Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 46, 16 February 1859 — MOOOLELO AMERIKA.-Helu 14. [ARTICLE]
MOOOLELO AMERIKA.-Helu 14.
No Hoāilani—Makahiki 1636.
He moku aina uuku ia ma ka Hema mai o Masekuseta, a ma ka hikina o Konetikuta. 0 Roger Wiliama ka mea mua o na haole i noho ai malaila. He kahunapuie oia, a no kona manaoio ana i na mea hou i ka like ole me na kahuna e ae o Salema, ūa kipakuia oia mai kelā aina aku. Hele mai la ia a noho me na Inikini o Rodilani. Hookipaia oia e.na Inikini, a no kona noho inaikai, e ao mai ana ia lakou i ka olelo a ke Akua, haawi mai lakou i kekahi aina nona. Hui mai me ia na.makamaka ona mai Musekuseta mai a kukulu lakou i kulanakauhale. Kapa iho la lakou i ko lakou aina o Perovidena. O ke kumu manao o Rogera Wihama. “He pono i ke kanaka ke manao he oiaio ka mea ana e manao ai me ke keakea ole ia. Aia no i ke Akua kona oiaio a me kona oiaio ole, a ia ia wale no ka hoopai no kona manaoio ole, aole ike kanaka. I kela manawa, aole i maopopo iA mea ma ko kanaka manao a pau loa. He mea hou iho nei ia manao ana. Ma Europa, a ma Amerika, ua keakeaia a u.a hoopaiia ka mea inanao ku okoa iko ka nui o kanaka. Nolaila, lilo iho o Perovidena, i wnhi e malu ai ka poe i manao iike me Mr. Wiliama, a he wahi hoi 1 noho ai na mea o kela manao o keia manao okoa. Noho pu lakou i kahi hookahi me ka hakaka ole. Akahi no a maopopo e hiki ke noho malu pu na mea o keia manao o kela manao, ke noho malie lakou. Nana mai ko ke ao nei a pau i hou me kamaha1,0 ame ke kahaha. No ka mea, o ka olelo a kaoaka inai kuhiko mai, aole e hiki ke noho malie like pu na mea manao like ole. Ma na mea o ke kino wale no ka hoomalu ana ona lunahoomalu. Aole iakou i hoomalu ma na manao ike Akua. He mea hou ia i kela manawa.
Like pu mo kona manao maikai i ko ka uhane, pela hoi ma ko ke kino. Haawi maikai mai la ia i ka aina i kela mea keia mea, e hooia mai ana e noho pono mamuli o na kanawai i ae like ia e ka ahakanaka i akoakoa e hooholo likeia e ka hapanui. Lilo ae la keia lunamanao o Wiiiama i kumu kanawai o ka moku o Rodilani. Aole i lawe o Wiliama i ka oihana lunahoomalu maluna o na kanaka. Na lakou i koho i ko lakou poe luna e like me ko lakou makemake, a noho kanaka wale aku no o Wilianaa mamuli o lakou. A o ka aina ana i kuai ai me na Inikini, haawi lilo aku no ia no na hoa noho, a koe wale mai aona na kihapai elua wale no.
O Wiliama ka haole mua i lohe r ka manao o Pilipo ma e kaua mc na haole o Nu Enelani, na na makamaka Inikini ona, kona lohe nna. A hoi koke aku la ia i na luna o Masakuseta kona lohe ana, i makaukau lakou e pale ia kaua. Pela kona hoihoi ana i ka maikai no ka hana ino ia mai e lakou/
Holo hookahi aku la ia ma ka waa, a iloko o ka la ino, maluna o ka muliwai, a hiki i ka hale o kona makamaka Inikini, o Kanoniko, a malaila oia i keakea ai ia ia u me kona mau kanaka i ko lakou komo ana iloko 0 ia kaua ana. Ka mea no ia i koe ai ko lakou ola ana i ka wa.i hoopau-ia ai na lahui Inikini i kaua mai tne na haole. Noho maluhia no na kanaka o Rodilani i kela w» kaua, no ke kuikahi ana o lakou me na Inikini oia aina. No keiu uwao maikai ana o Wiliama me na Inikini, a me ka hoike e ana 1 na hana a ka poe enemi, ua hoololi hou ae la na lunahoomalu o Masakuseta i ko iakou kipaku ana ia ia mai ka aina aku, a hoopau lakou ia hana. lloko o ke kaikuono o RodiIani he mokupuni momona. 1 ka makahiki 1638, hele aku nu haole he 19 ilaila, a noho iho la. He poe keia i kipakuia niai Masakuseta aku, no ko lakou manaoio ku okoa i ka o ko lakou poe. Ua kohoia o Mr. Kodinglon i lunakanawai, mamuli o ke kanawai o ka poe Iudaio ma ka Baibata, a ua kohoia hoi na lunakahiko ekolu e kokua ia ia e iike me ko ia kanawai. Makahiki 1639, noho aku kekahi poe o iakou rna ka nouo hema komphana o la moku, a hookumu i ke kulanakauhale o Nupola. Ma ia wa mai, emo ole ka mahuahua ann o kanaka ma ia moku, a piha koke ia i kanaka.
No ke kumu kanawai ole o Rodilani ia wa, koi mai o Musekuseta, e noho na kanaka ma ko lakou malu. Ano ko iakou ho(»le ana, aole lukou i hookomoia maloko o ke kuikahi nna ona moku oNu Enelani. Nolaila, holo aku la o Roger Wiliama rna Enelani e noi i ka ahaoleio i kumu kanawai no Rodilani, Hoi mai la ia rne ka loaa. Mai ia kumu kanawai, ua hookuiia na aina o Perovidena me Rodilani i ka hoomalu hookahi ana.
Makahiki 1647, akoakoa ae la ka ahaolelo, koho iho la i kiaaina a me na luna e ae no lakou, a hooholo i buke kanawai no ka aina. He ano Hepnhelika ko lakou hoomaluana. A hai mai la ka lakou olelo hoolaha, “E hele no kela kanaka keia kanaka me kamaluhia mamuli o kona lunamanao, mamuli nae 0 ka inoa o kona Akua.” Aka, i ka hoi ana mai o Kale II ke elu raa Enelani, noi aku la ko Rodiiani t kemu kaoawai hou no ke alii mai. Ua hopkowoia na kumu manao o ke kumukanawai kahiko iloko o keia mea hou. Malalo o keia kumu kanawai, ua hoomalu like ia na Kueka, p»' Kalolika a me na mea hoomana e ae a pa«t mamuli o ka oihaoa o*ko lakou aoao iho. I ka wa a Aoderosa e lawe ai i ka hoo* malu ana maluoa o Nu Enelani, ooho malie iho o Rodilani mamuli ona, a hiki i kona wa 1 hoopioia’i, a i hoihoiia i Beritania. Alaila akoakoa na kanaka o Rodilani ma Nupola, a hoihoi mai iakou i ko lakou kumu kaoawai • hoopauia e Anderosa, a koho hou ae laJ na lunahoomalu i hoopauia e ia. Mai iawamai noho iho la oa kanaka o ia aina e mahuahua ana, a e waiwai ana, a hik» i ka maoawa i haalele ai na Amenka i ka auamo o ke ālii o Enelani.