Ka Holomua, Volume I, Number 35, 30 May 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

K''k/ii ia o Or,oi>iNA-Nu:-ArcF v MA.HELE ELUA. Hui o Kila me kona mau kupuna ma ka moku o ke KLeiki-a-Lua (Oahu nei)--Ka Holo o KiU—a—Moikena no Tahiti. "Ae, o keia o na mahuka īnemo loa i hanaia e iala, no ka mea, ua holo mahuka aku o īanei 1 kahi h-ki ole ia kakou a pau e aoho nei ma keia wahi ke lalama aku." "Oiai, aia ka ianei wahi i manao ai e noho iaia 1 hoio mahuka ai i ka po nei īloko o kekahi hoku kaahele o ka lewa, wahi a ua elemakule nei i hoike mai nei ist'u i ka manawa a makou i halawai mai nei i ke ala loa. XJa hai mai nei no nae oia ia'u, e hiki hou mai ana. no oia ianei mamua o ka e hookoia ai keia hana. O ka'u nae e ike nei Ji keia manawa, oiai, aohe manawa aku i koe, aoleoiai hiki mai," a hooho ana no na kanaka, a eia se na alii ke hele mai nei! '--A«we! Eia ae ka ua e^emakule nei 'me na haku-il : j kakou ke hele hke mai nei. Ua pomaiku' rnarh kakou i kona hoi koke ani m-ii la, a e lohe like ana hoi kakou i ka moolelo holookoa o ko iala holo mohuka ana a me ka paa ana mai i ka hopuia. O ka'u nae e īke ala, me ka hoomaopopo pu-ana : ke kulana a me ka manao o ke alii opio o Kauai„ e ola ana no o īanei; a e a'o ia mai ana oia nei ilnko o ka mahawn e liuhu in aku ;»i ka hnoko an-» i keia hana nni, e liooki a hoopan loa oia nei i kana m-iu ]jana kolohe a J)an.« hoopihkin 1.1 oukou t* na k.iui.iii īn.i! In,i hoi oia nc*i <• .111.1 i kei.» ikr o ke» .iilii opio o K"aiifiJ, o ko i.inei p»u no ī.i i kaluaia:" "15 makei oin nei v pono ail" wahi a ka aha-kanaka i hooho like mai ai mai o a o me ke ku ana ae o kekahi o laleou a hoomau mai la i ke kamailio ana me ka leo nui moakaka. Aole e pono oia nei e hoopakeleia, no ka mea, he nui a lehulehu wale na ola i poino a make mauwale malalo o ka ianei hana hoopilikia. Ina o ka manao ia o ke alii opio, e ku aku ana no makou e keakea! Aole no e nele kona hana mai pela, oiai, he alii oluolu a malama kanaka. Ae, e hoike aku no makou imua

ona, e make oia nei, koe wale no a— B akahele, a e k&kali ka manao a imua aku no ona e hoepuka aku ai oukeu i ko oukou mau man-,o Mai hopohopo a kanalua ka manao i ka hoike ana aku imua o kona alo, no ka mea, he alii oluolu a lokomaikai e ike ana oia mai ka poe iluna hlo a i ka palehal'i ilalo, nolaila, i nui k& aho, o keia na olelo a ke kdnaka opio i kau-a aku ai i ka manio o ka aha-kanaka, oiai, i kela manawa ua kok'oke loa m-ai ka a na'lii mawaho o ka hu'a o ka aha-kanaka! a i,ke kuu ana iho o na olelo a ua kanaka op:o nei, ua komo loa m-ni la iloko o ka aha-kanaka; a hele loa ae la ua huakai alit nei a noho nui iho la ma kahi 1 hoomakaukauia ho lakou. He manawa keia no ka uluku ame ke pihoihoi o ke anaina kanakai mai o a o. ' Oiai ka aha-kanaka e noho ana iloko o na manao pihoihoi, 1 ua hoomaopopo ole ae la lakou no ke kanaka opi'o, ka mea hoi nana i hoikeike mua mai ia lakou i ko Kawailoa mahuka ana a pela aku, a i ahaia ae la hoi ua aha-kanaka la, ua ike aku la ka aha-kanaka i ua kanaka opio nei e ku pu ana me ka huakai alīi. I ka aha-kanaka no e nune nei, me ka ninau ana aku a niriau mai, ina paha ua ike lakou' i"ka,manawa a ko lakou ka n'oho pu ana iho i ka hele ana aleu ma kana ~wahī e ku mai ana, aole i ka haina o ka lakou īlilīau, oia ►io ka wa i poha mai ai ka leo o ua kanaka opio nei me keia mau olelo: "E na Hulilaualii a me na HuMaukan-ka, o ka huli Koolau a me ka huli Kona o ka mokupuni nei o Ahu, ke keiki kua i ka laemakani a Lua, eia kakou ua akoakoa mai ma keia wahi no ka ike-a-maka ana i kekahi hana nui i apono a aholoia no e na aoao a i elua na laua i hana he aelike. Oia nei no hoi o Kila a mo Kawiiiloa e hoopue rn.iī la mao. O k-t aelik*' i hunaī,i e laua neī, oin ka i hnjjcnri i ho. a mu inrih(>]j«- īho n ko I.iu i hoiki'ik<; ,'ii * ī k « iir;a oi au (j I-iu.i nn m i ke .)k;imii hor)ncc īliili o lea j> «pf»koii.iii<*, a 'o oukou no iiri iioiko ik> i.i oiai, aol'? owau kekahi ia wa i hookoia ai ia hana. "Auhea oukou? He hana menemene keia e hookoia aku ai, aka, o ka mea o laua i lanakila ma ko laua paani ana ka,< mea i kuleana ma ia mea. Inal no kona olelo ae, e kapaeia ka make mai kona hoa paonioni ae o ko iala ola iho la no la, aka hoi, ina oia e 01010 ao ana e hookoia ka laua aelike, o ka make iho Ia no īa e Jhookananeo mai la. O ka oi loa aku nae ia o ka pono, o ko iala make; no ka mea, ua hana mai oia i ke-

; kahi hanamo a iapuwale lo ia ' . kona hoa lealea, mao kona mai huka ana i kahi i maopopo ole ' ia kakou kona loaa aku a me' ikona loaa ole aku." Ma keia wahi ua kanaka opio nei i hoomaha iho ai, a huli aku la imua o Kila a kunou aku la e ku mai a hoikeike i kona manao īmua o ka lehulehu . Oia ka ua Kila nei i luliluli ae ai kona poo a kuhikuhi ae la ia i , ka elemakule Niuloahiki, a i ;kela wa i huli mai ai ua kana-i ka opio nei imua o ka' ahaa hoomau hou mai'la-*i, ke kamailio ana: - ''Nolaila, e lohe ana kakou i keia manawa t ka moolelo o ko iaia (Kawailoa) hoao ana e huna iaia iho mai kona hoa lealea aku mam j li o ka holo mahuka ana, a pela hoi m-5 kona hopu ia ana mM g paa e kekahi o na kahu o lee alii opio o Klauai a o kona mea nana'i alualu aku a hopu oia no kela elemakule," J a kahea aku la oia ia N'.uloajhiki e hele mai a mamua o ke t anaina e nonoho aku ana, alaij la, hoikeike mai i kana moolelo j rnai ka mu.i a ka hope. He ! oiaio, ua hooko mai oia i keia ' kono. W;ihi ?l u j Niuloahiki ne» 1 hoomaki m n ai i kntnailio ana me k;. k* 3 nui innak t <ku. imun o k,i -jlia-k.vn.ilci r ; .1 ne:i 1 O a i.inei; i k:i u 1 he pilia 1 ka in.una 1.1 K.iwuloi mamuli o ko Jakni lohe ,ma īho la 1 kona mahuka ana. "Imi:a o oukoii e na mak-i--maka a me na hoa'loha o 'ka noho ana o keia aina kul'polua 1 ka lai. Ae no hoi, ua 1 noho aloha ia e kakou he kaau (40) makahiki a oi o ko'u alo ' ana iwaena a imua o ko oukou ' mau maka m<\i ka lae Koolau ma ka Akau o ka aina ma Kaena i ka ehu a ke kai a hoea loa ae i ka lae o na Kona ma ka Hema o ka aina ma Kalaeloa ae nei." <c la'u i alo aku ai iwaena o

na limaiki ma Malolokai no ke akenui no e liui a e halawai ak~u me kuu pokii nei, me ke kuhikuhi ana iho ia Pahaahuanui. oiai oia ma ia lae kahi i noho ai me ka ono a kona puu. Aohe kupu, aohe eu nana e hooni ae i ka wai e lana malie ana." ''Ae. la'u e kuoe aku ai £ ka wela oka La ma keia maii. kula aku, a iwaena o nsT aa haloaloa a ka La e kolili ana £ ke one, aohe lele pueo nana & ke'u iho iloko oia mau la a hik£ wale i ka. honi ika ihai o'ko'u hanaumi®ai«. me kona ko— koolua; ke kumu hoi o koaa noho ana ma la Makalae a hookuu mai i !ce kaikuaana haku o makou e alo i ke kai e like la no hoi, mc maua nei. A.e. ua ' hoomanawanuiia e j krnoho ana o keia ain.«, e pii ana iuka o na kuahiwi a me na kualono rne ka hoopoino ole ia. ua alo ia no hoi e kakou keis. mau kal iloko o keia mau makahiki loihi, aole nae he mau' pilikia i loaa ia kakou. Aole loa!" "Ea, eia mai nei iloko o k~ia. mau wahi makahiki pokole wale no a i hui ai me iala kuhikuhi aku la kona lin-a ja ?C.awai)oa | e heekepue m i la ' mho, akahi no kakou a ik< •1 ka ! hoopilikiai i o ko kakf ii miu hoakannka. N"n 1 :ki.< ] ia, u,i ulu no 'iiannn t hmia ,ik'i ī kek-ilu m.i>; n.' .1 e kapaeia ae ai 11 nu- J peino < kakou, eia nae, aohe loaa iki he kumu kupono īloko oia manawa," ( Aole i p au.) H ma ka Aoao E«-iln nee aku no ke kibi o nt Alanui Kilauon atne Umikumama— lua Kaanuki ka e P«-tiT Makin. uja kii la ]tu o ka mahma i huKi E loaa no ka Buke Moolele Ka Nani o ka Home ma ke makou keena nei, he 15 keneta o ke kope 50 keneta o ka mahinsE ia ana i na kakahiaka nui Pōaono apau.