Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 28, 13 October 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA. – Helu 66. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOOLELO BERITANIA. - Helu 66.

' ,' -' r Ke au ia Geoki IV, J\ī. H. 1820. ;■ Aole i huololi nui ia nn kuhina o ke aupu ni i ka lilo ana'o keia alii i moi, no k« mnii, **'he nui ua nmkuhiki o kuna malama nna i ke i.ka wa e ola ana k<>na inukiiakane. kukala ia kona alii ana v i ka la 31 n la?#nuari ma Ladana* Ua niaū na m«*a o ka e like inainua. Aka, i ka la 23 <> i*el: -bjBru,ari, ua ike ia he ohumn e pe[»ehi ai i n« i. kuhina a pau o ke aiii. La h<>[>u ia ka [>oe ;.£$ohumu, a ua loaa hoi ke ano o ko lakuu ma- - v nao e hana i ka pepehi ana. I ka .wa i akou*|>;koa ai na kuhina i ka hale o Lo Ilamhi, a |fegilaila e pepehi ia lakou. Hc p<>c lawehala \%laknu, e manao ana pela e honkahuli i ke «ui waiwai ai paha lakou ma ia hookahuli ' Ua hookolokolo ia lukou a pau. O nu |ltluna o lakou elima, ua liia a make. • Hoomakaukau na luna o Benlania e hoo•!yjei ja Gcoki i moi no ke aupuui, Aka, ia ><»roanawa, ua lohe lakou e hoi inai ana o Kaka wahine a Geoki e hoolei pu ia me v kana kane i aliiwahine. Iialia mai kona hele ana mai, kahi i IpĒnoho ai oia i na makahiki he nui. Ua noho okoa no laua mai ka mare ana mai. I kona e noho kaawale anu, ua hoolaha ia ka a&lolelo no ua wahine la, e launa ana ia me na ae. Ua h<>ouna ia na makaikai aku a lialia, i kahi e noh<> ana e nana a e hoike mai i ke alii i ka oiaio o lono, i I ko lakOu hoi ana mai, hai mai lake alii, Ua hewa ka hana aua a Karoli-, -o: ',••;■■. ■•.■-' * >'-• ■, ■•••■• .T5.a>' X.. : • *. V . • r ,.•• • •• .. •. • .• .•■/

tie mn llalia, ika nolio manuahi ana me ke knne e. Nolaila, hoole mai ke alii ia ia, aole e hni mai kela i Bet itania. E noho ia rna ka aina e, a eAnaiuma aku oia ia ia inalaila. Moole mai o Kanoline i ke kauoha a kana kane, a holo koke mai ia a pae rna Enelani Henui ka pioloke o kanaka i kona hoi ana mai. Pili kokahi poe mahope o Knpoline, me kn hoohewa ia Geoki no kona haalele wale ana i kana wahine, mai kinphou a hiki i keia wa. Pili hoi kekahi poe mamuli o ke alii, e hoohewa ana ika hana a Karoline. Pela ka mokuahnna o ke aupuni. I ka la i hiki mai ai o Kapoline i Lndana, lioopii ae la ke alii i kana wahine imua o ka ahnolelo; e hookolokolo lakou ia ia i ka rnoekolohe. A kii no ia ina mea ikemaka e nolm atia ma Ilnlia, kahi ana i nolio ai. Un hookomoia lie kanawai hou iinua o ka ahaolelo, e hoopau ana ia Kamline i kona inoa alii, a e oki ana la iamai ke kane aku... Hoomaka ia ka hookolokolo. He 45 na la i hookolokolo ai ka ahaolelo, pau ia, heluhelu ia ka Bila, i ka lua o ka heluhelu ana, a i ite kolu o ka heluholu ana, he Hwaleno na luua ahaololo i oi i ka hooholo ana ika hila kanuwai. Nulaila, haalele iho lu na kuhma ia Bila, no ka uuku o ka poe ina ka aono hnpaiiui. la wa puu o ka hooknlokolo ana a me ka hooholo ana i ka hila, l»e nui loa ka hoopaapaa iina, a me ka haunnele ana o kanaka ma Enelani Ua paapu ke alanui i ka poe e hele ana i keia ln i kela la i kona hale, ine ku inanao e kokua mnmuli mia. Ua piha na N.upepa e pai ana i nn nuiuao hoplaha i kelala i keiala, e kokuu anu uia kekahi aoao, a ua mokuahana na kaiiaka. oke aupuni. Pela no ka hoopaapaa aun o kannku 1 ka wa e nlu ana o Kafolinc a hiki i kona wa i make ai Ika la i hooleiiu’i o Genki 1 n*oi, liele mai ,la o Kaniliiie i ka halepule kahi o. ka huoleiia.’na, me ka inanao e kumo ilwko. Aka, ua keakea ia oia ma ka puka e nu koa, a hoi aku no ia i kona hale me ke kaumnha a nn*. ka lnlaliila. Mai ia wa ih<», inai ino la ia, aole liulin ai*. make ilio no ia, Aule i pau ka hauimele ann ilaila. Ika huulewa aua 1 k"iia kuj»s»it, lele mai la na kauaka iluua o na koa e hele hoomalii imu i kn hunkui, a ii,ake'ilio kekahi poe o lnk'iu; aka, na hoopueliu ia na k"a, a uh kailiiu ka pahu, a ua lawe Imakai ia iwaena o na Laiiuna a hīki 't Whileeiiapel. alailu ua huih"ii,i inn lunu o kt; alii. Ua laweia uku oia i kima aina liaiiuu, i Beiuns*;wika, u malaila ua waiho ia aku la me na kupapau o kona poe ki.pima. Maliope 1(10 hele aku la Ue alii 1 Irel mi, a ua lionkipn maikui ia e na kamaaina, in>* ka hoohu i ana, no ka olmli iko lakuu ike ana i ke kahi alii e hele 111:1 ■ uiia me ka iii.nia ole ike kaua. Mailaila mai "in i hoi mai ai, a mahope iho, holo hmi aku ia 1 Haiiovma, 1 ka ama o knna poe kupuna, a noho iki ma ilaila. '

lle wn pilikia loa keia no na kuaaina o Eiielam, ina ua ama o Bentania a pau, n*>, ku liiki ole ke kuai lilo iku i ko l;ik«»u mea imahiia, a nolailu hiki ole ia laknu ka uie no ku lakau muu aiua houlunulima. Aule, n<» na kanaka pouoi kolakou -mau aina i inahiia. N» na,lii no ka aina ma Heriiania, a uahoolimaluna oo .ka pue mahiai-me oa kunoiiiki o lakou,

No keia pilikia, he nui ka haunaele ana ma na wahi a pau o Emelani a tne lielani. Aka, ua Hoopau ia. na haunaele e na koa, aka, aole i pau ka pololi malaila. Kokua mai rio ka poe waiwai o Enelani i ka poe pilikia i ka ai a me ka mea aahu, a o ka mea ia i oluolu ai na ililiune o ia mau aina ia manawa.

No ka lōihi o ko Berilania kaua ana me ua lilo kona aie i mea nui loa, he mau hiliona na dala. Ma ka auhau ka loaa ana mai o na dala e hookaa ai i ka ukuhoopanee. Aole i hiki ia ia ke hooemi ike kuniu aie, a ma ka uku hoopanee wale no ka mea hiki. Pela no ia aie a hikr i keia manawa.

M. H. 1822. Hele aku ke alii e ike i kona aina i E>deneboro ma Sekotia. Ua hookipa ia oia e ria Sekotia me ka olioli a rne ka ahaaina nui i na la a pau o kona noho ana me lakou. Ilaila, lohe ke alii ika make ana o kona kuhina no ko na aina e, a hoi hou mai la ia i Lndana e hooponopono no ke aupuni. A hala ka malama hookahi, hoonoho oia ia Mi. Kanina i pani no ka hakahaka i ka rnake ana o Lo Lanasedcre.