Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 22, 1 September 1858 — NA KULA WAE AOLE NA KE AUPUNI E MALAMA. [ARTICLE]
NA KULA WAE AOLE NA KE AUPUNI E MALAMA.
Oahu Colle"e. E. G. Beckwith,. ka Peresidena, G. E. Beckwith, ke kuinu Lnkina, W. D. Alekaneoeko, kumu Helene, No ka nawaliwali ua hoi i Ameiika ke kumu Lakina, a e imi ana ia i kumu hou no ia kula. ; Ua hoakakaia iloko o ka’u palapala makahiki i ka Ahaolelo mamua, ua honhiki ke Ali.i me ka Ahakukamalu, i na kahu o ia kula, i $10 000 i kumupaa, ke loaa hou mai $40,000 hou iho, iloko o na makahiki ekolu, rnai ka la I o lune, 1855. Ua hoouna aku na kahu ia Beckwith, i Ameiika Hui, iloko o ka makahiki hope iho nei, e imi \ ke dala kumupaa no ia kula malaila. Ua oluolu hoi ka Mpi a me ka Papuhoonaauao, e ae i ka manao o na kahu, e holo aku. ka mea nona ka inoa malalo i Anierika Hui, ma ia hana hookahi no. Aole i holo loa ka hana, ua loaa nae $8, 200, a me na huke, ua like me $1,000, Eia ka mea i loaa ole ai ke dala. 0 ka hihia loa o ke dala o ia aina ia wa ; ua inakehewa ka hana ia mamiwa, pilikia loa. Ua minamina nae na Luna Misionari ma Boselona i keia kula ; aole makemake lakou e pau, ua haawi inaoli mai i $5,000 me kona waiwai a pau loa inaanēi, ua like me $27.000 1 haawiia ina kahu ona maanei. A olelo no hoi, na lakou e kokua ia kula a lawa pono kona kumupaa e nla ai ; nolaila, ua paipai ua mau Luna Misionari nei, i ke Alii a me kona Aupuni mnanei, e haawi maoli i $10,000 no ke kumupaa nia kula. Ua palapala rnai pela ko lakou Kakauolelo, o Dr. Anderson, o Bosetona, ia R. C. Wale, ke Kuhina oko na aina e. Ua heluheluia ia palapala imua o ke Alii a me kona Ahakukamalu, i ka 20 o Manaki iho nei ; a ua hoihoiia me ka palapala pane aku a Wale, i ka Papahoonaauao e nopnoo Ua huiia me keia na kope o ia mau palapala, a me ka palapala hooholo a ka Ahakukakukamalu i ka la 20 o Apenla iho nei. Ua hoailonaia M. M. Ma ia mau palapala e ike oukou, ua holo ka rnanao o ke Aupuni, e haawi ka Papahoonaauao i keia makahiki, i ka uku hoopnnee no
($10,000, <>ia hoi, $1,200. noloko mni'o.ka uku hoopanee o ke dala kumupaa no na Uula; a e haawi hoi i kauwahi o ka aina i hooliloia inamua no na kula, e like me $10,000 no uu kula kiekie nei o "Oahu College a e noi nku i ka Ahaolelo e hoapono ia haawiua. E hana aua no ka Papahoonaaōao pela, a ua lana ka manao e hana pono ana oukou ma keia mea.
A haawiia keia $10,000, alaila e hiki no i ke Alii ke hookohu i elua kahu no ia kula, ine ka ae pu ana o na Luna Misionari ina lioaelHna. a hala na makahiki he 20 inai ka la i haawiia’i ka palapala ho>>hui, e hke me kekahi pauku ih»ko o ua palapnla hoohui nei. Apau ia mau makahiki. na ke Alii wale no »* koho i na kahu elua e like ine kona manao. A e hiki no hoi i na kamahi Hawaii i mak-iu kau ke koino iloko o ia kula. Ua lilo ia kula maoli no Hawaii nei, e hoomnkaukau i na kanaka naauan nn keia lahui. Eia maanei kona mau kahu me ka palapala hooiiui inalalo o ke Aupuni ; o ka poe haawi dala no keia kula, ua haawi no.me ka manao e kokua maoli i keia lahui kanaka i pnu ka liemahema. Nolaila, he pAno no i ke Aupuni Aie kokua i kona kii'mu paa e like me koua wai. M« ka hana ana pela, ua me na Aupuol kahiko, a me na Aupuni nui ma Europa a me Amerika. lloko o inakahiki he mau haner?i’ hala aku nei, ua hoolakp i na khi'a nui o keia anoJ% i 6le'’pelri, 'oa ’ko^
kua no i na kanaka, a me na Ahahui e hoolako. He kula hoomukaukau kahi ina kn Punahou, a e hiki no i na haumana, ke imi a loaa ka ike e koino ai ilaila, iloko o ke kula Alii, a iloko o na kula Berifania ; a ina he ano maikai, ano noho malie, e hiki no ke komo, a pii iluna. 1 keia wa ua ku pono lou keia keena hoomakaukau, aole lioi he pilikia o na kamalii makeinake i ka naauao no ka tnakaukau olee koi.no. Ina hc dala ale e noho ai iloko oke kula, e kipa no ma kahi kokoke, alaila uuku ke dala lilo ; u ina e ldaa ke kumu pau no ia kula, maiaila e loaa ni ke ola o na kumu, uuku ka lilo o na haumana.
Ua kokua mau no ka Moi i keia kula, a ina i hookumupaa-iannuanei^-ina-ua—like ka hana me na aina e, e lilo ana ia i kumu no ka pomaikai nui a me na nani o ko ke Alii noho Aupuni ana. O ka nui o na haumana iloko o ia kula i keia mau makahiki elua, m'ai 50 a i 60, eha wale no i komo nia ke "Collegc” maoli ; ekolu papa e hoomakaukau nei e komo ilaila, o ka poe makemake e waiho i kekahi mau palapala paakiki e hiki no, a e aoia ma na mea oluoiu.