Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 35, 29 ʻOkakopa 1856 — (Helu 3.) KE ANO O KA WA UI O KE KANAKA A ME NA MEA A PAU E HIKI MAI ANA IA IA MAHOPE ONA. [ARTICLE]

(Helu 3.)

KE ANO O KA WA UI O KE KANAKA A ME NA MEA A PAU E HIKI MAI ANA IA IA MAHOPE ONA.

A loaa like laua eiua me ka wahine i ka mai, he kaokao, he pala, he maieae no paha, a hoae no ku loaa ole o kahi ai e ola ai o ke kino, a kuai hoopoho i na wahi lole i-.koe iho, a loaa mai na wahi d«la, a pnu i ka ai-a me ka ia, a <io ke kunaka ole a ine ke 'dal.a ole, kapa iho la ke kahunn, “ he alaneo ka mai,” a haalele ke kahuna, a oni wale iho no, a make, a wahi pauhu ia, a hoi ilalo i ka honua, a kauo ia paha e ka mea nana e kanu. ■

Aole paii ko J n manao *no ka wahine uhauha, a me ke kanaka uhauha. 1 ka wa ui o ke kanaka a me ka wnhine, ua lilo like i kn lealea i ka inu pia; hele no hoi ke knne i kona hele no ka ike i kona ui, pela no h«»i kn wahine, na ke kane e kuhiko a maikni, o koia la hele nku la noia, a hoinninau, a akanka, a puka na olelo lealea, a hele aku i ka lāuna ole, a hookokoe «na ka maka i ku moani, ike i na pua hoonahie lima, pela e hana »i nn wahine ino, .no ka hoomaika» ia e kc kane. Pela no hoi ke kane, a hele hoi mao, a hio iloko o na hale bia, a hoopa hoi i na wahine e aku, a haua mau, a hana mau, a hele akii i.ka launa ole, a haalele i ka wahine mua, a lilo aku i ka wahine ku i ka wa, akoimai no hoi i lole, ia mea ae ia -mea ai, e like me ka wahine ponoi, a lenlea i na la o kou ola ana, a ku ula|o, a hiki mai ka pilikia a me ka nelo, a hoi nele ilalo o ka honua me kahi wahi paahii, a me kahi huluhulu pale lio. Eia keia o na wnhine, uka hele pinepine iloko o na hale kuai, me kahi dala ole nae «• ka pakeke, a ike i ku rn.a mnikai a kuko ka naau, a olelo i ke knne i dala. Ina e loaa ole aku, no ka pi paha’ no ke dala ole paha, o ka hele malu no ia i ka hookamakaina, a loaa aku ke kaikunane ma kahi mehameha, o ke olo no ia me he kamana olo papa la, a helelei iho ke oka me he kaokao la, a loaa mai ka pi'ikia a make, a hoi nele i ka honua ne kahi wahi paahu, aole nae he pnhu. Eia keia, o ka piiikia 4, oia ka pilikia i na auhau o ke aupuni o ka honoa mal na *lii ā ke aupuni. Ua" maopiopo no ia kakoa kela bmb pilikia, be pilikia i ka bana a m

konnhiki, i ha.la poalima, no ka hele ana ō ka holoholona i ke kula. Ua maopopo ia k'akou ekolu la hana i ka malama; ua maopopo no he auhau ko kakoii, he dahrno ke kino, rio ke kula, no ka holoholona, no ka alanui. He inau pilikia keia no kakou i ikej ia e luhi mui ana i kona manawa, e haawi no ia kaikala Kia keia, o ka pilikia 5, oia ka pilikia i ka mahina hou, a ine ka h«na kahnna. Ua ike no kakou i ka wa e hiki mai ai ka pilikia no ia auhau, o ka la mua o ka malama, ia wa e haawi ai i ka mahina hou, he hapawalu paha, a he pauku wahie paha, a he kauln, a he mea e ae no, hiki ke lioomanpopo i kona wa e hiki mui ai. O ka hanai kahuna, oia ke kokua ana ia ia i kela ahaaina 1 keia uhaaina. llaila e manao ai in pilikia a hanwi ia ia. 0 keia mau pilikia a pau maluna, he mau nilikia i ikeia e kakōu e hiki mai ana. Ua kupono mnlniia ka eiwa hapaomi, a me ka aha hapalima paha. Ina e nui no ke koena, e lawa no kekahi pilikia ku i ka wa ma ia haawina. O kela dal»i i hookaawaleia ma ka waihona hapaumi, makehewa ke kii h°u aku i ka wa ui o ke kanaka me ka pilikin nle. Aia wale no ho ka wa pilikia kela. pilikia hiki ole ke pale ae, alaila, hiki no ke kii. Ina iie kii wale aku no no ka molowa i ka hana, no ka pulaualelo puha, a hōomanauna, a nele, a hoi aku ilalo o kn honua me kahi wahi paahu, me ka hoowahawaha ia. . JE pono paha e hoakaka aku au ia kakou t na pilikia ku i ka wa, e a no ia, Pilikia 1, oia ka pilikia i ka mai. Ma keia pilikia, aole kakou i i*e i konamanawa e hiki mai ai, i ke ahiahi pah.a i ke kani ana o ka inoa paha, i na wanaao pnha. iwaena paha o ka mahina ai, i ka hale kula pahā, i ka wai auau paha, ihea 1« ; i neia Ih pahn, npopo paha Ina pule elua paha, ** Heaha kokakou ola? He mahu noia i pua iki ae a nalo iho,* 5 wahi a' akoha. Nolaila, «» keia pilikiā ku i kn wa, pehea la anei e p no ai keia pilikia ke ma ole ia ka hapaumi. Ua nele inaoli, ah»ii nele aku ilalo o ka honua me kahi paahu, a ine ka hoowahnwaha ia. 1 keia la liku nei, Poaono, Okakoha la 4, loan ia-'.u kuu makua honowai e noho nna ma ka Hale ri kekahi mnknmaka ona, o Manoanoa ka inoa, he kaiknnane muli loa no' kn makuahiue o ka’u wahine, he knnakn kaulana no o ka hale inakeke n<i ka nui o ke dala ma ka hoopukapuka nna, mai ka hale kahiko a me kahi hou makai iho o ka hale wili palaoa, he kanaka koikoi no malaila. Ua kaulana kona inna i na kanaka a pau no ka nui o ke dala. Ninau aku au ia ia, £m no ka oe ke noho mai kela “Ae. “Ka i no u a hoi aku nei oe i Māui.** Olelo mai keln, «« Aole, Auhea anei ke dala e kaa aku ai i ka moku, la hona paha au ia laua nei, ola i kahi «1/* a kulou a* a nonnoo i ka manawa hope o Kakou e hiki mai anā. a kakou e hoomaonauna nei* uaua, haakei i ko kakou wa ui, t« lanakila. . » A ho« wati # fca hok m. mA*

maku ? No ka mea, he nui no na makamaka u keia kanaku mu ke kino. Olelo mai kola, ‘ I ike ia mai no puha i ka wa lōaa, i ka wa e ola nna, ua mai iho nei ka hoi; pehea anei e nana ia mai ai. n A olelo hou au, He wahi daia uuku no ka’u i loaa mai nei, ua pau no nae i ka mea e pono ai ka ohua o’u, he mai ka’u wahine, a rne kuu kuikōeke. Aole mea e kokua aku ia oe. O kei kanaka, he mai loihi kona, makahiki ae nei a keu. Ua liele pu aku nei me ke kahuna a Hawaii, a moekolohe ke kahuna me kekahi mai ona, ho wahine no no ko makou w'ahi nei. Aia ma Hawaii kahi i hana ai. Ua hele pu ho me ka wahine a Manoanoa, aia ina Wailuku ma kona wahi hanau rne ke keiki a laua. Nolaila, ke kali o Manoan .a a loaa ke dala e hoi ai t Wailuku i kahi o ka wahine.