Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 36, 5 Nowemapa 1856 — (Helu 4.] KE ANO O KA WA UI O KE KANAKA A ME NA MEA A PAU E HIKI MAI ANA IA IA MAHOPE ONA. [ARTICLE]

(Helu 4.]

KE ANO O KA WA UI O KE KANAKA A ME NA MEA A PAU E HIKI MAI ANA IA IA MAHOPE ONA.

Eia-keia pilikia ku i ka wa, o ka pilikia 2] oia ka pilikia i na makamaka ke hiki mai. rie mea pilikia io no no kakou na makamaka ke hiki mai. E noho na mea wale ana no, ke hiki mai ka na makamaka o ka pilikia iho ]a no ia; rna Honolulu nae ka pilikia loa. A pau ka uwe ana, olelo aku, *•* Ua kaa nae paha'ke dala o ka moku?” ,v Aole i kaa.’ 4 A lilo hou ia pilikia ku i ka wa i mai kela a oioo, a kuai kahi koena dala i ka ai, a pela nku, he pololi hiki no i na kamanina ke hnomanawanui, o ka noho mai hoi o na malihini o ke kuai iho lā no la, A hele paha e huli hana, iwahi e loaa ai ke dala a kuai no na makamaka, he lehulehu paha lakou. Aole nae e hoi koke, he mau pule elua e noho ai, a he mahina okoa. A kohu nele maole kamaaina, a pau lakou i ka hoi, he poe hele wale mai no i Honoluiu' nei, e makaikai ai i na hale iaau. I ko lakou wa i hnla aku ni, ua Inaa ko lakou kamaaina i ka piwa, he mai make, a no ka nele. Ua hoi nele aku ia ilalo o ka hojiua me kahi wahi paahu. Eia k«‘ia, o ka pilikia 3, no ka poe i hoounaia i ko na aina ai. Aole paha i pau loa kakou i keia pilikia, a me ka pilikia i hai mua ia ae nei maluna no ka mahina hou a me ka hanai kumu ; no ka mea, o ka poe hoomaanea, ike ole i ke kokua aloha ana mai o ko Amerika i ko kakou aina naaupo kapa iho kakpu he waiwai, he naauao. Oia poo no, aole no lakou e kokua i ko na aina e. O ka poe wale no i ike i ka oiaio, o lakou wale no ke hapai ia pilikia. Eia keia, o ka pilikia 4, oia ka pilikia wale ibo no. He nui na pilikia i loaa ia kakou ma ia ano me jta ike ole ia. Eia no ka o ka )a keia e haule ai i ka lioa eha, no ka puiwa paha, no ka holo ino paha, no kekahi mea e ae no, a ua eha maoli a kii ke kahuna hoonohonoho iwi. Auhea anei ke dala e loaa ai ? Aole malama i ka hapaumi. ua hoomauna w9le. Pela no hoi ka lele pali; ua Uke pu

kōna ano me ka haule lio v Pela ka hele i a poi ia e ka nalu. a me na pilikia ku i wa eae a pau. Oka inoa nui okeia mau pilikia, “ Pilikia ku i ka wa,” he pilikia ike ole ia. O nā pilikia nnmua a’u i hai aku nei, he pilikia i ikeia e hiki mai ana. Pehea la e pau ai keia pilikia, a hoi lanakila me ke ohohina ilālo o ka honua, me ka paa i kahi pahu maikai i kahiko ia? Eia wale no, oka hoomau i ka hana me ka molowa ole, a me ka hoomaunauna ole i ka waiWai loaa, me ke kuai kupono> Eia kekahi meakupanaha ia kakou, na kane a me na wahine*- Ina hookahi'wahi kapa e aāhu ai, o ka hilahila iho la no ia, a olelo iho hoi aku no, hoi aku no kahi kapa, paku wa, nu kahiko. E! nani ke kupanaha. Pehea kou ano iwaena o na makahiki he ami? Ua ano e anei kou helehelena? He hilahila anei oe i kou ano a ke Akua i hana ai? Makemake anei oe e kikohukohuia” ou maka i ka alaea i hoowahawaha ai oe i ke kapa mua ā haalele, a piikoi hou aku? Ua ike au i ke kapa o ka poe naauao, he alu wale no mamua, ua nahaehae o hope. Komo iho la kahi kuka, he elemakule haole ka olelo. • Ina hoomaunauna kakou i ka waiwai loaa, a no ka nui paha o ka lōaa, āahu no he kapa a haalele, aahu hou, me he poe waiwai la, e like me na ’lii a rne na haole, a hiki mai ka wa pilikia. Aole no lakou e pilikia, no ka nui oke koena. O kakou no ke pilikia ka poe Uuku o kahi loaa, a hoomaunauna e no, me ka manao ole i na la hope i haiia ae nei maluna. E na makamaka a pau ma ka pono o ke Akua mai Hawaii a Kauai, mai kuhihewa mai oukou ke hana nei a’u e like me naolelo maluna a’u e hooio aku nei, me he ano akamai la. Aole, he ano hawawa no ko’u, ame ka hemahema, a he lohi no ka leo ma ke kamaijio ana, me he ano uu la. Aka, he mea hiki ole i keia manaolana i komo mai iloko o’u ke huna malalo oke poi. Ake hai aku nei au ma ke akea i lohe na mea a pau, i hiki ia kakou ke hoomaopopo i ke ano o ko kakou noho ana, inai ka wa ui a hiki i ka wa elemakule. Aka, ea, oka kakou hana mau no ia o ka huikau, a hiki i ka. wa e pilikiu ai, hoka iho la, lalau maoli. He nui no na pilikia i ikeia i koe paha ia’n, ame na pilikia ku ika wa. Ina he maopopo ko kakou i keia mau o!ejo maluna, e ka poe ui, ka poe e manuahi liilii nei i na wahine hookamakama, ea, uokikaua ma ia mea, he uiaula loaa ole, wahi a ka poe kahiko, he nolu. Ina inai oe, aole nana mai, lilo hou aku i ka mea hou, e hookanaka makua ka pono i keia manawa. Okawaui no keia o ke kanaka, mai lohi a elemakule, o loaamai ika pilikia. Ua pau me ke aloha ika poe heluhelu a hoomaopopo. J. H. KANEPUU.

Makawao, Maui, Okatoba, 1856. Ē ka Hae Hawaii e : Aloha oe Mamua, ua hoakaka aku au i kā poe helnhelu ika Hae Hawaii , ika makou hana i ka la 31 o lulai ma Makawao nei. Ua hai aku au i ko Hawaii poe kanaka i ke kumu o ka hauoli ana. Eia ka mea i koe, ke anen oka hauoli ana. “ E hauoli me ka haalulu.” No ke aha e hauoli pela ? j. “ E hauoli me ka haalulu,” no ka mea, ua kau mai ke Akua i keia rulā maluna o ka~ naka a pau. Oka mea haawi ia ia ka mea nui, ia ta hoi e kii hou ia niai ai ka mea nui , a i nui ka mea i waihoia tke kanaka, he nui no hai ka mea e noi hou ia maiia ia.” Meneike ano, o ka mea maiama pono ina mea ake Akua i haawi mai ai, ka manawa, ka waiwai, ka naauao, ame na mea a pau.—Ua pomai- . kai oia, ua oluolu ke Akua i ua kaha la, a e uku mai oia i na mea hou a mahuahua loa. . Aka, o ka mea malama ole i ua mea a ke Akua i haawi mai ai, ua poino ia kanaka; aole oluolu ke Akua ia ia; e hoopai mai oia rua kanaka nei, a e like me ka nui o kā malamaluma ona, pela ka nui o kona poino. He rula wehewehe keia i ka poe hoomaunauna i ka ke Akua waiwai. Aua piii keia ia oukou eko Hawaii poe. Ika Ia hookolokolo, he hapa ka pilikia o ka poe kahiko o keia pae aina, ka poe naaupo, hihiu, hoomanakii; he nui ka pilikia o ko keia hanauna ke malama pouo ole i na mea a ke Akua i haawi mai ai. I maopopo lea keia, e heluhelu oukou ma Malaio XXV : 14—30. No ia mea e “hauoli oukou me ka haalulu.” 2. Eia ka lua. tl E hauoli oukou me ka haalolu noke ano o ko oukou noho aupuni ana. Ma kekahi aina ua kohoia na ’Lii eka poe makaainana. Pela ma Amenka Huipuia, a ua kohoia na ’Lii a roe na Kiaaina a me na luna a pau no ka manawa pokole. No ia mea, ina kolohe na ’Hi, liio i kaleaieaino, ae aku i ka hoowālewale ia mai, a ona i ka barani i ka rama paha, aole pilikia loa ka aina, no ka mea, a pau kolaila poe alii uoho alii ana, eha paha mukahiki alaila hoole aku na makaainana ia ia, aole koho hou lakou i ua alii la. Aole pela ma Hawaii nei. Maka hanau ana ko oukou aiii nui, aoJe 4 kohoia oia. Ina hana kekee ko oukou alii, hana lealea ino, ona i ka rama, a hooluhi aku paha, aole hiki ia oukou ke kipaku aku ia ia, a koho i nlii hou. N« ia mea, pono oukou e hauoli me ka haalulu, ame ka pule ike » Akua e haawi ia oukou i alii haipule, e hoohuli i ka oukou alii nui ma ka pono. 3 Eia kekahi. “Ehauoli oukou me ka haalulu,” no ka nui o ka hewa ♦ hoe, anoka mahuahuahua o kekahi mau hewa i hana ia maanei. Ua ike kakou a pau, ua nui ka hewa i koe ma Hawaii nei. Ua nui ka palaualelo, ame ka palaka ma ka imi noonoo a me ka peno. Ua mahuahua ka holo lio no ka leālea. Ua nui ka poe hoopii, ma ke kanawai, i ko lakou poe hoalauoa, a me na makamaka. Aole

okana mai ka waiwai i poho malaila. Ua nui ka poe hoike wahahee i mea o poino ai ka hoalauna. Mahuahua ka inu rama, a me na hewa e pili ana malaila; ka huhu, ka hakaka, pepehi, a me na mea e ae he nui loa. Mahuahuaka hewa i ka la Sabati; ka holo lio, ka paani, a me na mea e ae i papaia mai eke Akua. No keia mau mea, ua huhu mai ke Akua i ko Hawaii poe, a i ke P nana aku ua kokoke mai kona hoopai. Aole anei e i pono oukou e na hoahanau, ke hauoli me ka haalulu? Aole anei e pono ke mihi me ka waimaka, a me ka nonoi aku i ka mea nona na mea e make ai, e kala mai i ko oukou hewa a me ka hewa o kanaka, e e hoopakele i keia lahuikanaka ? Pela ko’u manao. Na’u na GERINA.