Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 21, 23 July 1856 — KA OLELO A LIMAIKAIKA. [ARTICLE]

KA OLELO A LIMAIKAIKA.

/muo o ka Ahahui Mahiui, June 30, 1856, ma r Kawaiahao. [Ma ha Helu W ka mua.] £iu kekuhi mea* k$akea i ka mahiii iiia Hawaii nei, o ka naaupo. V Aole b*u manno i ka ike ole i ku palnpala; • ua-nni ka>poe ike ia meā, n he naauao uo„hj)i malaila, o ka ike ole i ku hana kekahi, a he heioahema ka noonoo a me ka -honpoiiup >ho ana. Pela ka lehulehu, ua akamai -maoH kekahi p«e. • :inai haawiia ka oopaluu, a me ka lako a u i ka lehulehu, na inakehewa, aoie o lakou ike i kn hana me ia mau mea, aole i ao ia! Nui hni na mea pono ke hanaia maiahei, ina ike na kanaka. Kia kn pulupiilu, no ke nka aole hanaia ka iple? E»a ka hulu hipa maikai, no ke «ha uole hanain ka lole paina maanei? Eia na ili holohhlona, ilipipl, ili* kao', ilihipa h«i wule—no ke nha aoleū han* ia maikai? Ua kuaiia ka ilikao i ka hApawalu, laweia i Amerika a hanaia, a hpihoiia mai, kuai hou kakou. i $1,50 no ua ili la.no! No iee aha keia ? No ka naaupo wale po, aole ike na. kaualea i ka hnna ili; No ke aha ke kuu.wale aku i na lio kea inoino, e hoolaha i kona. ino? No ke aha keia pua lio lehulehu mauka nei, wiwi, liilii, inoino? No ke aha aole imi i lio Uek maikai i loaa ha Uo maik;ū mahope?* No ka naau po. Nana ke kanaka naaupo i ka l«aa k>»ke, ‘ aoīe i ka loaa nui ipāhope.* Ma ke kuai ona kekahi haauao. Inahele oe e kua» t l 'rhanu, uala, kulina, iha Waialua, n Koolau-paha, ua ane ' Hke ke kumukuai • malailm itte ko Honolulu nhi; nolaila pono ole. pela hīk 1 kuaaina a pau. Heaha keia? - Aole hnei he naaupo? No ke aha ka auamo . ana o ke kanaka i kona mauu nialoo, kona uala, manu, paakai, kela mea keia mea, mo kona kua? Ua ike anei oukou i kekahi kanaka naauao e hana ana pela? VII. Eia kekahi mea hui me kela e keakea i ka mahiai, o ka palaualelo. O ka mea nui paha keia, oia ka pilikia oi aku. E «ho na pilikia e oe a pau i keia Ua maa no nae kekahi poo i ka hana; aole pela ka lehulehu r he hana uuku, elua, ekoku paha hola o ka la, o ka hei ,*no ia i ka hale. Pela ka oai; aole pela ka poe mahiai ma na

ainn naauao, mai kakahiaka a po ka hana ana, i kela la i keia la. f keia palaualelo, nahelehele ka nul oka aina, paa olē hoi ka aina i ka pa, aole hanni ia ha hnloholoiia, he wiwi, auwana io ia nei. pii : ke kumukuni oka huao ka ainO, aole nae he mea kuai. No ke aha? No ka hnnn oit*. Mu ka lokoinaikai o ke Aiii.ua lpfia kekahi aina 'j ke kanaka, aia ma kona lima ka pala si!a nui, nolaiia, aole kunui nb ka noho wnle, hnna ole i keia wa. Mamua, aole aina 0 ke kanaka, uo ke alii ka aina; aple pela i keia wa, he aina ko ke kanaka, a ili aku no 1 kana koiki. Mamua, aole maluhia ko ke kahaka waiwai. :phi Wale na Mii i ka' puaa. moa, kalo-, kela Inea keia mea o ke kanaka. I keiu wa hoi, ua paa ia mau m«a i ke kanaka ma ke kanawai. Ua maluhia loa, c like mc na aina naauao. Anhen ke kumu no ka pd4aūalelo? Aole'kumu r keia wa. « O ka poe hana nia Hawaii nei, uajpan ponn.ka hua o ka .Iakou hana ana Ina i paleia ka palanalelo o kanaka, nneane lilo kela mau pilikia i oleloia ne nei, i mea «le. Aole makau ke kaūaka liana i ka pelua, a me ka ia, a me ka ino. o ke alanni , a uie ka moku ole, a me ka paa T olc o ka ainn i ka pa, a me ku'lako-ole;. Ianakila.no ia inaluna o ia mau mea & pau. Pau n kēia. - Mawao II. Eia kekahi inea hoakuka aku, o na mea e lana ai ka manao o.ka.poe mahiai ma Hawaii nei.. ■” f. Mahiai ke kanuka i na mnimwa a pau, aoie inalama kanu ole, aole keiahe ainahuu. Ma kekalii mau aina nui o ka honua nei, pao ka honua i ka liau, eha, elima, eopo muluma, a uuku ka manawa mahiai Aole pelamaanM, kam» no i na wa h pau. i ke kau a me ka uoiio. He pono nui keia. Mukepono ke kuai ana i na hua o ka aina maahei; o ka u&lu $l,a$l 60 u*> ka bnrela ma kaaainn ; o ka ahui maia, hapnha, a hapalua, a $1 ke . kumukuai; o ka moa, hapaha ma kuaaiua,. ma Hoaolulu hapalua ; palahu $1 a $1 60; o ka pipi 5 kenela no ku paona; waiu haka hapalua no ka paoha; wahie {14 no ke koka; puua 7 kcneta no ka pubna; kopo 12 kene|k no ka paona, nlani ina kuaaina $1 no ka haneii, au& louu rna ko.kumu aluni hookahi 3,06u alani, $00 o $40 kekahi; huika $4 n » ka busela. Aole anei makepooo keia kuai nna? O ka papapa i keia wa he $!‘i no ka' pahu! Kupanahn kakou! Np ke uha ka waiwai ole o kakou? He $SO,000 papnpa i-l*»aa i kekuhi haole ma.W&ialua i keia makahiki. Ina he 6 kenela no kapaonu, ehia dala? Eia, $1200! Ua oi mamua o ua kumukuni ma Eunopa me Amerika. Pi la no ht i na hua a paa o ka aina—ipu, hua waina, ka hula, hulu 4 bipu. ili holoholona, ka uiu t guuvn, maueko, kukamn, kakipi, pono no ke kuai aha maanei. Ma Makawao, ua loau mai 12 a 00 hueela hoiia ma ka eka hookuhi, uo ka buse)a. ehia dala ia no ia eka i ka makahiki hooknhi? Ua 5,000 a keu na pahu palaua i laweia mai

ia nei, mui na aina e mai, i kela makahiki keia makahiki, a ua laweia aku he a $f)0,0UU maoli o kakou no ia palaoa; {iela mamua iho nei, nolaila, ke hoikaika nei kekahi poe o knke u e haha i ka palaoa maanei, Eia keknhi: ma Hawaii ua manaoia um 10,000 nn pipi hihiu, a nulwale hoi ha pipi ma Maui, Ouhu, Kauai, pipi momona; a hm* hen ka pipi paakai i kuaiia maanei i na mo» ku? No Hawuii nei anei? Aole, uuku loa ko kakoh jpipi paakai i kuaiia mannei. No Ainerika mai ka y hui. He kaumaha nae ka hanai pipi m'alaila; nui ka hana, nui ka hau, u mekeanu; he ; ōiuoiu maanei. Ua maikai no hoi ko hnei pipi paakai ke hanaia, niakemake loa ha'haoie. Ki’a ka hewa, oka hhpa loa. Ma Waimea, a rne Ulupalakua Wafe tio kuhi i- kopiia ka pipi i ka paakai, a lim loaa iho nei he $1-4 a $16 no ka pahii hookahi. Pēla ho ka puaa paakai, he mea nui loa ia i na inokn niannei, he nina puna keia. No bea mai ka puaa paakni o nei? Ntj kk* kou auei?* Aole, no na aina e mai no/no‘ka hana ole o knkou. {

Nui wale na mea kuai maanei, pono ke hanaia maanei, aole nne i hanaia. kahi, o ka fli, i mea kamaa, kaula waha, hoho lio, he mea nui loa ia maanei, he nōi waje na dala i UIo aku no ia mau meo; i ke1a r makaluki keia makahik?, ina aina e. Ihai hānaia na ili maahei, koe no ia dala ftaaner, e

waiwai ai kakou.' ' f ;. “ Fela no hoi na kaula, np natiina e māi'ka nni. No ke aha Hole hanaia na kanla , Tn«ttnei? *Nui ka olona ke hanaia. Ua ike hoi ko onei knnaka i ka hili kaula. Eia kekahi, e kanu nui i na niea kupoifo e laweia i na aina e. Kia, o k e kope, He popo ole ia, mau no hoi ke kuai pon» ana rna Kaliponia; he men kupono hoi i na kanak% ilawaii ke hana, kupono hoi i ka lepo'o'.'Khpa, Hawaii, ine Hilo, Hnmakua, Hanalei; a me na aina e ae. O ka pulupulu kckahi„ku ponu ia e laweia i na aiiia e. O ka alani, he mea makemake loa ia ma Kaliponia, hookahi hewa, o ka uuku inaanei, aole piha kamoku, ke kii mai, holo na moku i Bolabola, i loaa ka alani n piha. O ka hulu kekahi; o ka ualu maoli kekahi f ninkemake ta ina Kaliponia, ke maikai. * No kn imi'h ka ualu o.kakou ka pono ole,* popopo koke, nelaila, ua k|iia ka unla maoli ma Ameipka Hema/e lawe i Kalip inn. Ua hiki mai pae ehiku eke o ia uala aiaikui i keia maū lā* iho nei, a*un haawiia- ma o maanei, e kami'a hoolaha. E imi a loau ka uala la, makemakem ko onei uala no ke kokoke, a me ka maikai, a e. haaleleia ko Amerika Hema; o ka waiwai ho.ia no kakou. O ka oka.(oau) kekahi, ulu maikai maa:.ci;4it? ki na ka )io; pouo hni ke kuai anu. Eia koe, o ku mahiai ke ki o ka homia nana e wehe inai i ka waiwai a pau, , ke Ak'pa i ka |K»oo no ke kanuka iloko o k% lepo; mai laila mai ke tfanak» a a me koo* 1ako,‘a me koo* ola. Aia ilukoo Uk lepn k» ai, ka ia, k* lole, ke dala, na hak» maikai, a

me na mea maikni a pau. Eia ka lahuikanaka.akanmi, o ka mea makaukau e hoolele nnai ia waiwai mai loko mai o ka honua. Maiaila ka like ole o na lahuikanaka naauao, ame na lahui naaupo. Akamai kela i ka imi waiwai iloko o ka lepo, a o ka poe naaupo, ua hemahema loa ma ia hana. Uuku ka loaa mai. Aole ike lakou ikeki oka honua nana e wehe keia pahu dala, a oili mai na mea a pau, o pono ai ke kanaka. Eia ia kakou kela Arx. la kakou ka wehe, ia kakou kepani. Ina imau aku ka ilihune, noho hemahema o kanaka Hawaii, no kakou ka hewa, aole no ka mea e. Aole ma ka waiwai wale no ka pono e loaa mai, ma ka maemae o ka noho ana kekahl Ona kanaka paa i ka hana, aole ia he poe kolohe, a hoohaunaele. Ma ha aina o ka poe hana mau ka poe noho malie, a o ka poe noho wale ka poe kolohe. / E kanu nui no hoi i na laau hua a me na laau malumulu, e like me ka wi (kamanna,) ka piku, waina, kuawa. peaeh, maneko, a peia aku; he mau lnau keia o hanohano »i ka aina, a me na pa halo, a e waiwai ai hoi. £ hoonui loa i ka wi; he. hua maikai kona. He malumalu no hoi, he mea ia e hani ai ka aina. He meu makemake loa ia kona hua e na haole. . • Ua noia na kanaka Hawaii ma ka olelo a ke Akua, a ua huli nui malaila, aole nae e hooko maoliia ka olelo a ke Akua, aia lilo ko Hawaii nei i poe . lawelawe hana, i poe mahiai, a malaila loaa ka lako, a me ke kuonoono o ka nohu ana, naauao ha keiki noka .maikai o na kula, maikai na hale, paa na kiao i ka lole, nui ka ai a me ka ia; o ka hope / koia ame ka hua oka pono ma Hawaii nei. Pela ka olalo a kekahi luna Kaulana o makou ma Hoaelona mamua loa, “ aole © pau ka onkon hana, aia piha kela aina iaa i ma* hi pono ia, a nie na haie inaikai, i me na kamiā naauau.“