Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 9, 27 Mei 1857 — He olelo paipai a Mose Kapihe inua o ka Ahahui Mahiai o Makawao i ka la 5 o Iauari, 1856 [ARTICLE]

He olelo paipai a Mose Kapihe inua o ka Ahahui Mahiai o Makawao i ka la 5 o Iauari, 1856

E like me ka olelo honholo. i honholn ia e < keia Ahahui, na kaiioha ia au e hai aku imu.i i p oukiiu i mau olelo e pili ana i nu hanu a me | ka makemake o keia Ahuhui .Mahiai. He i oiaio he hana anonni keia rna na aiha e o i keia h»nua; i ka manawa e hōimiaka ia ni I kekahi Ahahui'e like m.e keia, a pela hoi ma i ko kuknu aina hanau iiei. a n»luila, mai po- i no. iiia na ka poe i ike a n.anua» h»i mu kein I hana, ina na lakou e hoike aku imua o ouk»u, i i na mea e p»n» ai, a e h»lo ai paha na hana, I i mana»iu’i e keia Ahahni Mahiai. Aka, ina i ko’u ike ana he opiopio ke p»o o keia Aha- I hui, a he hoii hoi ku lakou hnna e han i nei, i ua lana ko’u nianao e hoopuka opiopio aku 1 imuu o oukmi, i keia niau olelo, h ponu ai paha ka hona a keiu Aiiahni Maliiui. ‘-I Aolie.he mea hmi ku mahiai mu keia mau i Pae Aiuu. Uu iiiiihi liui ko -kakou mau ku i puna i ku wa kuhiko, a ma keiu mtea uu oi I koi’.kou niahiāi nna i ka manuwa nauu-, 1 po, a « kiikou hoi i keia mahuwa e kapaiu 1 nei he manawa naauao, ku emi nei ko ku- . kou inuhiai. ana, uamaopopo ia kakou ka i •uuku o k» lakoii ike i ka inahiai i.u manawa, | aka, ua hooikaika nui lakou i ka mahiai e li- 'i ke me ka nih o ko lakou ike. Aole lakou i | ■ ikeina mnla Pala»a nui. a me namala khpe. nni paha ia mau la, aka, ua makaukau lakou j i ka liooulu Hha i na inea iiia uie nu mea | kanu, a me na hua ai he kakaikahi loa, aka, i ua maopopo ia kukou, ua lako keia'mau mea i kanu i loaa ia lukou, a ua mahuuhua no i ko ‘ Inkou mnnawa. i I ko’u manno ua knkaikahi ka ppe pololei , i ka manawa kahiko, mamua o kukou e n»ho h nei i keia manawa, aku, ma ku mahao ana o j kakou ka poo ike ole iai mea o ka pololi, no ka mea, ua hoonui ta mni k» kakou ike a me ko kakou naauao* a me ka nui hoi -o na mea kanu he lehulehu t iawe.ia mai iwa«na o kakou i keia maoawa. . A no ke aba la. ka mea i like ole ai keia nanawa me ia wakahiko? I ko’u manao, no , Ikakou mau kupuua he poe ika- j , a o 04 kanaka i keia mau maae nei ua kapaia mai kukou e , ihuikanaka molowa, o keia poe , , aolie o kakou manao nui no , ka mea ke haha nei kalii poe j me na haole. a mana o na «lii I |aa wa kahihiai ia pa kanake; p, n° ujk| hana loalalo o na nlii ko , na kan»ka elemakule ka «wpiL iluko i bana

walii keiii waiii, aka, un nele ka poe; nana | lakiiu e lionliinaliiiia mui rna kn la, a ma ka maliina [lalia. a ma ka loaa ole o ka iiaua. uailoaa ole ka ai lia kana waliine me kanii keiki, umo-kona ohana pnha, uiana kamiku' e alolia ia. Ua maopopo ia’u, ona kaiiuka • hooikaika i kii hami,. o iakou ka poe kumioono, aka, aole pi>i p.>no keia ni.au 0M0 i ka.j maliiai. Ua maua'.. iu iiM.keia Konua a |»iiii, he hana keia e leuiea, <ji ka |ioe paahaua o ka mahiai maiiiuu o na liaiia e ue’a j'ī.au;' no kii mea, ma koiia inala mahiai oia no ka luna o kaua inau mea kami ua ulu [)>mo inalalo okona iiiau iiiiika. Ina i ulu 111aikai kan1tm.u1 liuli, haiioli kpna liaau ina i uludle ua ike I koke oia i ka hewu (iaha : i> kaua kanu una, a iilo iu.i kumu uo noiia m .iiopei aku. ; Uu Hke ka iianu ana a ke kaiiaka m ihiai i kana maumea kanu, e iike pu me koiia aioha-i! kai.a mau keiki, ina ikaika a mui ol« lakoul olioli na inakua, ina hoi ulu pouo ole na mea kanu alaiia iia eha ko laua iuanaō, Ua lolie au ina kanaka e nolio ana ma na kulanakauiiali! iun o keiaaupuni, ua maiama! nui lukou i kekahi pua hookahi ma ko laUou j Hiau hale, no ka mea, aolie [ia e kanu ai k<vj lakou mau inea kanu. iloko p ke' kulunakau-l hale. Iiia i manao mii ke.ia poe i ka puai hpoknlii, heaha la ko lakou iiiea i ninkemake ole ai e piha ko lakou inau 'pa a kuleana pa1ai n i mea kanu? Ua makeinake loa no hoi kalri p.oe i ka. mahiai noluilu ua houikai'ka lakou ikekahi haiia e ae a lak-ui niakemake'ole ai ilokoo nu kulanakauhale i loan ’ai ia lakou ke dala e kuai aku iu i na aiiia muhiai He hlelo kauluna m iwaena o tia hnole, na ke Akua i liana ka aioa a na ke kauuk i i hana ke kuianakuuhaie. 0 ke ano iiui o keia olelo.ua >>i aku’ ka pnmaikai o'ka'.l pōe i noho mawaho o na kulanakauhale inamua na kunaka maloko olaiia. He inakeniake ko’u maka i ka ike i na kanaka ehana nnā mHluna o ke kula, no ka mea, ua inaopopo iaVe iini ana ia pne i waiwai no lakou iho, a ina waiwni ka hapa nui o na kanaka o keia lahuikanaka, ua w.iiwai like me ke uu-l puiii. Ua maopnpo ia kakou ona kanakā e mahiai ana ua maikai ko lakou ola, ua ikaika hoi ko laknu kino, a ua kuokua kona uo ho ana, a me kona hele ana, a ike ole ko loko o knna hale i ka polnli n me ka'wi, āka, hookahi enemi nui e keakea nei i ka maluhia o ka poe mahini, oia hoi ka molowa. Ua oi aku ko kakōu poino i keia mea, oia hoika molowa mamiia o ke poko a me ka peelua a me na pua hipi a na haole, he uiaio no ua pau Jka luu hou o im mea knnu a kakou i ke poko ame ka peelua a me na pua hipi a na haole, aka. o k.a molowa ua ai n<i ia i ka manuwa hon o m luu, a hiki i ka manawa e 00 ui na uiaa kaou. He uiioli ko’u manao, o kekahi opā kanaka o ko ka alii aupuni, i kā ike ana ua kokua nui ia ka poe mahiai eke aupuni loa 1 aoho kuoaoono ule kakou malmpe o ka hooikaika ana t ka mahiai i na kuleana i haawi ia mai ia kak»u, u» kakou no ia hewa. Uahooko ia ko kaknumau kuieana he kumu ia no kakou e hooik<yka ai i ka mahiai. Inā ma ke kanu iaa maluna o ku oukou mauMuleana i na iiea e kunnoono ai oakou, a twa%o oukou oha*ft «t|M,kje kuai «na aku iheUipaūineakanu, i» a len» «eMu poiko al, ao hiki hoi ike tupuniHeUi««erf

j hou inai i mau pomaikai no kukou, ina aol* knkou e hanu y peneia, a Imokuu wale nō i elua a ekoln lio inaluna o ko kukmi man kulean i a ihaUina o ko kakou inau aiua kuni, n iiu keiii niau lio e liana ino i ko kakoii muu uina, alaila no kak.'U iho keiu pilikia. Iim i I polnli u ilihnne kuknu no kuk"U iiioknhewn, je ()(.m> ke oleloiu kakou e hke ine k'a olelo a Paniela. ‘‘ Ua kaopaouuia makou a ua ikeu ko makoii mama.” Ua haawi mai ke nupuni i mau men e wniwui in kakou. u iiolaila, mai mulowa kakpu i l.a hana i iia pono i haawuia mai n k ik -u. Aole c liiki ke uloha la kekahi kan.iku ke Imle ! i po|o)i wali oiu, e ponoe hoino ia oia, unle pelai’ ma na aina nuiiuao, no ka mea, aole e loau ■ koke ka hana malaiia, u magnei hoi ua nui' ka haiia uka, ua.uukii ka poe mukenmke e ; Imim. Uu ike kakiiu ike komu oke kuai, I haahaa ana oke aupuni i’ k<>n>< innu ainn me|. na kanaka a me na imole, heiiha la ke kuinu 1 0 ka haole mahope- o kmia kuai an i i kona' aina iiminua o ,ke kanaka? 0 ka la.hooknhij ! no inaluna e kau nei, o ke kumu kuai iike no |la mau aina oke kuni ann. Kiu ka mea i j hke ule ai, ua liooikaika ka haole i ka mahiai: | iloko o na lu a pau o ku hebe.d.oma a me nnj I hel)cdnnm'a pau 0ka mukuhiki 0 kakou | lioi, ua Imna ikaika i kekahi m innwa, a ua ; liōomaha i kekahi nmiiawa, noloila uu poiio no kakou na k 'naka maoli. Penei ka Solo- j’ mona '■ 0 ka lima hōoikaika man i ka hanu,! he mea ia e waiwai ai. a o ka Inn.i h"Opalnleha 1 ku hana, īiemea i.i ē ilihuue ai ” Eiu kekahi' mea nui iwaena o kukou na kaiīaka iiiaoli ina i hoomaka kakou i kekahi Imna a poho, o ka liaahle ho ia o kakuu ia Imna aoheehooika | ika hou> aole pi*li ka liaole, ina lakou i poho I i;ka hooiiiaka, mua ana ua houikaika hou no ! iiolnila ua lanakiU ka hnole. 0ke kumu 6 ko’u hoaknka ana no keia mau mea i inaōpppoai ia kakou kekahi mau kiiinu e holo ole ai keia hana o ka mahiai, i muapopo keia hewa nui inawneoa o kakōu a me na haole. J Eia kekuhi mea nui mawaeua o kakou. liia' lloua ka aina o kekahi kanaka a kanu i kekahi m'au mea maluea oia oina, a komo mai ka puaa a liō a holoholona e «e paha, a kekahi poe e ae e noho pu ana maia wahi, iilaila o ka haalele no ia o kakou i ka i mahiai a hele koke e hoopii inahope o kekanawai a nui na la e liloinaia hoopii ana a haalele i ka mahiai.'akā, o ka haole hōnpii a haoa no a noonoo i na niea e pau ole ai kaiiai mau mea kanu i na iiol >holona . He p«a ka j nmnao ō ka haole a nolaila ua houikaika oia e haa i i pa mawah» o knua I uleuna a paa, alaila ua uluolu kona inanao, a ua huln-kana| mahiai una a ui pninaikui ka haole, nolaili| he kupono ia kakou ke nana aku i na haōle, mahiai, a e hoohalike aku mnhope o ka iakuu j hana ann i pomaikai m kukou. ' E uana i ka nui okeia huna a kakou e ha-j paiiiei; aule euemi ino e ne a kaiiaka Hawaii e inalama nei e like ine ka molowa no-| iai|a, menei iaknu e olelo ai iloko o iakou.' He aina no ko makou he maikai, he maikai ka laoi inaiuna, lie maikai hoi ke aopuoi, ua lakn kakou i keia mea keiu mea. aka hui. ua iilu ia mau pono i mea oi« no ko kukop uiō-j loanu Aule ioio ka pono oke kanaka mo-i lowa mamua oke kanaka iima oie. E liiki no iaiake hana ina he maoao konaohaoa, •ka, ola noho wak kaaa i makamake, aolaila koab *keke*a ka haawi ana o ke Akiii i Mniiaa nooa, eole oia e piiikaa ke

oki 'h u inau lima wailio wnle. Mui mauau Hiukini he.nu'H pilikiu ka i.aiiu i ka poe i uita. Uu pi!i nui keia oleio i na hana u kanaka, i li.in iai ma nii iiiuhi.iaai o lakou. He wahi luiii no i kinohi. a haia iu maiiuwa, aole pomaikai ke kanakii ke uoiio wnle iho no, Iiia aole haiiai (iau k.>ko-no ka oluulu o kooa mau hii a inol.hwa ke kmo. O koiiH inuu Imla i-lilo ni i ka noho oluolu nna a me na hanu Uulea, ua oi kona ponuikai nmloko mii mau h >l;i hoomaha, mainua o kn ((ninaikai i hmu i ke kanuka molowa i kona noh i palan >lelo una mni kakahiaka noi a |poku la 1k ’n munuwu i ike ai i kekahi l'kanaka nui a ikaiku e pepa ana i ka w« e ; kie-.ie.iiku lu iluna-, a e nana an'i pnha i na l.wahine e kni lei una, a e kuuo ana paha i na : k-iao kuhikn. i ku'u munao he mau mea l«- . puwale no ia, n pono la kakou ke hoomahui iii>iinu)i u ka poe hooikaiku mau i ka hana i 1 pomaikai kakmi a me ko kakou ohana, a n>e 1 ke au|iuni pu kekahi. M, KAPIHE.