Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 8, 20 May 1857 — HE KUMU PAIO. [ARTICLE]

HE KUMU PAIO.

Hoaha ka Oihana i oi aku? o ka Loio ann, oka ma'iai paha? He inea mau i na kanaka a pnu, j ko lakou kaupaona ana i nn mea kaumaha a me na mea mama, ina he mea pili i ke kino, ma na ike elima no o ke kino ko lakou kaupaoi® ana, a ina he mea pili i ka manao, ma ka noonoo ko lakpu kaupnona ana, a ma keia mau mea ko na kannka imi ana i ke kaumnha a mama, i ka pololei a me ke kekee, i ka oi a ine\emi o na oihuna o kela kanaka keia kanakai makehiake ai. Nolaila, ua. kaupaona iho au i ka oihana Loio me ka oihana Mahini a ua oi aku ke kaumaha o ka oihana Mahiai imua n ka oihana Loio nolaila e nana mai oukoii ia’u. Owau keia la o Mahiai he keiki hookama nu a maona, he hoalauna au o ke kanaka pololi i iini ka ai, he enemi au no na Loio a pau, a he kuwili ko’u i ka la wela o Lahaioaluna/a he kaikuaann au o aloha makamaka ke hiki mai ke kau wi nui; nolaila, ke ninau akii nei au ia oukou e ka poe kahiku, ka poe » ike ikawa o Kamehameha I, a o Kainehameha II, e o Kamehameha III, a hiki mai i kehi i ka «a o Kamehamehā IV, e ekemu mal eukou ia’u ke ninau aku auia oukou. *", * Heaha la ka oihapa i oi aku? o ka Loio anei, o ka Mahial ’ ; J 0ka oihana mahiai no ka mea ioi akn mlmua o ka oihana Loio. (I) 0 ka lilo noi aok oJka hapa noi o na lahuikanaka a pau ihafk«‘ $ lra kahiko a hiki m*mufi %' keil eihana o kt k^^.^^Upek^ ,e •

hana maikai o ka ma'aiai. 0 ke aha la ke kumu o ko lakou inakp’inake nui ana i keia oihana? eia paha o ka lona wale mai o keia oihanu me ke ao ole ia, aole i ao ia keknhi poe malaila, aole he mau Buke ma ka wa ka■hiko i ao ia ai na kupuna o kakou, aole loa no pela auunei ka oihana Loio? aole pela, h'e mau makahiki kona e ,ao ia ai; aka, o ka oihnna mahiai ua lawa ia mai ka makua a i ke keiki', inai ke keiki u i kana keiki, mai kanu keiki a i na hanauna mahope aku, mai kahiko loa mai a hiki i keia la. Ina paha he oihuna uo ia ka mahiai ma na kulanui, inn uu kaniuhu kekahi poe a pilikiu no hoi ka nui o na kanaka no ka mea, lie umi makahiki o ke ao ana imi ka oihana, Loio, ma kauwahi ae eha inakahiki; ma kauwahi pilikia a nui ka poino o kona ohana i o ke kinp. nawai la e pale aku i keia pololi mai kona ohana aku; na ka oihana Loio anei? na ka pilikia palia aole lua mea nana o i kaha oliana, aloha ino lakou i ka muke i ka pololi, a uwe kauikuu lakou kekahii kekahi. (*2) D ka hana kekahi me.u e maiole ai ke kmo, a he mea la e ikuiku a; ke kanaka i ka noonoo; a he nui ka lakou inau keiki he hapa na keiki a ka poe hana ole, a he mea keia e loihi ai ke ola ana o ke kiuo a elemnkule loa.% Ua maopopo keia ina i nana aku kakou i ka.mooolelo o na kanuka mahiai i ka wa kahiko ua kaulana loa a liiki mai i keia lu, E nuna aku-kakou ia Noa i ka wa i uhi paapu ai ka honua i ke kaiakahmalii mamua aku, he kanaka malnui no o Noa a he mau la mahope mai ua emi ke kaiakahmalii, a ili iho lu ka kona halelana ma ke kuahiwi o Ararata; kauolia mai ke Akua ia Noa e hele aku iwaho o ka A i kpna hualele ana i ka halelana. Heuha la kana oihana i Jalau ai ? O ka oihana Loio anei? aole, o ka oihana mahiai ho. “ Ke olelo mai nei o Solomona ke kanaka naauao. “0 ka lima hooikaika a mau i ka liana oia ka mea e waiwai ai.” "0 ka lima o ka mea haua mau ua liio oia i liaku.”. Ua ike ahei oe i ke kanaka miki ma kana hana e ku no oia imua o na lii aole oia e ku imua 0 aa poe naaupo, ho uiaio 8 ka hana ka mea mfi, «ole o ka oihana Loio. 0 ka ikaika i ka hana oia wale no ka mea e loaa mai ui ka (waiwai o ka honua, a o k<t poe huna nui ua lakou, a o ka nihana maihiai ka mea nui inumua o na oihana a pau a na kanaka e imi nei. E nana ae kakou i ka nui o na oihaoa o ke kalepa ana mai kekahi awa a i kekahi awa'e imi waiwai ana, a o ka ooho Kuhina ana, o ku noho Kiaaioa ana, o ka noho Alii ana, a me na. oihana he nui waie; a iole ka oihana mahiai, pilikia ioa keia mau oihu na i hai ia aku la; a nawai la e kokua i keia mau oihana i ko lakou wt poloh? na ka oihaoa Loio paha? aole, na ka oihana mahiai ki. Ke noho haku nei ka oihana mahiai maluna o oa oihaoa a pau, maiuna « ka kaiepa, Kiaama, Kuhioa, a me ka oihana Loio, eia lakou a pau malalo iho o ka oihaoa mahiai; e like me ka ume kaumaha iimi ai i oa mea kioo e hookokoke kekahi i kehahi, pelaoo na oihaoa e ae e imi oei lakoo e hookekoke 1 fca oihaoa maihiai; peli h oo, i poioo o|e iakoo i ka poloii, ko holo'ak oei ka oihaoa muhiui iwaena o aa aepum nei a me oa ao» iwaeiwi A ««.appuiii. oaauao a »er paipai.ua ii

lakou e haalele aku i ka oihnni hoopt«pt», waha hua a na e like meka wahaoke* la ia loihi o ka Fuhi, ū e hamama mau ana e ake ana e loaa kana mea e ai ai, e like hoi me ka Liona puni koko e haka mau ana kona inau mnka i kanu mea ai; peia no ka oihana Loio, e hnka inau ana k<>na maka i ke kii ia aku e kn lawehala, a kii ia’ku olīoli Upo la ua Loio nei; a i ole e kii ia’ku o ka hopu iho b no ia o ua Loio nei i ke ahuawa i mea hoka nloha ino ka hoka mau ana okaoihana iioio malalo iho o ka oihuna mahiai. Pehea la ka \va e noho aupuni ana o Kamohameha I, ua knulana loa kona mooolelo mahiai mai ka wa kahiko a'u i ike ole a hlki mai i keia wa; a ua kapaia kanu mala oui »na i mnhi ai o Kunhewa, ain m« Kooa i Hawnii, a pela hoi kekahi mnmo alii o Kaiiokalani. ua kapaia aku ka inoa o kana mala i hoolimalima ia ai e hana na kanaka mamuli o kona inoa alii, o ka mala a Kaliokalani, he nani ke kuulana loa o ka oihana mahiai mni na ’lii t na makaaiuana, he oihaoa ino loa ka oihana Loio; penei e aknka ai, o ka hooknhuli ana i ka pono ma kahi aoao t mea hewa, pela ka nui o na Luio e noho nei i kein wa; ina he aoao howa ko ka Loio i ku ai o ka hookahuli aku la no ia i keia hewa i pono, a o ka aku lu no ia ikamka pono ma kela aoa?Tmea hewa, pela auaiei ka oihana mahiai? a<>le loa peia, he oihana hoopomaikai keia ikaiehulehu; malnila ko'u wahi lohe lauuliea he kupapuu pule ole ta ka Loio, a ke manao nei au pono ke pule ole ia kona kupnpau; no ka mea, ke oleio mai nei ka olelo a ke Akua. “ 0 ka mea lauoa aku i ka mea hewa, oia ka inaina aku i ke Aua." No ka mea, he kunaka hewa ka Loio, mai launa aku kakuu ia ia o liio auanei kakon i enemi no ke Akua, a ua pono ke pule ole ia kunn kupapau. ' He milnnili maikai ka oihana mahiai imua o ko kakou Moi i keia wa, ke puipai mai nei "iu e mnhiai kakou a pau, « u« knpaia kekahi aha a ke alii o ka pue mahiai o ka ahahui mahiai; a ke mohala ae nei na pua, na pua nani o ka oihana mahiai; ke kaliiko nani ka nihann mahiai ia ia e like me ke apo nani o Nahuloholo,. e hoike ana i kona maikai; pela no ka oihana mahiai e hoike ana i kona naoi ihohe malamalama nona iho kona ua hiki iu ia ke hoowahawaha i na oihana e ae a pau malalo iho ona; pela auauei ka oihana Loio? aole loa pela, Ua like maoii uo ka oihana Loio m jia kaili wale aku i ka hai dal« i ka houwMiwale i ka wa : wai o hai; penei e akaka ti, i ka koho ana o ke kanaka hewa i woM a wehe ae i kona hewa a e paie aku t konahihia, a i puka aku oia ma ia pahele ino loao ka hewa aoa i haoa ai a i puka o4« ua lawnhila nei o ka ukuaku la no ia i oa dafa elika me ka uku • laua i kamailio aole pono ke hoonele i kela knoaka Loie i ha uku; ao ha mea, he kanawai paa ia po na Loip « pau, peia auaneika oihana mahiai) aola loa p*l«. Ina i makemake ke k«Atka • omhiai i ai aana, nona ponoi »%•• aoa imaki ai; aka, o j« «• »kela kanaka • ka Loio i nA mi Ml» nae i puka kala Ht oAina pōko <dl'lK UHw kMii • paiaaho iki pahak* Loio ikh kaoaka a^makaukao, iKo «ho<5fcafc» mWh* L m M * 8 ; <i /■

U '‘ n ° *°k a hi 0 ahe poe a_be poe ai pinepine i.na laau hua, a ine na luuu o uu nma kupu inaliina o kii iii o ka honua; a ke kanaka ma.hiai, ua hiki hoi i ka wahine a ke kanaka inahiai a me na-kaikamahine ke uko aku i na pua ala nani luama na kiiiapni pua, a kui i !ei i mea (loonani inai ai i ko lakou kino, pfthea la ka wa .ine a ihe na kaikamahine a kfe knnaka Loio? paweo ko lakou mau muka ke ike.eku i keia oihana nani a hanohano a ka, oiimna mahiai;- e like’me ku pua lehua, me he m< a nla oia e kahea aku anu i ka manu e hele mai e hmo i k na wai muinona, pela hoi he pun lehua kn oihana mahiai; me he mea uhi om e kuhea aku ana i ka oihaaa Loio e hele mai ne pela io no. Na R. WAlNEE, |Maui, Mei 8, 1857. ‘