Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 1, 6 April 1859 — MOOOLELO HAWAII.-Helu 51. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.-Helu 51.

* No Umi.— -1 kan&ake ana o aku . o Umi malalo o Hakau, a nui no hoi ko Hakau huhu mai ia Umi, a nui ho ka hookae mai ia Umi. •' * _ I ko umi wa e hee oalu ai"i ko Hakau papa, i mai ia JJmi, Mai tee oe i ko’u, papa, no ka mea, hemakuahine noa wale no kou ma Hamakua, e kapu ko’u papa, he aiii au. I ko Umi hume ana i ko Hakau malo, hookae mai o Hakau me ka i mai ia Umi, Mai hume oe i kuu malo, he alii au; he ma- * kuahine kauwa kou no Hamakua. Peia ao o Hakau j hooino ai ia Umi me ka hookuke maoli; alaila, hee malu o Umi mai o Hakau aku. Eia ko Umi mau hoa hele, o Omaokamau, o Piimaiwaa, o iaua kona mau hoahele mua mai Hamakua mai a Waipio. ko lakou hoi hou ana i Hamakua mai Waipio aku, ma ko lakou ala ( heie mua mai ai, i ko lakou pii aoa’ku roa Koaekea, hiki iakou ma Kukuihaele, alaila loaa ia lakou o Koi malaila, lawe ae la o Umi ia Koi i keiki naua, a ae mai no o Koi, alaila heie * oia me Umi. 4 I ko lakou hele ana’ku a hiki lakou i Kealakaha, aia ko timi wahi i hanau ai,. aoie

lakou i kipa i kona makuahine, no ka rnea, ua manao lakou, e hele kuewa wate aku. No ia rnea, hele aku lakou ena ka akauaku oia wahi, a komo lakou ma ko Ililo palena hema, malaila kekahhaina o Waipunalei ka inoa. A no ke koke ana e po ka la, kipalakou e moe, a ao hele malaila aku; no ka mea, ua paa ka manao o Umi, e hele kuewa oia a noho ma kalii nalowale no ka hilahila i ke kuamuamu a Hakau ia ia. 1 ko lakou kipa ana e moe, ike mai na kaikamahine oia wahi, he poe keiki maemae lakou, koho mai lakou ia Umi ma i mau kane na lakou, a hoao ae lakou. Pakahi lakou i na wahine, aka, o Umi elua ana mau wahine, no ka maikai o ko Uipi kino ke nana’ku. I ko lukou noho ana maiaila, kuka lakou e huna ia Umi, a<>le e hai kona inoa; kuka hou lakou, aole e hana o Umr, e t)oho wale no, a noho iVale e like me kō lakou manao. A i ko lakou liuliu ana malaiia, hele aku p Piimaiwaa a me Koi me Omaokamau e mahi ai ma ke kihapai o ko lakou makuahunawai, aka, o Urni ka i hple ole. 1 ko lakou hoi ana, mai ka mahiai mai, olioli ko lakou' mak-uahunawai ,no ko lakou ikaika i ka mahi.ai. * Aka, o ko Umi mau makuahunawai, kauntaha loa no ko Umi -ole i ka mahi ai no kana wahine. i/kek&hi wa hele lakou ma.kahakai o LauppKoehOe e kahanalu, he akamai o Umi i kēkahānalu, a ana, hooke iknika mai o Paiea ia Uo>i, eha loa ko Umi poohiwi ia Paiea,'oia ko Paiea hewa i make ai ia Umi i ko Umi wa i ku ai i ka moku. A hiki i ke kau aku o ua yahi la, holo o Piimaiwaa, Omaokamau tne Koi i ka hoe aku tne kamaaina oia wahi. 1 ka wa i loaa mai ai ka lakou aku, olioli ko lakou mau makuahunawai, aka, o ko Umi mau makuahu-» nawai, kaumaha loa no ko Umi holo ole i ke kaohi' aku me na lawaia oia wahi. I mai na makuahunawai o Umi i kana mau wahine, Ina paha ka puipui o ka olua kane, he |fanaka lawaia, ina ua aina kē akL; aka, makehewa o ko olua mau kino ia ia. I kekahi manawa, ike mai na lawaia he kanaka puipui o Umi, mai lakou ia ia i kaohi aku, ae aku no o -Umi i ka iakou olelo, aole nae lakou i ike he alii o Umi, aka, up. kaulana ka nalo ana o4Jmi. Aole nae lakou i ike o Umi keia. I ko Umi holo ana o k&ohi aku i ka wai, haawi mai ai kana aku e ka lawaia, ike aku o Umi ua polalo mai k& lawaia i ka aku malaio o k« leniu, aole o Urai ia ia nana, Aka, kuai aku o Umi i kana iā me ke kāohi e, ka mea i haawi t ia mai kona ia mafuna mai, i mai o Umi, homai na’u kau ia iki, eiamai kau o ka ia nui.a ae mai kela kaoki. Aole o Uoai i ai i ua ia nei, lawe aku no na

Kaili, ko Umi akua, aia no ma kahi o Hokuli, ko Umi wahi hu.na' ai. I kona holo pinepine ana i ka lawaia, haohao o Kaleioku i pio mau ana o ke anuenue mai a Malau. Manao o Kaleioku, o Umi paha kela, no ka mea, iia lohe ia ko Umi nalowale ana. Alaila, iho mai o Kaleioku me ka puaa, a ike oia ia Umi e noho ana me ke ano hanohano, manao iho la o Kaleioku, he alii kelk. ■ t Alaila, kaumaha koke aku oia i ka puaa me ka i aku, Eia ka puaa, e ke akua, he puaa imi alii ika Kaleioku. Kuu unu’ku i ka puaa , holo aku la ka puaa a ku ma ko Umi alo, alaila, huli hoii mai ua puaa nei ia Kaleioku. Ninau aku o Kaleioku, O Umi anei oe ? Ae mai o Umi, Ea, owau no. I aku o Kaleioku, E hni kaua i ko'u wahi.. Ae mai no o Uini, aluila, i ae kona mau makuahunawa; a me ko laila mau kanaka a pau, He alii ka keia ! o Umi ka* ia ! o ka Liloa keiki ka! ka mea kakou i lohe iho nei i kein mau la, ua nalowale!