Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 20, 18 August 1858 — MOOOLELO HAWAII.—Helu 18. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.— Helu 18.

No ke ku ana mai o Lono. I ka wa i ku mua mai o Lono, ola hoi o Kapena Kuke, ma keia Pae moku, o Kalaniopuu ke alii o Hawaii. O Kahekili ke alii o Maui laua me Oahu, a o Kaneoneo ma laua me Keawe na alii o Kauai. Ma Waimea i Kauai ke ku mua ana mai o Lono. I ka malama o Ianuari ke ku ana mai, a i ka makahiki o ko kakou Haku 1778. Aia ma Waimea o Kaneoneo ma me Keawe na alii o Kauai ia manawa. I ka po ke ku ana mai i Waimea ; a ao ae, ike aku la na kanaka mauka i ke ku ana mai o keia mea kamahao, a kahaha iho la lakou me ka uwa nui. I ae la kekahi i kekahi. Heaha la kela mea nui manamana? I mai la kekahi, he ululaau, ua nee au la iloko o ke kai. A nui loa ae la ka pioloke ana. Alaila, kena ae la na’lii i kekahi mau kanaka e holo ma ka waa e nana, i ike pono ia kela mea kamahao. Holo aku la lakou a pili ma ka moku, ike aku la lakou i ka hao e pili ana mawaho o ka moku, olioli iho la lakou i ka nui o ka hao. No ka mea, ua ike ia mamua ka hao, no na laau hao i pae mua mai, a uuku ia, ua nui aku keia. A pii aku la lakou iluna a ike aku la lakou i kanaka, ua keokeo ka lae, ua alohilohi na maka, a ua alualu ke kapa, a ua kihikihi ke poo, a ua namu ka olelo. Alaila, manao iho la lakou he wahine wale no kanaka, no ka like pu me ka poo o ka wahine o ia manawa. Ike iho la lakou ua nui ka hao maluna,

makahahi iho la. A hoi aku la lakou a hai i na alii i na mea a lakou i ike ai, a me ka nui o ka hao. Lohe ae la kekahi koa o ke alii, i ae la ia; “E kii au e hao i kela waiwai, no ka mea, o ko'u aina no o ka hao wale aku. Ae mai la na alii. Alaila, holo aku la ua koa nei a pii i ka moku, lawe wale ae la 'i ka hao maluna, a ki ia mai la oia i ka pu, a make iho la ua koa nei, o Kapupuu kona inoa. Auhee mai la ka auwaa, a hai mai, ua make o Kapupuu i ka Waiki. A ia po iho, ki mai ka pu, a lele ke ahi iluna; manao ae la lakou, he akua, kapa aku la lakou i kona inoa o Lonomakua, manao iho la na kanaka e kaua. I mai la kekahi alii wahine o Kamakahelei kona inoa, o ko Kaumualii makuwahine ia, “Aole e kaua aku i ko kakou akua, e hooluolu aku ka pono i oluolu mai ke Akua.” Alaila, haawi aku la o Kamakahelei i kana kaikamahine ponoi, i wahine na Lono, o Lelemahoalani ka inoa o ia wahine, oia ko Kaumualii mua. Moe iho la o Lono i ua wahine la, a moe iho la no hoi na haole i na wahine o Kauai ma ka hookamakama i ka hao. Aloha ino! ! kuai aku la lakou i ko lakou kino, a lilo i ka hana hilahila. Mahope iho pau iho la na wahine i ka pala, a mahope iho pau iho la na kane i ka pala, a laha ae la keia mea ino loa mai Wai mea i Kauai a hiki aku i Hilo i Hawaii, me ka lele koke ana o ka mai ahulau io a ia nei, pela no ka lele ana o keia mea e pono ai ko Hawaii nei poo, a nui loa iho la keia mai ino ma Hawaii nei, oia ka luapau o keia pae aina. O ka mimilo ia e momi ana i keia lahui! o ka hewa a me ka make ka i hoolaha mua ia mai ma Hawaii nei. Hilahila ino ka poe nana i hoolaha mai! He lehulehu nae ka poe e hahai ana i ke kapuwai o kela poe nona ka lawe mua ana i keia mai make ma keia pae aina i keia wa a kakou i noho nei. A pau keia, holo aku la o Lono mai Kauai aku a i ka aoao komohana aku o Amerika. O ka pau ana keia o kona ku mua ana mai ma keia pae aina.