Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 45, 7 Ianuali 1857 — KE AUPUNI O IAPANA. [ARTICLE]

KE AUPUNI O IAPANA.

Ma ke komohnn.i aknu nkU'nei, i na mile 3,000 akn paha, eknn ana keUahi aupuni nui p lapana ka inoa. Oke aupuni nui ia e kokoke nna me kakou; a c fliki ika inoku holo uku c ku ilaila i ka pnu ana o na hebedptiia ekolu. Aka, aohe hui na mea oia inau aiua i ikeia e k,6 na aina e ke pae ilaiia. Ekolu ona mau mokupuhi nui, o Nlpona, o Kimo, a o Kioko. A he nni na moknpuni liilii iho e pili pu ana: Ehiku hancrimile ka loa o Nipona, a o knio ke kulahakauhale alii. ine na kanaka 1,080,000. llokoo ia aupuni ua manaoia e noho ana na kanaka he 40,000,000, Hc inau aina kuahi\vf kiekie lakoui a he nui na luapele rna ia mau kyalmvi, No ka ikaika o kanaka ke hana, na wahi lepo a pau i mahmaai i hala iluna <• na aoao ona mauna. •O ka mahiai ka hana nui a kanaka. Aole i ia r.a holoholona, a na pnpa loa ia na kao a me na hipaj ho ko lakou kolohe a.na i na men kanu. Oka lole lnilulniln ame ke kilika kn» lakou iiiea aahu. He kakaikahi na puaa i hanaiia. w He raiki, a me ka palaoa ka mea

oi a kanaka. ■; ’• Aole i ka ike ana o kan'akakahiko ia lapana. I ka makahiki 131)0, i hoike mua mai o Mako Paulo i na kanaka o Etiropa no keia aupuni. I ka makahiki 1548, ua ili nahaha na moku Pntugala okolu, iloko o ka makani ino ma ia uina. Ma ia hope mai, l,ele aku la kekahi poe Potugala, a noho .ma kekahi aina moku.o lapana; a helo aku la kekahi ka.hunapulc o P..tugala ilaila e hool.aha aku i ka ekaleaia Kalolika maioko-o ia aupuni. . , ..... , I a manawo, ua hookipaia na milih ni; e hele ma na wahi a pau i makemake oi lakou iloko o ke aupiiui. Aole i keakeaia ke me ka hoomana a lakou. Nui mai la nakpnaka o Polugnla i hele ilaila, a o na kahun« Rppe a me na kalepa, a hala na' mnkaliiki he w, a mahope iho ua keakeaia lakou, a ma ia manawa mai ua hoopaū loA, ia lakou. Iloko o ja mau makahiki. ua nui lcTa na haumana a na kahuna Kaiolika, a ua an£ane o kanaka i huli.iliUa. . * *‘, s y\' '11 lika ilaiia. ;•. ■ , * -

I. Ke kipi ana o kekahi aoao o ke aupuni. Kaua lakou a'lanakila ka Moi rkokua ina Kalolika. Ua koho lakou i Moi ho.ii, a hoolilo ilio la ka Moi kahiko a rno kuna i poo kahuna o ko lakoif 'mau kii nkua. ' 2. LUo na’Iii lioii, a me na kahuna i poe ku e i na Kalolika, a papa mai la i ha kanaka, aule e liuli lakou mamuli o keia hoomana hou.

J. I ka manawa kaua 6 na aoa<* i ka wn kipi, ua pili ria Kalolikā uia ka aoao o ka Moi. i pio. Aua Iioohewaia na kahuna Katolika no ko lakou leilaa ana i n.a mea i pili i ko aiipnui, a le lakou i ku ika wa i ke kauaana. 4. Ka hookiekie* loa o na Luna Komisiona 0 Rotugala, a u.e ke kolohe ana o na kanaka Poiugala i na walhne o lapana. A mahope mai.'o na Iioino hui, a me na pepehi nui ia. o make nui -0_na_haumanfi a me na kumu Kalolika, ua kipaku loa ia’ku na Polimala, mui ke aupuni aku, i ka inakahiki Ua pepehiia na Kaiolika haalele ole i ko |akodjfcooinana, a ua paniia na awa moku' 1 holo <afeiai ai na nMjfea o na nin;a-cr lioko o ia n, urf mak© na miliona kanaka. Ma nka 11 hale a pau, ua hoonohoia na Luna 'īunai i na Keristiano. A i kela makahiki keia makahiki, ua kauohaia na mea a pau e hele mai imoa o lakou, a e hehi maluna o ke Kea i hanaia ma ke ano Kaloli* ka. Ao ka mea hoole, aole e hehi, e mnke no ia. Ua hoomauiu kela hana ana a hiki i keia wa.

Ma ia hope mai lllo ka oihana kuai ma ko na aina e* i ka poe Holani, a hiki i keia rnanawaJhonci. Aole nae i aeia na Holoni e noho ma ka aina nui; ua paa lakou malnna 0 kekahi mokupnni iki e pili ana me ko lakou wahi. () lakou a me na.Pake wale no na mea 1 aeia mai e holo mai ilnila, a he kakaikahika holo mai o lakoii. la manavra mai, ua like o lapana i ko'ke ao nei me he aupuni ole la, i ka ike ole in. Ua ane -nalowale ko lakou inoa aina. I kela , makahiki keia maholo.aku la ka moku Hulani hooknhi wale no, a hoi mai me ka ukana. lloiknikn pinepine o Konimnia, a mo l*arani, a me Po* a me na aupuni e ae, e kuiknhi me lapana, i knikahi no ke kuai, aka, aole i aeia mai e kolaila poe alii. A hiki i ka makahiki 1855 i hala iho noi, ua paa na haolo a pau i pae ilaila, a ua hoinoia lakou i Kaliookomoia rj[oko o na hale hao o lik.« me na holoholorrt fTae. Ina i ku 'kekahi moku haole'ma ko tāH kou awa, ua punii i e na woapa kaua ® oki ai 1 ko e pae- iuk.u, a hiki i ka wa { kipakuia*i . Aole i aeia ka launa aku a mc*ka laiina-fftai, ' He poeJtanaka koikoi ikaika ko lapana." No Tatar«%ai na kupuna lakou, ua huiia me naiMalae. Ua like fble lakou ?ake, i ka olelo a me ka hana, Aka. M Kina n»i ko lakou b{pmana iiekapi n\4u oihartk e ae, w AoieiuP moka o lĀo«nagairt% e i ke kalep< Me aartipk# pili ainainaleio. 1 tnanawa, ua pohiia na moku e m$kani mai

Ica nina aku, a lilo i ka moana. kahi mau inok» lapana i na moku x»kohoIa, a ua pau na kanaka o lakou i ka makc.no ka pololi a me ka jvni ole. JPela kekahi, a■ "ua loaa hni kokahi moku e tewa wale ana na kanaka oluna. 1 kekahi rnau makahiki mamuii, ua ku knkalii moku Inpana a lilo i ka makani, ma Waialua, me na fcanaka oluna. Ekolu malnma a keu lakou ma ka moana o |cwa ana, a ua make kekahi poe o lakou i ka pololi. No ko lakou ike olo ika hooholo moku ma kahi nalowale o ka niria. *

• Ua naauao no kekahi poe lapaiia. Ua*pi ko lakou akaniai mamua o kp na lahuikanāka eae ma Asin.: He poe-ho<Aiekie no e mt£nao ana ia lakou 4ho, a e hoowahawahp-.hna, iko na aina e.. Ua ikaika nae lakou ike ao i na rnea hou.

He kanawai koikoi ko liikou. Aolje mepiOmeneia ko kanaka, e make kekahi, e ku kekahi, e kahaia ka opu o kekahi, k£lmhuia mai e k Alii, o ka _ Moi wāle no ka nrea ,kanawai.~ v Aohe aha kau kapawāi o ia a3puni. E like rne ka Moi maluna oke anpuni, pela hoi na Kiaaina onama koIakoUtnaCi okana. Oka olelo ake alii ke kānawai, ao ka meā malama.ole ke make rac k*i mainoinjji; I ka makahiki i hala iho i\ei, holo la ka numoku mann wa Amcrika ifaila me ko lakou Komokoa o Peri ka inoa, e kuikahi mo ka Moi o lapana, a ku ia rna ke awa o Iedo. Puniia.mai la e na waapa kaua he nui-J%a, o like me ia ina moku e ae. Kauoha aeMap£0 Komokoa e. hōi nu waapn, a i ole e hoi lahou, eko no lakou ina poka pukuniahi. No ka makau i na pu manuwa, hoihoiia’e lai\awaapa mauka. Hai uku la ke Komokoa i kejculeana i holo ai ilnila, a noi aku Ja e hele tnai kekahi alii no ka Moi rnai e kuikahi. Kukakuka ka Moi me kona poe nlii, a ae mai )a. Ua hooholoia ke kuikahi no ke kalepaf a no ka noho o ka haoie mauka me ka malnhia. A ua haawiia nā awa elua, kahi e ku ai* na moku. Ua hookoia ke kuikahi eka Moi o Inpana, ame ka Ahaoleloo Amcrika. Aka, i ka holo ana o kalepa Amenka, mai Honolulu aku nei, a komo i keawa, ua hookipaia kn moku, ua aeia e kuai maluna o £i moku; aka, aole i aeia e noho ka haole kalepa mauka. I keia \ya r aōle e hiki ke noho ka mision«ri malaila, no ka ae ole ia malih "£ e noho mauka;4i no ka ikaika o ke kanawāi e houle ana i kn mnnan o Kcri8tiano. Ua hoao īakou i ka ke Kalolika, a ua pa!e mai Inhou i ka aoao Keristiano pkoa, a hiki i ’ * Na keAkua no e wehe mai i ka puka e. komo oiaio ilailn, ke hiki mai kona KanaVa. E pule kakou ia ia, mai oia i na miliona nhaupo oia aupuni me ko aloha, a e hoohiki rka māhawa • nla’i lakou. ..