Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 31, 1 ʻOkakopa 1856 — KA HELE KAAPUNI MA HAWAII. [ARTICLE]

KA HELE KAAPUNI MA HAWAII.

Hf.lu 4. Nui ka a:na maikai ma ka Apana o Kau. momona ka aina mahiai E lioomaka ana ma Kanuku, a Pu.eo, Wuiohinu, Kahilipali, Nalehu, Honoapu, Kaalaiki, Hilea, Punaluu a hiki i Keaiwa, he mau aina mai <ai no lakou a pela no kekuhi mau aina i koe, aole i kakau ih. Eia na rnea e ulu ma ia mau aina; o na uala maoli a me na ipu o keīa ano keia ano ma ke kula—a maukania wahi. ua maikai kh kiilina, na papapa, na akaakai* a me na ipu a me 4te ko a mo k.e kalo a me ke kope, maia a mc na hua kahiki o kela ano keia an<»; na alahi, Piku, momona, Pike, karaiUe, a pela’ku; a uala kahikl. A manao au e ulu no huita a me na oka, ke kanu ia. ' ’ ' * Nui hoi ka ainif hanai holoholona. O na kao makai, o-na Bipi, Liio, me na Hipa maukā.^—Nui loa ka waiwai ifoHo o keiaairia, We imi ia i ke ano naauao a me ka ikaika a me ka hoomanawanui. Eia no nae kekahi hemalienia ma Kau, ke a1arttri ke lawe, aku i wjnwai i loaa ia mailoko mai o ka' honua, a in% ua hoopau keia hemahema, ina e%aiwai Toa Kau poe hana inou. 1 kao£2 o lulai, au i na kola ma Nalehu a ma Honoapu. Iloko o ke kpia ma Nalehu. he II) na haumana, he poe liilii ko nui. Ua hemahema loa keia kula no ke kumu ole mamua, a i keia wa ua hoomaka hoo ia me ke kumu h"U, o Uia ka inpw o, pa kumu hou xvai. Aule maopiipo loa ke U» o keia kumu— Ua ikaika akamai paha, pololei paha, aple paha; aka, e nana’ku la: kakou i koha inao hana; alaila, i maopopoia kakou ke anor o ua kula la a me ke kumu no hoi. .* ,, V No ke kula ma Hpnoapo, p Keaweliaiio kekumu pia kula* na haumana, Ua olelp iaj kumu maikai maoli no keia mamua, aka, i i hpika ip,- r »a -ku maikai a up loaa ; hein#h$fu*r; hi mau (hapMphema;, p k* ( ke •sf&

hann a na keko ! Ua naaup ūa ! Nowai keia hewa ? I ko’u nana’ku i ko’u hele kaapuni ana, ina ua poiolei ke kumu o kekahi kula, ina ua makaala no ia me ka naauao, pela no hoi ke ano o na haumana iloko o ia kula ; aole maka hiluhila lakou me he holoholona la. Pela mau ke nana’ku. NolaiIa. no ke-kumu no ka hewa o keia hemahema. Oka Hilahila. oia hoi ke kaikainahine o ka Naaupo laua me ka Hewa.

Inu ua kolohe ke kumu me na kaikamahine iloko o kona kula, makahilahila iakou no ka m.inao ino iloko o lakou iho. Nolaila, e Kanakap< no, ea, inn e hele oe iloko o kekahi kula, a nana’ku i nn haumana iloko oia kula, ina e noh» ae la lakou ine he ano makahiluhila a me ka naaupo, alaila raaopop(* ia oe, ua hewa kela kuinu a kolohe no hoi na haumana.

O ke kulu o Kaanaana ma Honuapo a me Kailiulaole ma Kaalaiki, he mau kula uuku laua; he 13 na haumana iloko o kela a me keia. Ua makaukau iki kekahi mau haumana iloko o keia mau kula ekolu; aka. o ka nui o nahaumana, uaheiAhemano lakou.

Pela no na kula ina Hilea, Makaka a me Keaiwa. ua hemahema. Aole naauao na kumu, aole ikaika, aole makaala lakou Aole manao nui.i na kula; nolaila ,poho loa ke Aupuni a nele no hoi na haumana i ka ike nle. Eia hoi kekahi mea hilahila iloko o ia mau kula, o ka nele maoli o na haumaiia i palapala ole, Pela no ka nui p na kula o Hawaii nei Pae Aina. Aole lako haumana i na palapala. He hemahema hui no keia. Aole like meia ke kula ma Punaluu. O Napeha ke kumu ma Punaluu. He 18 ua haumana. -He kula maikai ia. Ua hana na *9iki o keia kula me he ano maikai, aole ine ka hilahila, aole me he ano ho|oholona. 1 ka -wa i ku ai iluna e hoike i ka heluhelu a i ka helunaau paha, ku pololei iknaa iukou me ka hilahila ole a me ka makau oie, a pane mai lakou me ka leo maikai a me ka pololei. ,£iwa haumana akamai i ka hehihelu, a peU oo i ka makaukau lakou. Ua keia mau keiki i mau mokuna o ka Baibala a hoike mai lakou me ka pololei. Hoike i ka Hoike Honuaa me kela mea keia mea e ao. Oluolu ka hoike ana oia kula. Pomaikai ko Puna|uu poe makua mea keiki no keia kula maikaL £ia kekahi, o hou ma Punafuu. . He kale ,poha|ft|ftja, ua paa i ka puna He 3 puka aniani ma kela aoao a rae keia aoao, hookahi p*ka konfc npi, a maikai ka hana aoa o ia mau puka, e like me na hale •ule o na haole. Paa loa ka hale malun» |ne ke ano akamai. Aole pilikia i ka makaniw Ua paa loa. . LanaUll M Punaluu *oe«xKcika i ka īakou hana.