Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 5, 29 April 1857 — NA MEA LIILII E PONO AI KA MAHIAI ANA. [ARTICLE]

NA MEA LIILII E PONO AI KA MAHIAI ANA.

O 1 1. E palau paha, e eli, a e kohi palia, a e wali liilii n okaoka loa ka lepo Oja kekalii mea mua e pono ai ina ka inahiai nna • no ka mea, noloko mai o ka lepo ka ni o ka mea e ai ai. 0 na welau aa o na mea kanu, ua like ia me na hualiuakai mnkalii ioa, ike ole ia ke nana aku ; a mu ia mau mea, ua om«ia ka wai noloko mai o ka lepo ; a ina e paakiki ka lepo, a na hunahunu, ina uuku iho ka wai i komo iloko o na mea kunu. 0 ka aina ka mea kanu, noloko mai no ia o ka lepo, a komo pu ia me ka wai a ilokn ona aa o ka mea kanu. Nolaila, ina i waliia ka le* po a liilii loa ; alaila, ua makaukauia e hoopaa i ka wai nui, aole maloo koke, a pii ae ka wai nui ma na aa, a i ke kumu, a i na lala, a mahuahua, a nui. 2. E kohi i ka lepo a hohonu 0 ka papau o ka lepo ka niea e wiwi ai ka niea kanu. Ina he paa ka lepo olalo, aole wahi e kolo ai na aa, a hiki wawe ka maloo, a uuku iho ke kumu, aole nui ka hua. He mea iho na aa, ke palupalu a maikai ka lepo. Ina papau ka lepo, aole e iho na aa a hohonu, aka, no ke koio ana ma ka ili o ka honua, maloo koke i ka la. 0 kekahi mahiai ana, he kohi, a he waele papau wale no e like ipe ka helu ana o ka moa. Nolaila, pau koke ka liu o ka aina. 0 ka waiho wale i kekahi mau makahiki ka pono, no ka mea.ua pau ka liu o ka aina no ka uuku o ka iepo hoomaikai ia. Ina papau ke kohi ana, aohe ai nui na ka mea kanu « ai ai. Nolaila, e eli, e kohi, a puopoo iho, a walinohoi. 3. Ekijndu a momona ka lepo. Aole i like ke ano ona lepo aina a pau. Ua palupalu eleele a momona kekahi. He olenuīena ulaula kekahi; a paakiki no hoi. He aa a panoa kekahi, a nui ke ano o ka iepo. A ina momona eleele, palupalu a hohonu, ina ua pono ; a i ole, p ka hoomaikai ka pono ; oia ka mea e manao mua ia ai. No ka mea, make hewa, a be hooluhi wale ke mahi i ka aina hua ole i ka hua. Aole aina hiki ob ke Ulp i aina momooa, ke malama pono ia i kipulu hoi. Eia na mea kipulu. (1.) 0 ka

(lepa holoholona—lej>o lio, lepo bi|>i, lepopulaa, ina e hookomoia na lio, a me ua hipi, a { me na puaa ina ko lukou wuhi i kela po i j keia po, a ina i.huliilu ia ka weuweu a o k& jopala paha i walu e u.me ai 110 na holoholon'a, l «ole liohu a lilo ka weuweu a o ka opnla paIha -11,1110 ka lepo i mea e kipulu maikai ai ka ’ aina. 0 ka lepo inanu ku lepo ikaika ■ ma ke kipulu aua Aole poiio e kau na mai iui iiiahma o‘ na mauamaiia lauu, n inu ko I kanpaku hale-n nalowale k« lepo. E hooko- ! mo iloko o kn h.ile manu i ka po, a o mala- ! uia hoi i ka lepo, oia ku mea i kapaia ho • «iuiīio e na haole, u he waiwai maoli la i ka I meu e kipulu ai i ka airu ' O ka weu- ; weu a me na mea ulu wale i wueleia. Ina o īhoopuupiiu ia ine kekuln lepo inuoli, a popof po, e hio no- ia i mea e kipulu ai ; no ka mea, imloko mai o ka iepo ia inau mea i kupu mni ai, a o ka hoihoiia aku kekahi mea e pono ai. L'a huwawa na kuiiaku (inwaii ina ia i hana ana. Waeleia ka mea ulu wale, ka | weuweu puha, a kiola wule nku, a puhi paha i ke ahi ! l’ono olo, o ka mulama ka pono, u hoolilo i mea kipuiu. (4.) 0 ka lepo maoli noioko mai o na loi. 1 ke kanu loi ann, ua hukiia ke akaakui pahn, na moa ulu walo paha me kekahi lej»o eleele, a kiola iaa hooleiia ma kc ma kohi kula paha ! Kupanaha. 0 keAnepoea, he lepo momona loa. Oia kn bata o ka waiu. Ina nole e pono ke waiho ia ma ka loi, o lioopuupuu iu a palupalu maikai ; nhula, c hnlii muluna o ka lepo momonu ole. O ka paakai maoli keknhi mea kipulu lna e luluia k& paakni mu kalii moloo, u ma kahi moinona ole, e lilo no i niea kipulu. A he nu| wule nt moa e ae e moinona ai ka uina, ke hooikaika ke kanaka maliiai, u lioomunawanui hoi a loaa ia ia kn uku nui'no kona luhi. ,4. A maikai ka lepo, u imi i hua maikai palia a i ka aiwano nmikui paha i mea e kanu ai Mui kanu i ka hua wiwi inoino. E koho no i ka mea knpiii nnikai. Nolokomai o ka ipu nui a ono hoi', e koho ai i na hoa kanu. Pela no o ke kuriiia ; mai kanu ina anoano o ka uliuli kumia uuku, wiwi, pokopoko; pela nn hoi ka uala; e imi i kalau no ka puepue uula mnikai:, He mea nui no ia, a« pili no i na mea kanu a pau. E like me ka makua, pela ko keiki. Nui waie na hua a ka mea kanu i kupouo i ka ai, aole nae pono ke kanu aku. 5 E hoonfanawanui a e vaelt mau, a • uhuki aku i na mea ulu wale ; mai ae aku a ulu pu na mea ulu wale me ka mea kauu. Ekolu nokumu noia manao. (1.) Inaiaeia na mea ulu wale e kupu pu me ka mea kanu. Ina paapu ka mea kanu rne na mea ulu wale ka e oioi aku a mahuahua, a pilikia, a wiwi ka mea kanu, a uuku iho ka hua. (4) Ina e uiu pu ka mea kupu wale, ua pau ka momona o ka lepo i ka moa kupu wale. (3.) Ina e aeia e uiu pu ka mea ulu wale roe ka mea kanu, ua hawawa ke nana aku, be hoailona o ka pakualelo a ka mahiai, a he mea ia e hilahila ai. 6. Mai mnnao ka mea mahiui i ka nui o iu aina. Manao kekahi poe, ina nui ka aiua, nui hoi ka waiwai Pela paha, ke oiahi po* no ia; aka, ioa e waiho wale ia ka aina mai hea mai ka waiwai 'f Eia ka mea aui, e manao i ka maikai a me ka naau«jo o ka mahiai ana. Ina he uuku ka aina, e hoeikaika a • hoomomona iho i nui ka hua. E nooooo • mamua i ke ano o ka lepo, a e hana nau

mamuli ona mea e pono ai. I oie ka'liana, aole uku ; i ole t* inahi la ka aina me ka booliiaiiawanui, aole waiwai malaila. 0ka inea liaftrr J% * k’a lioomau aku, oia ka i loaa a waiwiii ina lio aina lie aina liilii.