Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 32, 8 ʻOkakopa 1856 — NA MOKUAHI. [ARTICLE]

NA MOKUAHI.

Ua ano’e loa ka liolo anu o na waa iloko o keia mau makahiki oia lioi mai ka wa i hana iu ka mokuahi mua e “Mr. Fulton, n mainua.aku, o na moku kiakahi, me na moku kiaiua wale no na rnoa liolo ma namuliwai New York,. a ua nui na la o ka holo ana alaila ku, no Ua mea ina pohu aole loa e hiki ke holo, a ina hoi he makani nui mamua, ulaila kau hou mai no ua piliuia. Iloko o 1795 ua hoao ia ma Pelekane ke hana i moku ahi aka, lilo ko lakou hana i mea ole aole i hiki no ka pohihi. A ua k-*-kua pu no hoi kein kanaka o “Robert Fulton” ia lakou, a iloko o ka makahiki 1805 hoi kela i kona aiua hanau o Amenka, a nonoi i kekahi mau hoa ona, e kokua pu ia ia e hana i ino<uwahi, a nonoi hoi kona lioa hui i ka Ahaolelo o New Y«»rk e haawi ia iaua ka mana o ka hooholo moku ina kekahi muliwai, a mamuli oia, ua ae ka Ahaolelo, aia oae a oi ka holo o ko laua moku inamiua 0 na mile 4 no ka hora hookah». Hana koke kela i ka m<»kuwahi a ilooko o 1807 hol»> ua moku ahi nei mai kekahi awa. a i kekahi, oia hoi he 150 na mile ke kaawale. O ka holo ana aku, ua hiki i na,hora he 32, ama ka hoi aha mai he 31) na hora, no ka maikai, ame ka holo o keia moku nonoi na makaai-. nana ia ia-.e holo inaii ma ia w-ihi i hikiwawe ke kalepa waiwai, ame kalawe ohua no lioi 1 ka wa e kapili ana keia rnoku ma ka aina, olelo na mea hele e makaikai he ano e. a he pupuka, ke nana aku. Nui o waena uuku o mua, uuku o hope ! a i ka wa i hoohma ia hele nui na kuaaina e nana; a pau ka hana ona a makaukau e holo, hoolaha ia ma na pepa i ka la e h<»lo ai, a e lawe h»*i na ohua e makaikai i kamaikai, Niiiau kekahi 1 kekahi, ōwai ka nanupo e holo ma kela waa? 1 kakahiaka o ka poalima, oia ka wa i holo ai, paapu na Oap*» i nn kanaka paapu olua o na hale, piha na waapa, a paa na kia o oa moku i ko p«»e makaikai. Mamua o keia akoakoa ana o na kanaka i Kahi i ku ai ka me'a nana i imi i keia mea hou, o “Fulion,” kupaa kona manao, hoolohe ole i na olelo henehene o hai no ka mea, he wa lana hui iu o ka monao o ka poē ike ole, a makau na ohua, hookuu i ke kaula, a haa maikai aku ua waa nei, pokaakaa na huilo, a aleale ka wai ma kona aoao, lele aku ka uwahi a holo aku irnfla ke kino o ka moku. Hulo nui na kanaka a knhi no a hulo nui, kaukani a kaukani na leo i hulo. Hulo iho la na ohua; aka, kupaa o Fullonaa nana oko i ka lahoi, me ka manao olioli no kona pomaikai nu», ame ka oiaio rtia«»)i o ka hana, ma la makohiki emi ka nuV o ka waiwai ka|>pa ia n.a na moku maoli e Uke me ka nui o mokn ahi i hana Ja hooa kela meu w*iwai Mim «uwai i luoka aki, « Wokoio m»

na muHwai a oi ka holo o na moku hope. Mahope loa mai lana ka manao o kekahi e hooh-*io i moku mawaena o Amenka, a me Berekane olelo kekahi he mea hiki ole, no ke kaumaha o ka moku, . a no ka nui o ka wahie, e pono ai ke lawe, koe ole i wahi no ka waiwai aole loa no e hiki.

Mahope mai hoao kekahi mau hoā hui ma Berekane no ke kalepa waiwai ma Am. Huipuia a me Berekaue, a ua oiaio no hoi ko lakou hana, ua pau ho hoi ia pilikia a ma ia mawanawa ua holo mau na mokuwahi ma na moana noi o ka honua nei me ka hopohopo ole a makau ole hoi. He mea nui loa keia, o na mokuwahi, ke kumu ia o ka mahuahua ana o ke kalepa mawaena o na Aina nui, he mna ia i waiwai na aina e pili ana ma na moana wai inaoli, ama na muliwai no hoi, na wahi i waiho wale niamua, i keia wa ua paa i ke kulanakauhale nui, ua malu na awa o na Aupuni no hoi. Iloko o 1815 make keia kanaka kaulana a he 50 kona rnau makahiki, mai ia wa kahiko ua inau mai kona inoa nui a e mau aku ana.