Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 11, 14 May 1856 — KA OLELO A J.II [ARTICLE]

KA OLELO A J.II

Imua o ka Halnwai Hni Mahiai ma Kawaiahao% hoia 3, 9 Apcrila, 18510. . Ua hala iho nei ka wj-j*hoohol«|iaka halil-* wai o keia aha no^llūpHikia; akariB ka ma-j nawa paha keig.JvJMfei no nae 'ma ka mea hiki no ka mahiai*. ' plipli nui ka māhalo i ko kakau Mqji ma kohaWo&l a'aha i keiā hana maikai o i&hiaBjai. O k'eia hana aole he āka, mau no keia mai fia ’lii kahiko mai d keia pae aioa 9. ia Kamehameha I. 1 ka wa kaua aole mahjaj. Aika wa maluhia 0 ui ka mahiai. Mahiai na kanaka a rae na ’lii a ptini na kina, a pela no ka hanai kna i 11 a holoholona. . , | ka manawa p Ttamebameha tna Oahu nei mamua o kona hoi ana i Hawaii, mahiai ho ia me kona poe k'anaka/ ponoi, m'a Nuuanu uka, Waeha, Peleula, a" ma Waikiki A pela no *ia ma’ Hawaii mamua 0 koha make ana; pela j\o na mōa a'pau i mahiai ai a nōi ka ai a me ka holohplona i hanaiia, % me nā mea i hookupuia ka Wauke’, Mamaki, i paipaiia, a me na waeolona, ame nā ni% like. Ma!aihf māi ka nui o ka *aiwaH loai l kanaka a tnfe na Mii. Nā ha ia’ mōku, ame na moku kahiki’ i kekam hian&wa e lawe mai, a e lawe aku ma kaW'O' hU-e noho ai. • Uukii no fiie m mea kanu o ia wa, a me na holoholhna*. Pela np na 00 e mahiai, ame ka mahi anā e like mp he fiemahema maoli^ Akā, ua Ihko hb nae ha kanāka, a me ra ’lii' mā ia mau pkaika i ka mahi, a me ka ika.ika o qa ,wafiihe i ke, kuku i. ka wauke, a rae ka i kapa, a me ka hilo 1 Ue oloha i aho, a i Jpena, a pela noka haaai ahi i naf hPtbhp1oRt, ī • ‘ I ke keiīiiua ana kahikima keia pa,e .aypp, iia lakou i ka puaa, raoa, niu, maia, ualā', a lue ke ko, a ua lilo keia i mau lakou . Nolaiīā a.mcna mea like. Uuku mao|i na kahuia; aka, mau no nāe ke ola P im kāiiwiiNha ka ho'omau i ka mahiai o hiki i keia mamuka. ;A ka i hiki mai Pkein pao; ua kanuia ka alani, a ipe na mea jik© o ia ano mai na ainaema», & xne ka bipCJao f a me na mea Iikc,.aple » ni(tnabHi ia wa he waiwtfi. I keia naaawa ' ;

* • ‘ . JCi‘ . • A no ka holā pinepine mni o na moku kahiki i keia pae aina, ua makemakeia ua mau mea āi hou nei, a me kekahi o na mea ai kahiko o mahi mau ia, ua lilo ia mau mea i mea kuai aku. Nolaila ke aāhu mau nei na mea ā pau o kakou i ka lole, a me na liiea Hke me he poe haole la'kāhi poe. A ua puni nn aina kahi a na kanaka e noho la i ka lole. No ia mea, aole kakou lohe nui i ka leo o na'kua kuku kapa a na wahine i keia nfftnaWa, no ka mea, ua nnlo ko kakou alohelohe i ka lole n.o na mea ai i kanu at niāhi mauia, a me na holoholona i hahai rnauia. A ua maopopo no Jiak»ou ka ponp maoli o ka mahiai a nie kff hwiā’i holoholoua. Ua ike kakou i ha olelo hoike a.ka Moi no ua ahahui niahini nei*, e. hai ana ia no ka waiwai puka i makahiki keia makuhiki; ma ka ahahui mahiai i haua mauyxipa na inokupuni o Wekcsenia, ua like o ia mau «ina puni rrie kakou, mā ka loa ana i ka mahi ko, a me na inea e a ua lawc j huiia’ku ia mau rnep i na aina e. ma Beretania. A pela hoi ka nui o na dala loaa mai ia lakou no ka inahini. * Ua hai mai (r; M. Roliertson i kekahi wa halawai o ila'ahahui maliiai nei mamua ijio n§i. Ua hai mai pia i ka like loa o ia mau aina me kakou, a ua uuku iho nae lakou i ko kakou. ’ Ua like n<5 hoi ka maikai o na mea i hpouluia malaila maanei, a me ka hanai hploholona ana wahi ana. A ma keia mau mea i haiia mai, ua maopopo i ko’u manao ka niakemake nui o .kft| Moi e hooniau i ka hui māhiai-, i mea e lako ai kela kaimka keia kanaka, a me knna ohaua. • Aka, he mea ole k°n& mphemake nui ana inalaila, Ina a«»le kakōu kokua pu la. Ua makemake no nae kakoaikpia hana no ka maikai ftiao!i; nolaila, aku kela mea keia mea«o kakou mamua aku npi, a i keia la, ft pela aku, i puu dāla ma ka waihoiiao keia pihana i mea e pono ai, ho ka mea, o, ke dala no ka mea e. hojo ai na haua;> . . ' $4pka mea loa no*jioi o ka mahiai a me ka keia pae aina mai ka wa 1cftSiko mai. No ia hoi, ua ’ko njakemake e hoomau i keift." Aka, hemahema nae.kā mahiai a ine : ka hanai hpjoholona. anā o kft ya : kahikp, a ke mftU oei no ia mau hanar ia inea, e hoomauhui lftkou i k'a*mā!ii ttfitt'o keia wa me kā oo pnlitfi nm nā , *hij)i, Ho, mahi maikai ma Ua me wai i hiki ke hoomalooia. } E hiki no ia kakou ke hoomauhui pela I ka mahi anā i ka aind, a 1 krf hana mau ann i ka aina me ia mau mea, a me kekahi mftu mea e ae e pili ana ma ia mahi aha. . . I Ka hāna mM nnaike kanaka ma koia ano, ekola no manftwā hana o ka la, a pela no na wa hoomaha np kela la keia la. A o ka hiki kā lā?; ia i la hoomaha e like hoi me koāa auo. A o ka hana ana me ia ma keia hop«; he mea no ia e nia»popo mi iia hana maoli, a e Hlo auānei keltt buaoieIo t

| palaiialelo, niakua o ka īlihiine, i mea ole* Aole no paha kakou e haalele i ka mahl ana no ke kalo, no ka mea, o kakou ai kahike mai no ia. Aka, he pono no ke kanu nui aku i na laauikiai i makemakeia e ko na aina e, ,i mea kalepa aku, no ka mea, ua biki no ia mau mea maanei, a ke laweia’ku nei i na ai-. na kekahi mhu mea. 0 ke ko i hooihalooia, i ko maloo, a i molakeke, kope, kulina, huika\ maih* akaakai, kapiki, waiiia, kuw'awa,. Hi pipi, ilikao, ili hipa, hulu —»da hiki keia mau ijiea i ka hoomaloo ia, ka hoomikei i ka paakai, a i ke-kō malbo. Fela no ke kolu, mea hooluu, koli, he aila, kukui .maoli aila, pia, pulu hapuu, pulupulu. Pefe no mea like o keia matt mea, ina fhoolakoia t waiwai kalepa no ka mukemakeia. . A np*Jkk hana mauia i kela' makahiki keia makahiki, alaila IHo lgeia mau mea i mea lawe mau nia Kaliponia a ma Amerika īluipuia paha, a me na wahi e ' ae no paha. ina pela ko kakou manao, alaila ua maopopo paha ka like o na mea i lyveia ttiai ncj me na mea i laweia’ku. # A peftt paha like o na mea dutc a me na mea dute^>jela. A mamuli'o ka makemake o ka MoPe hoiO*’ ulu i'ka oihana kalepa mawaena o kenaAu*' pujii me ko na*aintt e, ua Jbouna, i konanlna nui, ka mea hanohano Wm. ejiooponopono pu me pa ’Hi o kela aupuni no ka p*ono o ke kalepa aku kalepa» mai ma keia A ina peltt, aole kumu e hiki ai ia |fakou e kaualua hou. E like me i‘ ko ia npi mua e noho nioi ana, no ka # mea, ua. hapai no oia \ keia hana, a ua haawi aku i na *aina i na kankka e mahif a ina waki waiho. wale aupuni i na kuewa kg p04 mea aina ol* e mah.i, aoie uae i nui o ka make o Qa kapaka, a holo paha. ma nā nioku lawāra, a i na aina e jiaha. ‘ •■■■ : * .0jgp%ftkou p*e .aina, npi, pj* noma ke alo ppim^ puni ole, m*i «o kahou aoao hriiitiaV, a i Kakou aoao komo'haha, a nia ka aoao hāilia he mau moku no hoi, a pae akia pahat He aiaheie.hoi no. na.moku.mai ka hikina i ko koniohanp, ka akau paha a i ka heinp keia mau ama. , He wahl hoomaha no kahi poe o lakou, V hooponopono i na hefnrthema, a Ttiett ai hou. • No ia mea, ke hooponopoiwRtiettjHft ketawa o Plonolulu i hohonU. . ,» >.v ; :wW ! makiai ka hana maikai Ioq. o oaoihat\alTana‘aphu e na kanaka, na Aii akn rftft1J*ār nakino a na-kanmhi mahtai mamua o*na kanaka ma na paahana W ae a pau, .ka oleloia. k A&> ua maopopo.no ia kakou, iha keia nihapa ,fte ola o na kam\ka. A ma keia mea nb p hdpf. ai na oihana paahana a pau. t ka pqmaikai a rae ka piaikai, a me ke ola o nu kanaka ma keia oih’āna* utt Jcoi ftW aku ko’u maonp, me ,he A mca hiki lato*U _K6 hoolilo ma ke kanawai e ao mpuiana ma keia oihana ma keia akii; i ; naauaoaiika mahiai ana, pfrnfi .nah», holoholona, E Uke mē na kftnai^>W.

Papahoonaauao, i mea e naauao ai na keiki. Aka, makehowa ia naauio ke ike ole i ka hana. £ likē nae me ka naauao ke oie loaa ka pono. A no keia mau mea, ua lana ko’u manao, e hiki ana paha i ka Peresidena o ka Papahoonaauao, ke hana i ahahui mahiai ka malie maloko ona kula, a o na'makua paha. A e hiki paha i ua Percsidena nei ke imi i mau buke © maopopo ai ka mahiai, a me ka hanai holoholona, ma na mahiai o na aina naauao O ka pau no ia.