Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 15, 14 Iulai 1858 — No ka holoana o Hokuao i Fatuhiva me Hivaoa.— Helu 3. [ARTICLE]

No ka holoana o Hokuao i Fatuhiva me Hivaoa.— Helu 3.

I ka la 4 o Mei, huki hou makou i ka heleuma, a holo aku la i Hanaahi, a ku maiaila. Kahi no ia e hoho ana o Mr. Eikanela. la ahiahi no, hoopaeia’ku na hipi 3 a Bikanele i lawe aku ai mai Oahu aku, i mea hoolaha malaila. E. ku mai ana na kamalii paapu ma kahakai e nana i ka pae ana ,o ha hipi. Aka, i .ka lele ana mauka, naholo kiki lakou, a pii nui.i na niii e nana me ka makau. Akahi no a ike lakou i ka bipi, Aole hoi i ike ia ka lio ma Hivaoa a me FatuhiAole alanui e hiki ai ■ ka lio ke hele. Ua punpu na alanui hele a pau i na poKaku. Hookahi no ala ma Hannkekuua i hana ia e Kauwealoha me na kanaka Hawaii ona, mai ke kahakai a hiki iuka i kona hale iloko o ka laau. He hapalua paha ka loa, ku mai na kamaaina e nana a e henehene, aka, aole lakou i pa aku i ka hnna me kekahi lima. A pau aku na ukana a me na pnpa a Bikanele mauka, i ka la 7 o Mei i ke ahiahi, ee nui mai makou ma ka moku, a holo niai la i ka hoi* ana mai i Hawaii. A i ka la 20 o Mei, i ka holo ana mai i na la he 13, ku pomaikai “mai la makou i Hoholulu. Aohe poino iki i loaa mai i ka moku, aole hoi ia makou iho i ka poe i.holo aku a hoi mai.

Ke ano o kela pae aina .

Ua like ke ano o ka pae aina o Nuuhiwa me ko Hawaii nei. He mau aina pele, a he nui na pali kiekie a kupono. Aole nae i kiekie like ko laila mau kuahiwi rae koonei. Ua like^paha me ko Molokai a me ko Lanai. O ka aina nei, o Nuuhiwa, ua uuku iho ia Maui Hikina. A o na aina e ae, aole e oi ana kekahi i ka nui o Lanai. O ka uliuli o kolaila mau aina ka mea like ole. Ua paapu na awawa a pau i na laau uliuli, e malumalu ana i ka aina. He nui na laau hoi ma na aoao pali'. Ma na lapa e ulu ana ka mauu, a me na laau kakaikahi, Aole nae he aina papu ma kahakai, aole hoi kuanalu mawaho e like me koonei. Moe mai na kualapa kiekie mai ke kuahiwi mai a hiki i kahakai, ku pono ka pali i ke kai huhonu, e like iki me Halawa ma Molokai, a me Waimanu ma Hawaii. Mawaena o na fftilaaana, komo no na kaikuono iki iloko o ka aina. He wahi ku moku o na kaikuono, a maukn ae he wahi pae no na waa iloko o ka nalu He one kau wahi o ka pae ana, a he iliili kau wahi. Ma ke one a hiki i ke kuahiwi he uiulaau paapu. Oia ka mea maikai o na kahawai. O ka ulu a me ka niu ka mea nui, na laau hua e ae kekahi. O ko kanaka ola keia. He palaualelo na kanaka, aohe nui o ka mahiai. Ua ike nae au i ke kaio ma kau wahi. Aka, aohe ono ia’u ko laila kalo, no ka loliloli paha, no ke ano ole paha. Aka, o ka ulu ka mea ono loa. Ao* le au i ai i ka ulu ono like ihe Hawaii nei. He mea ino ko laila hale. Ua akoia maluna i ka lau ulu, aole hoi kulu nui i ka wai. O na paia, he ohe me ka hakahaka mawaena. A o loko, aohe kuonoono. Aole i halii ia i ka moena. Aohe noho, aohe paipu. He pohaku wale rto. A nla ka paia, he wahi haiki e moe ai, he opala malalo o ke kino, a moe aku na wawae mnluna o na pohaku. No ka palaualelo, a me ka makau i ka hana, ua ilihune loa na kanaka. Ua lilo ko lakou waiwai, he puaa a me kahi mau mea e ae, i ke kuai i na pu kaua, a me ka pauda e make ai ko lakou poe enemi. He mea makemake ke kaua ia lakou. Ua maikai ke kino o na kanaka, aka, ua inoino ka lakou hana ana i ke kakau inoino o ka ili mai ka lae iluna a na%awae malaio. Pela na kane a pau. Aka, aole kakau nui na wahine a me na keiki. Ua hapala lakou i na kino o lakou i ka olena i pai pu ia me ka manoi. NolaiIa.ua lenalena a hohono lakou. He mea maikai, a he mea ala hoi ia ia lakou iho, aka, ina he mea ino. O ka lakou olelo, ua aneane like ia me ka olelo Hawaii, aole nae i like loa. Ua helu* helu oukou iloko o ka Hae i na hua ’like a me ,na hua like ole Aole au i hemahema nui i ke kamaiiio me lakou i na mea a’u i ninau aku ai, a i na olelp, a lakou i paoelkai

ni. Hiki wawē i na Hawaii ka 1 olelo Nuuhiwa. , , , Ka mooolelo kaniko. —Ma ko lakou mooolelo. O.Mawi ko lakou kupuna kahiko loa,;:.; A noho no iu ina Hawnii. O Tihi hoi*ko,i< lakou kupuna kahiko i holo aku mai Hawnii h> aky, a noho ma Nuuhiwa. Oia ka maka-?-mua pna kanaka o Nuuhiwa a pau. Pela i.>-. ka lakou mooolelo, he poe kaikaina lakou. ■ no oukou ma, Hawaii nei. Aka he poe naau- ,» po loa lakou, he poe pegana. Ua mahele ia.,A, lakou ina ohana lehulehu ka okoa. Aohe Moi, aohe Kanawai, aohe mea hoomalu luna o lakou. O ka mea pono iko lakou manao e hana, hana no lakou me ka makau ole ika hoopaiia. Nolaila, na kaua. ; Ua>,. loaa ia ouKou ka malu mai ke Akua mai. A. • ua hele aku kekahi poe o oukou e hai aku i keia malu ia lakou. Ua kauohaia mai hoi, oukoii e kokua i na luna hai, e hoohuli ana ia lakou ma ka pono e ola. Mai hoowahawaha oukou ia hana. No ka mea, he hana make pono keia. + > v ■ —•. — : ————