Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 9, 2 June 1858 — KUMU MANAO. [ARTICLE]

KUMU MANAO.

Heaha la ka na kanaka Hawaii e hana' , i i naloieale ole ai keia la/iuikanaka. U a hoomaopopo la e kekahi kahaka o Vanekoua, i kona ku hou aha mai ma Hawaii nei ; mahope mai o ka make ana o Lono, (oia o Kapena-Kuke,) ike oia ua emi loa na’lii ; a emi pu np hoi na kanaka, no ka mea, ua ike oia ; a ua hoomaopopo hoi i kona \va i holo mua mai ai me Kapenakuke, he nui loa na kanaka ma Hawaii nei ; uu mauao wale ia, elia haneri lausani kanaka, he oiaio no paha ia, no ka mea, ke olelo mai nei na kanaka kahiko e ola ana i keia ma-. nuwa, he nui loa na kanaka ia wa, piha loa ka aina i na kanaka, ekolu, a eha lau kanaka ma ke ahupuaa hookahi ; he nui io no paha na kanaka ia manawa, no ka mea, aole pau i ka mahiia na kahua kahiko i mahi . ia e na kupuna o kakou ; a ke waiho mai la me ka hakahaka na kahua hale kahiko kahi i noho ai lakou, o kahi i piha rne na kanaka. ia wa, aneane nele loa i keia wa ; a mai ka wa inai o ko Lono ku ana he 80 paha makahiki, ua nalo aku ka hnpa nui o keia lahui, nolaila kohu ponp keia ninau ana. Heaha la na kamn e nalo ole ai keia lahui Hawaii. 1. 0ke Aupuni i mahuahua i na kanaka, oia ke Aupuni i malama pono ia na wahine,. O na wahine, o lakou no na makuahine o ka hanauna hou, ina i malama pono ia na \vahine ; a o na kaikamahine hoi mai ka wa uuku 'mai a hiki i ka wa e lilo ai i mau makua no na keiki a lakou, alaila me ka like ana o ka malama aiīa na makunhine ia iakou iho : pela no lakou e lilo ai i poe malama pono-i i na keiki a lakou. O ka i hemahema nui o keia Aupuni. Eia keia, o ka malama pono ole i na keiki i ka wa liilii o ke keiki, a mai ka wa kahiko loa mai a hiki i keia wa, hele wale ria keiki liilii, keikikane, kaikamahiae, ia wahi aku ia wahi ( aku, aole hoauau pinepine ia, aole lako i na mea e ku pono ai ke ola oke koiki ; a ina e ( ola mai iloko no o ka mai, a ola mahunehune mai na keiki niailoko mai o ka pilikia, a nui ke keiki, he keiki kane paha, he kaikamahine paha, hoomaka aku !a no ia e hana like me na makua, ma ka mua ma ha olelo unolua, a nui iki ke kino, ka haawi aku la no ia i kona maikai no ka mea e, loaa j mai na mai ino, nawaliwali ke kino aole ikaika; a lilo oia i wahine na ke kanaka anoli- j ke me keia waiiine ; a hanau ia na keiki, eha, a elilna paha, maimai wale lakou a pau, pili no ka mai ona makua ina keiki. Eia ka ka makuakane, ka makuahine ; a o na keiki e waiho ana lakou a pau i keia wa ; Pehea la na keiki ? pau paha lakou a pau i ka inake. Aloha ino. O na palapala a Limaikaika no na wahine , Amerika; Helu 8. “ Aia. ke kumu o ka maikai o keia aina, o ka maikai o na wahi- .( ne,” maikai no hoi ka noho ana o na keiki, . ,ao pono aku no, a hoolako i na mea e pono ai ka noho ana. Oka mahuahua aku no ia ! o ka lahui kanaka. Me ka like ana o ka maikai o na wahine ; a0 na kaikamahine paha ma kekahi Aupu- i ni: pela no ka maikai, a me ka nui o ka lahui kanaka o kela Aupuni. O ke Au- i ' puni kanaka o Amerika Huiia. aole mea i kaulana oi aku, oka hoomalu wale ana no I ona wahine, a tne ke akamai ike ao aku i | na keiki a lakou. Ekolu mau mea a Limai- i kaika i hnike mai ai no na wuhine Ainenka I Huiia. O ka maikai o na wahine. O ka I • maemae o ka noho ana; aole kolohe me kela kanaka keia kanaka. Oka noho pono { ana ma ka hale e malama i na keiki, kiai, I hoomalu, imi i ai maikai, i buke maikai ; a i " pela no hoi ko kakou ike ana i kekahi o ia I poe ma Hawaii nei, ua ikaika, a ua maikai | na kelki a lakou, uuku ka make; pela no i nui ioa ai ka lahui Amerika*Huiia. >v - ... 2. Eia kekahi.' Ina e lilo na kanaka i I , poe naauao io, alaila muhuahua hou keia 1 lahui, no ka mea, o ka mea naauao, noonoo no oia ika mēa e oluolu ai ka noho ana, I aole hoomaunauna wale i na kino, ao pono I i?. aku ina keiki, Pehea na keiki ana iniaio- I nari ? Aole anei ano like ka lakou mau kei- i . ki me lakou ? Ae, oia no. Nawai la na kei- I ki ano pono, hoolohe ina makua ? Na oukou i anei ena kanaka Hawaii ? Aole na oukou, I 0 na kā poe naauao no, na oukou na keiki i auwana wale, hoao no e hana like me na ma- i ;k kua, ke hiki i ka.wa kupono e hana’i. i \ Ua pono hoi ke ao ia na wahine ika naa- I uao, no ka mea, ioa iao ia na wahine ; a o I .. ua kaikamahine paha i ka naauao, ma ka I npho ana, hoomaemae ana, malama hale me oa buke ; a ike hoi i ka hoomalu

ana i na keiki. la lakou ke lilo i mau wahine na ka poe ano pono ? O ka pii no ia o ka pomaikai, ka maemae o ka noho ana. A pehea hoi na keiki i hanau ia mai e laua ? Eia ka ! maemae ua keiki, aole maimai wale, aole pelapela, aole auana \VaIe, aka ma ka hale no ia, e hoolohe ana ; a e hoopaa ana hoi i na haawina i hnawi ia lakou, oka pii no ia oka lahui kanaka. Oka hemahema nui o keia Aupuni, o na hale kula • >le i ao ia na wahine i na mea e pono ai. ka noho ana, nolaila rnai ka auana wale, hoomaunauna i na kino; a o ka make ka hope. Ke olelo mai nei o Lai, ke kalaiaina o Farani. “ Aole hoi e pono ke waiho wale ia na wahine ine ke ao ole ia, no ka mea, o lakou no kekahi inea e pomaikai ai ka aina ke naauao lakou. O iakou no na kumu nnua ; a i kekuhi manawa, o lakou wale no na kuinu na ka hanaunn hou.” 3. Eiu kekahi. Ua haoa ia mai ke kanaka i ka hana, nolaila, o ka hana ikaika ka mea e nui ai ka ikaika o na lala o ke kino, e nui ai hoi na keiki, E nana aku kakou i ka noho ana o na kahaka e maopopo ai keia mea. O ka poe hoomau i ka hana, aole loaa pinepine lakou i ka mai, a me ka hui, a me ke nuhu, ke ino o ka opu.ua ikaika lakou, ua nui hoi ka lakou mau keiki ; a he mau keiki kino ikaika no. E nana aku ikawa o Parao ke’alii o Aigupita, e hooluhi ino ana i ka Iseraela. Pehea la lakou ilaila ? Ua emi anei lakou a nalowale loa ? Aole ka ! e like me ka nui o ko lakou hooluhi ia mni; pela no ko lakou mahunhua ana, o na kauwa hooluhi hoi ma Amerika, .he poe uuku wale no lakou ma ka «iua, aka, i keia inanawa he mau miliona ko lakou nui, he poe hooluhi wale ia nae, e hooikaika hana ana i ka la a po; Pela no ka wa kahiko o keia Aupuni, i na’iii no ka hōoluhi aku.i na kanaka, akn, he nui ioa na kanaka ia manawa ke hoohalike keia me na kanaka e ola nei i keia wa. Nolaila, e na kanaka kupa o ka aina hanau, ke koena o ka hapanui o keia lahui i nailo aku la, ke holo kiki nei keia iahui i ka nalowale loa, a e nalo io ana. E like me ka pohaku nui i holokaa ia ma ka aoao nihinihi o ka mauna, e mahuahua mau ana ka wiki i ka iho ana ilalo: pela no e holo kiki nei keia lahui Hawaii, a.nulo aku, aka o ka inea e holo ofe ai lakou, eia ia ma ko oukou lima, me ka hana ana i mau mea e pakele ai paha keia lahui i ka nalo a lilo i lahui nui waleae. Hope.na. E. H. PAŪLO.