Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 15, 11 Iune 1856 — NO KA PONO A ME KA PONO OLE O KA AE IA ANA O KE KUAI RAMA LIILII MA LAHAINA. [ARTICLE]

NO KA PONO A ME KA PONO OLE O KA AE IA ANA O KE KUAI RAMA LIILII MA LAHAINA.

Ua nui na manao no ia mea, a ua nui no hoi ka poe i Uoike i ko lakou mau manan, ma kekahi o na aoao a i elua o keia. Ua nui no hoi na mea i hoopuka ia i ka noonoo una i kela aoao a 'mp keia aoao. Oka poe e ma* nao ana ua hewa ka ae |a ana o keia niau niea,*ua'nui ka lakou inau kuniu inanao i hoike mai e kokua anii i ko lakou manao paa, a no keia mau kumu a lakou i waiho mai ai, kakou e noonoo ai ma keia mau wahi munao pokole. Ua olelo mai ka poe kue i keia ae ia ana iho nei o ke kuai rarna ma Lahaina» (e nana i ka Polunesia t Aperila 2(5 ) penei:—-O makou o ka poe o Lahaina nei, ke ike maka nei inakou ua hOoemi ia e ka Ahaolelo na kapn 1 kauia maluna o ke kuai rama ana, mu ka ae ia ana o na hale kuai rama hilii elua ; a no-

laila, ua pau hoi ko mak<>u holoholo., ana maloko o ka puka e inu malu ai, a me ka aloalo ana io a ia nei o ike ia mai, aka, ua hiki ia makou ke lalau aku i ke kiaha burani me ka hilahila ole a rae ka makau ole hoi i ka ike ia 'imai.”- Penei hou aku hoi kekahi manao o lakou i hoike.ia no ma ua wahi hookahi la :no, “ Bia wale no ka mea i koe, o ka hooko lda mai o ke aupuni i keia mau hana lokomaikai ana, a e haawi mai i mau hale pili waiwai i elua, i mau hale hookamakama i elua, a pela aku. He mau olelo ano pahenehene paha keia; aka, eia hou no namanai o ka poe o I i ahaina. ,, Aka, e lilo au i hoike no keia mea; o ka hui o na kanaka ma Lahpina ua kue ikaika loa i keia mea, no ka wvea, i ka lakoii nana ana he mea hewa ke kokua ana i kekahjT hewa. Auwe ! u. ke aha la ka hewa ? O ka inu ramu hha anei? O ka inu rama ana anei. nia kahi maiu ? A ina'hp mau hewa laua a elua, aole anei ipaka “ hooemi ia ana mai o na kapu mahina'o ka rama l ,> he mea ia e hoopau ana i kekahi o ua mau hewa la, oia hoi ka inu malu; no ka mea, ioa ua papa ole ta kekahi mea, fca mea p hana malu ta ai. Aka hoi, aole i manao ia o keia wale no ka hewa e pau ana mamulio keia ae ia ana’ko uei p ke kuai rama. Aka, o ka lua no kekahi o ka hewa ke pau ke hana pono ia, e Uke mo ka ma-

nao o ka poe nana i hana k6 kanawai. I Koia manaWa iloko o ua kulanakauhale pono nei, ua nui na hale kuai pia ; a heaha kahana a keia jnau kauhale ano ino ilpko o ,ke kulanakauhale ano maikai. He mea hiki ole hoi ke hoole ia, aole e nele ke ramn ilok’o o kekahi 9 ua mau halē kuai pia nei, ke koino aku maloko o ka puka. . NJa keia, me he mea la ke kuai rarna mai nei no ka ua kulanakauhaie pono nei; a ke ona mai nei no ka ka pono o ua kulanakauhale nei, a o keia mau hana, ,u'a hana ia me ke kue i kanawai. ■Aka, o ua lahui -pono neio ua knlanakauhale ipono nei,*no ka hana ia ana o kekahi raea e ;lilo ai ka lakou mau hana kue i kc kanawai ir mau hana kue ole i ke kanawai, a me ka hooemi mai no hoi i na hal© kuai rama i elua wale nt>, a aole e like me mamua ka paapu wale, ua huhu lakou no ka honemi ia mai o na kumu o ka hewa, a ua olelo hoohalahala mai. “Me ona mau hale pili waiwai mai kekalii, a mc ona mau hale hookamakawa kekahi.” K nhiau ia mai anei paha, pehea ke emi ana"o ka hewa? Penei: Aole anei he uuku ka alua , a he nui ka iwakalua? Aoie anei he mau hale kuai rama wale no na hale kuai pia a pau ma Lahiina? A ina i hoopau ia na hale a pau iloko o ia kulanakauhalē, a ae ia, ielua wale no hale nana e kuai ka rama_ āole anei-i emi mai nā* hale kuai raroa? Aoīē anei hoi i loaa i ke aupuni kekahi uku no keia mau hale ma Jta haawi ana’ku ika palapala kuai rama? A ina i kuai Kekahi mau hāle e aku i ka rama me ka palapala ole, aole anei e hoopii keia inau hale no ke kuai wale o kela niau hale muwaho o ke kanawai? • . Aole anei keia he emi ana mai no kahewa? I ka manao paha o nd kanaka ppno ma Lahaina, aole; aka, e nana kakou-— ’E nana hou kakou i neia man manao o ka poe “ pono” o Lahaina: Ua nui kahi i hoopuka ia’i o kd makou manao p£&, raa ka palapala hoopii a ine na kauoha hoi i ko makou inau lunamakaainana.” •

Aloha ino ka hoopii hoolohe olei w, we e no hoi na lunaimikaainapa hook\ili i ke kau* oha oko laua poe nana i koho mai! Uahookuli nmoli io no keia mau lunamakaainana, a no ka laua hana ana pela, ka holo oo ka ia o kekahi kanawai i hoiuo ia e ka poe o Lahaina. Ma ia manawa.koke no, olelo hou no ua *‘ poe >9 nei ō Lahaina: “Ua hoowahawaha maoli no ke aupuni i ko makou mau makemake ■** Ma ke aha la ka hoowahawaha a«a 0 keaupuni? O kfe aupuni anei ka mea i hele iloko o ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia i ka la 23 o Aperila, a hoike aku i kona fnatiao no na palapala hoopii a pau e pili ana 1 na kiaka'ame na kiaka l»o, e hoihoi iai ka L poe nana i loupuka mai i hiki la lakou ke !•- \ we aku hmia o ke Kuhlna Kalaiaina?

O ke aupum anei ka i hai mai i kpna manao ia la no, no kekahl palapala hoopii • pUi t ka ona, a me ke .kuai rtma maa; Mhaioa mai, e hoomoe ia ma ka papa? Aole. O

kekahi no o na lunamakaainana ponoi okela kulanakauhale pono o Lahaina. Ua ike kakou ua haalele koke no ka meu nana i kakau i keia mau manao, mai Lahaiaa mai, i ka mea ana i hoomaka ai, oia hoi, ke kuai rama, a ua lele koke no ika hana aupuni. . Me e no ke akamai i ka hana aupunia roe ke akan\ai no hoi i ka hōohphahuna ana i na hewa ona hale kuai pia. Me he mea ia be kuleana kona iloko o kekahi hale a mau baJe pnha e kual pia ana j a aolē hoi i ka pia wale no, aka, o ka rama pu no hoi kekahi. O keia paha na kumu o kona minamina ana i na hale kuai pia. E.nana hou kakou i kooa akapiai ika hana āūpuni. Ua olelo p jjce kumu nui o,keia mau hewa nui, (oia hoi ka hoolohe ole ia’ku a me ka hoowahawaha ia o ko lakou mau* manao,) o ka lilo: pa ka poe ma kahi e, e kau aku i mau kanawai no lakou.' - ■ A pehea la ka wa nei e pono ai a e ko .ai e like nfc kona mokepmke ? Oka hana paha i Ahaolelo okoa ho La.haina; a ina pela, e hana like'no pela Ina Hilo, ma Kailua, ma Kakiaaha, ma* Honolulu, ma Hanalei, Waimea, a. ma Niihau kekahi. A ina tnusani dala e lilo nokela Ahaolelo'keia A^*

olelo, mau tausam ia, a o ka hapa aha hoi ia o na loaa a pau oke aupuni a pau ? He kannha ia mau tausani, ua likehoi rae'ka hookahi hapaumi o ka loaa a pau o ke aupuni. . ; Ina i ap ia o na Ahaolelo okoa no Lahaina, aole paha e like ma ke kaulike ke hoole i na kulanakafihalē i hai ia maluna. A, ina iae ia keia mau Ahaoleio liilii a pau, apuni na mokupuni a pau, aole anei ia he kumu e nui ai ka haunaele jl' zne ka makuahana iloko o ke aupuni n|M or Ua olelo hou mai oia, >* Kē nele keia hookahi wale no mea e hikt r ai ia makou ke hana, o ka olelo ikaika laku i ka poe nana e haaa nei ko makou nptau pond. M O keia maoii ka pololei loa. ptkaiioku mai ikc aupuni, aole okc i hewa o nalanamakaainana maluna*6 o ke kauoha mai me ka ikaika a me k#”koikoi i ko oukou mau luna a oukou i koho mai ai e noho ma ka Ahaolelo. Aka hoi, Tkauoha mai oukou i ka oukou mea i makemalee ai i ka Ahaolelo, ma ka palapala hoopii, e hana pono a ma ka. poe hana pono, a me ka poē koikoi e kii i mau inoa, a aole ika pee palaualelo, hookamakama, me ka poe inu pia, bua ratna, o manao hou aku no auanei paha ka Ahaolelo, he mea wahahee, a he mea paani paha ka oukou mau palapila hoopii, ALIIOLUNA.