Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 10, 7 May 1856 — HE KANAWAI NO NA AHA HOOHUI. [ARTICLE]

HE KANAWAI NO NA AHA HOOHUI.

E hooholoia e ke ine na 'IAia me ha Poe* , ikohoia o ko Hmonii Pae t akoakoa iloko o ka Alliaolelo kaū kanawai: Pa’jku I. E haawi ka inana i kela ahaliui keia ahahui, iloko o keia aupuni, i hpohuiia, a e hoohuiia ana paha ma keia hope aku, penei: 1, E hoomau aku ma ko lakou inoa hui, a hala ka manawa.i oleloia, mā ka lakou paiapala hoohui, a ina aolo i oleloia ka maaawa e pau ai, alaila c ; mnu loa aku. no. ■ ‘2. Ē hoopii aku a e hoopiiia mai lakou iloko o kela ahuhookolokolo keia ohahookolokolo. 3. E hanayi c hoololi ae i t?ila e like me ko lakou makomake. 4. E hoopan, e kuai a e hoolilo aku i ka waiwai paa a me ka waiwui lewa, aole oiaku mamua o ke kumu paa i oleloia nia ka lakou palapala hooiiui, a e like hoi nve ka inea kupōno i ka haua aia ahahui. 5. E hoonoho i na luna, a me na mea hana, e like me ka mea e pono ai ka hana aia ahahui. 6. ’ E kau i kanawai nq lakou iho, aole nae e kue i na kanawai o ke aupuni, i mea e hiki ai ke hooponopono i kona waiwai, a me ke koho ana a ihe ka hoopau ana i kona poe luna, a e hoōponopono i kana.mau hnna, a e hooiilo aku hoi i kona waiwai. Pauku ‘2. Aole no e haawiia ka mana eae i na ahahui i hoohuiia mamuli o na olel'o o keia kanawai, e like wale no mc ka mea i oleloia ma ka pauku maluna iho, a me ka mana hoi e pono ai ka hana i oleloia malaila, a me ka mana i. hoakaka ia iloko o ka palapala hoohui, e haawina e like me °ka olelo mahope nei. . ‘ Pauku 3. Aole no e manaoia hc wana ko na ahahui, e kuai i na hila aie ma ka uku hoemi, a me na palapala e ae e maopopo ai ka uie; aole hoi hiki ia lakou ke lawe i ke dala a hai a waiho me lakou, aole hoi e kuai i ke gula a me ke dala, a<xne ka huliona, a me na dala o na aina e a me ke kuai lilo aku, a me ke kuai lilo mai i na palapaia aie, a me na mea e ae paha e maopopo ai ka aie; eia wale no, e like me ka mea kupono maoli, i kalakou hana i hoohui ia’i. Aole hoi e hiki

i kekahi ahahui i ae oleia e ka ahaolelo, ke hoopuka aku i na hila'aie, a me na mea e ae e maopopo ai ka, aie, e kuaiia i kela wahi keia wahi e like ke dala. Pauku 4; Ma na halawai o na ahahui, e hiki no i ka poe i kpmo ilaila ma na hana a pau ke koho ma o lakou iho, a ma na hope paha a lakou i waiho ai nana e koho; aole nae i .manaoia ma keia paukuhe mea hiki ole i na ahahui ke kau kanawai no lakou iho, no ke ano o ke koho ana i kona mau kahu a me ria luna hooponopono ona. Pauku 5. 6 Ina ua akoakoa mai na mea a pau i komo iloko o kekahi ahahui, o lakoa ponoi, ao na hope paha o lakou iloko o kekahi halawai, i kaheaia ma kela ano keia ano e kakau lakou i ko lakou inoa ma ka c buke moolelo, alaila ua paa ke hana oia halawai. Pauku 6. E hiki no i ka poe akoakoa pela, ke koho Ppoe e pani i ka hakahaka o na luna oia ahahui, a e hana i na hana e ae e like me ka hana ana i na wa kahea ia ka halawai mahope o na kanawaioia ahahui. Pauku 7. Ina no ka make, no ka hele, a no ka pihkia e ae paha o na luna o kekahi ahahui, aole mea nana e kahea i halawai, e like me ko lakou kanawai, aole hoi paha mea nana e'noho i luna hoomalu, alaila e hilei no i ka lunakanawai kaapuni o ka mokupuni i noho ai o ua ahahui nei,«ina noi akil ma ka palapala eha a keu aku paha, o kekahi poeo ua aiiahui nei, ia ia, e kauuha ad*i kekahi o lakou e kahea i halawai no lakou, ma ka hoolaha ana i olelo e iike me nā kanawai oia ahahui, a e hiki no hoi 1 ua lunakanawai nei ke kauoha ai i kekahi oia ahahui, e noho luna hoomalu ma ia halawai a e paa no ka hana oia halawai. Pauku 8. Aia maheleia ka puu dala kumu paa o kekahi ahahui, iloko o na mahele maopopo, a e hoopuUaia hoi na paiapala e maopopo ai na meanonana mahele dala (shares) alaila e hiki no ke hoolilo »ku i ua maheie nei in hai ma ke kau ana iho i ka inoa o ka mea nona ia mahele, ma ke kua oia palapala, alaila e haawiia i pulapala mahel.e hou i ua mea nei ia ia ka palapalu mria ma ia hoolilo anu, rna kona hoihoi ana i ka palapala mahele mua i ka a)iahui; aole hor e paa ia hoolilo ana aia loaa ua palopala hou nei. Iwaena o laua elua wale no e paa i; a ua palapala ia paha, ia hoolilo ana ma na huke o ka ahahui, a|ne ko lakou wahi i noho ai, i mea e maopopo ai ka la i hooliloia’i a me na mea kuleana iloko oia hooliio ana a ine ka nui a ine ke ano o ua mahele nei i hooliloia. . Pauku 9. Aole hiki i na luna o na ahahui, ke puunaue i ka waiwai o lukou; eia wale no, ō ka mea i puka ma ka lakou hana ana; aole hoi e hiki i ua mau luna nei ke puunaūe, a lawe aku paha ma kekahi ano e ae, a haawi aku i na mea kuleana iloko oia ahahui i kekahi o ke kumupaa oia ahahui; aole hoi e hiki ke hoeini i ke kumupaa, me ka ae. ole o ka mea nana i haawi i ka palapala hoohui, a o ka ahaolelo paha. Ina i paleia ka olelo o keia pauku, alaila maluna o na kahu nana

e hooponopono ia ahahui ia wa.ka hihia ma ko lakou kino iho, e uku aku i ka -ahahui, a i ka poe a lakou i aie a kuai paha, ke hoopau ia kela aha, e like me ka nui o ka waiwai i puuhaue ia pela, a e lawe ia’ku paha, hoemiia paha; aka hoi, aole e manaoia ma keia pauku, ua hewa ka puunaue ana i ke koena o ke kumupaa mahope o ka hookaa ana ai« aie a pau, ke hoopauia ka ahahui; a ua hiki paha i ka manawa e pau ai o koha palapala hoohui. . ' Fauku 10. 'Ina aole pau loa ke inimii paha o kekahi ahahui i kā haawiia mai, a ua lawa ole ke dala kumupaa i loaa mai, e hookaa i na aie, alaila, na kela mea keia mea dala iloko o ua ahahui nei e uku i kauwahi o ■ kona mahele. e like me kamea i oleloia n)a ka palapaia hoohui, a e like paha me ka mea kupono e hookaa’i i ka aie o ka ahahui. Pauku 11. Maluna o ka poe konao iloko o na ahahui a pau i hanaia mamuli o keia kanawai, ka aie a ia ahahui, e like me ke 4pla kumupaa a lakou pakahi i hookomo-ai, oia wale no kona dala e liio; a l ole ia e likeme ka mea i oleloia iloko o kela palapala hoehui keia palapala hoohui. ■ : Pauku 12. Aole pono g oi aku ka aie a pau a kela ahahui, keia ahahui, i na maoawa a pau, mamua o ko lakou kumupaa. .Pauku 13. Na na luna, a o na kahupaha, o kela ahahui keia ahahui e hoohuiia mamuli 0 keia kanawai, e malama i buke, kahi e paiapalaia’i na inoa a pau o ka poe mea kumnpaa inaloko oia ahahui; a me ka nui o na mahele o kela n\ea keia mea, a me ka manawa i loaa'ai ia lakou ia mau mahele; a o waiho iho wale ia, ia buke i na la a pau, koe na la Sabati, a me na la aupuni e nana ia na mea kumupaa iloko oia ahahui, & me ka poa a lakou i aie aku ai;>a na ke kakauolelo a mea e ae paha nana e malama ia buke) e haawi i ke kope o na mea iloko oia huke i ka mea kumupaa iloko oia ahahui, a ika mOa a lakou i aie aku ai paha 1 , ke noiia mai. Ahe hoike oiaio no ua'kope neh, na mea i oleloia malaila, ke hookolokoloia ua ahahui Pauku 14. Ina makemake kekahi ahahni e hoopau ia oia mamua o ka pau ana 6 kona palapala hoohui, e hoopii no ia i ke Kuhina Kalaiaina, me ka palapala hooiaioe oleloana, rna kekahi halawai o ka poeiloko oia ahahui^ 1 kahea no ia hana, ua hooholoia e na hapakolu elua o lakou e hoopauia ia ahahui, a e kakau iho ka luna hoomalu i kona inoa malalo o‘ia palapala. ame ke kakauolelo. E waiho no ke Kuhina Kalaiaina ia hoopii a ma ka palapala hooiaio ma kona hae hana, a muhope o na la kanaono i kahoolaha anima ka olelo Hawaii, a me ka olelo Beretania, ma ke ano kupono i kona manao, e noonoo oia i kela anea, n maopopo ia ia, ūa hooholo ia e 4ike me ka hooiaio, a ua hookaa ia ka aie a pau aia ahahui, alaila e hiki ia ia ke hooiaha aku, tia hoopau oia ia ahahui. Pauku 15. A hoopauia ka palapala hoohui 1 o kekahi ahahui a ua pnu paha ka manawa « oleloia, a ma ke ano e ae paha ina aole i

hponohoia e ka Ahaolelo, e ke kuhina Kalaiaina, a e kekahi ahahookolokolo kupono paha, kekahi poe nana e hooponopono i na mea a pan i pili ia ahahui; alaila, ona Luna,*a poe hoUponopOno paha o ia ahahui,, i ae ia ma ke kanawai, i lilo lakou i mau kahu nialama i na-pono o ka poe i aieia ’ku, a me ka poe kuleana iloko 6 ia ahahui; ma ko lakou ano kahu o ia.ahahui, e hiki no ia lakou ke hoopii, a ma ke ano e ae paha, ke ohi i ke da!a' aie, a e puunauae aku iwaena o ka poe .nona ke kumupaa i ke da[a ame ka waiwai c ae i koe, mahope o ka hookaa ana i na aie; a maluna o lakou pakahi, a ma ko lakou ano hui, ka hihia ke malama ole lakou i ka waiwai o ia ahahui, © waiho ana ma ko lakōu lima, no ka pono o ia aha, a me ka lakou i aie aku ai. , -Pauku 16. Na kela ahahui keia ahahui, iole nae o na ahahui manawalea, a me ka ppno o ke ame ka hoonaauao, e hai pololei mai i ka Kuhina Kalaiaina i ka lakou mmu hana i kela makihiki, i keia makahiki, a i na manawa e ae a ūa Kuhina nei i olelo ai. He mana ko ua Kuhina nei; ma ona iho, a na kekahi Komiaina, a mau Komisina paha ana © hōonoho ai, e kii aku a koi aku hoi, i aa buke, a me na palapala o na ahahui, a e ’ nin&u i kooa mau Luna, ame ka poe iloko ona, a rae na hana e ae a pau e pili ana i ha ahahui, ma ka hoohiki ana imua o ke Akua. K hiki no i ua kuhina nei, ke hoike aku, i na niqa i maopopo ia ia, ma ia imi makahiki ana, a me ia hookolokolo ana, imua o ka Moi, iioko o kona-Ahakukakukamalu, a e hoolaha ae ma ke akea ke manao oia e hana pela. Ina e hoole kekahi o ia Poe Hui e hoike mai i ka lakou mau a pepa, ke olelo aku peia ke Kuhina Kalaiaina, a ona Komisina i kohoia e ia, a ina e hoole kekahi o. ka poe iuna a poe hoa o ia Poe Hui i ka nir naninauia ma ka hoohiki ana, no na hana a ka Poe Hui, alaila, e hlki i ke Kuhina Kalaiainā, a o na Komisina paha ke hoōpii akū imua o ka Ahahookolokolo. kau like i loaa mai ai i ka palapala kena, e koi aku ai i laweia mai na buke a me na pepa, a i ka ninaiimauia ana o ua poe luna la a hoahui paha »ia Poe Hui. Ae hookoia kela palapala ke- ... na e ka aha, e like rae na paiapala kena e a me na olelo. * Pauka 17. E hiki no ke Kuhina Ksrlaiaiaa mamuli o nft olelo o keia kanawai, me ka ;ic pu-o ke Alii, a me kona Ahakukakukamalu ke haawi i na pala}>ala hoohui, no ka poe hui mahiai, kalepa a me ka paahana, a rae na ahahui ho na hana.e ae, ua hana ka eknJesia, a me kahana maoli; koe nae ua ahahui no na waihona dala (Banks) a me na kulinakauhale; na ka Ahaolelo wale no e hoohui ia mau mea. Paūku 18. E hiki no e ke Kūhina Kalai*ina, nae ka ae pu o ke Alii a me kona Ahakukakukamalu ke, hana hou t ka palapala )>oohui o kekahi ahahui i pau kamanawa, ke noi aku ia ia na hapakolu elua o na mea ifo- i na ke kumupaa iloko oia ahahui, a me ka wohewehe ana imua ona, i ke ano o ia ahahui. Pauku 19. Aole no i manaoia ma keia ka- ; nawai, e hiki i ke Kuhina Kalaiaina ke haa- . wi i ka palapala hoohui no kekahi monopole no ka manawa oi aku i na makahiki elima me ka ae ole o ka Ahaolelo; aole hoi e hiki in iā ke haawi i palapala hoohui mau loa aku i J kekahi poe me ka ae ole o ka Ahaolelo, eia « waie no, no ka maoawa lea ana, no fca hoo- I naauao ana a me na hana ekaleaia.

. * / Pauka 20. O nfi palapala noi a pau i ke Kūhina Kalaiaina, e haawi ahu i palapala hoonui no kekahi ahahui, e huipūia ia palapala me ha mea e akaka ai ua laweia ekolu hapaha o na mahele o ia ahahui; a ina e hoopii,,i Ahahui Waiwai, alaila e waiho pu ia’ku me ia palapala hoopii, ma ke keenāo ia kuhina kekahi palapala e hoike ana i kahi i noho ai o iā ahahui a me ka mea e maopopo ai ua laweia'na hapaha ekolu o kc klnnupaa; me ka hana e hniia’i me ka nui o ka dala kumupaa, me ka hai mai i ka nui i manaoia, e hoomahuahua āe ; nie ka hai'mai hoi i ka manawa e hui ai ia poe; me ka hoike hoi i ka manawa e hana ai lakou,. a o ke dala a kela mea keia mea o lakou, i hookomo āi oia wale no kona dala e lilo a -me ka ole, a e haawiia mai paha ke dala a pau loa, a o ka hapa wale no paha oia.Ūala ka mea e haawiia mai mamua o ka hoomaka ana; a ina 0 ka hapa wale no, he hapa paha. Pauka 21. E lilo keia i kanawai i konā la 1 hooholoia’i a o ka pāuku elua apana 1, “O oa olelo pili io ia nei,” Buke 1 na Kanaw'ai, e olelo ana “no na Ahahui,*’ a me na kannwai,. a me na hapa kanawai a pau i kue i keia ua hoopauia. J . Aponoiaikeia ia 17o Apenla, M.H. 1850. KAMEHAMEHA. Kaahumanu.