Amei ika. Holo nui mai na kanaka o kuaaina, a ku ma kahi kaawale e ike i ke kaua ana. A pela hoi tna Bosetonu, ku paapu na kanaka maluna o na hale noho, a me na hale bele o ke kulanakauhale e makaikai ana. la wa, kauoha nku la o Generala Gage, ke alii koa Beritania e puhi ia Kalelona i ke ahi, i hiki ole ai i na Amerika ke pee ilaila. A ua pau ia kulanakauhale i ke ahi. Ku malie iho lana Amerika maloko o ko lakou pa maluna, i ka wa i pii aku ai na Bcritania, a kokoke lakpu iluna, alaila kipu nui aku lakou i ka enemi, a haule iho na lalani koa Beritania, i ku i ka poka, a hoi hope iho la kc koena, e holo ana ilalo, Akoakoa huu lakou ma ka papu, a ku lalani hou, a pii hou mai iluna; a kokoke, kipu hou iho na Amerika ia lakou, a puehu hou iho na Beritania, a make iho kekahi poe e like mamua. la manawa hiki mai o Kelinlona me na koa hou e kokua i na Bcritania, a i ke kolu o ka hoouka ana, pii hou lakou a pau maluna. E kolu poe o lakou o hele okoa ana, hookahi ina keia aoao, hookohi ma kela aoao, a hookahi poe, ka poe nui mamua. No ka pau e ana o ka pauda emi iho ia na Amerika, a haalele aku la i ka pakaua, a lilo ia no na Bentania. Aolq nae lakou i puehu liilii, hele huakai mai la no, e pale ana i na enemi alualu. I ko lakou hoi ana mai ka puali o Kaletona/ ua make kekahi poe o lakou i na poka mai na enemi mai e ku ana ma ke awa, a pii lakou maluna o ka puu o “ Proapecl Hill a malaila hoopuni i ko iakou wahi hoomoana 1 na pa lepo. He 3,000 na koa Beritania

iloko o keia hoouka una, a he 1,500 na Amerika. Ua iqakc na BeriLania ia la, ho 1,000 na kanaka, a he 450 na Amcrika i make, me lakou pu o Gencrala Warren, me ka minainina nui ia. IIouluulu ka Ahaolelo Amerika ma Piledelepia, a hoopii hou lakou i na lunaaupuni o Beritania, e hoike ana i ko lakou mau mea kaumaha, a e noi ana e hoopauia na kanawai koikoi, a e hoappno ana ia lakou no keiaka.ua.. “Eluana mea ia makou e koho,” wahi a lakou, “ c lilo i poe haahaa luhi wale., a i ole ia, e knua no. Ake koho nei makou i ke'kaua. E aho ia i ka hooluhiia.” Hooholo lukou i kanawai, e houluulu i na koa he 20,960, a koho lakou i poe lunakna no lakou a pau. Alaila, koho iho la lakou ia Wasinetona i Lunakoa kiekio. A hoouna aku lakou ia ia c hele koke i ke kahua kaua ma Bosptona. Oia mau mea i hanaia e lukou, i mea c hana ikaika ke kaua ana.