Ka Holomua, Volume I, Number 27, 4 ʻApelila 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakauia e Ka-Lama-Ku-'I-kk-Ac Kaahiki MAĪIELE VII E£a hoea ana o Mailekallīhea ma 1 EHuaihelani Ke kii ana mai o Keaniniulaokalani ia Hainakolo—Uaalulu Kahiki, Oehuehu na Ale o ka Moana. " ( Hoomauia.)

A ia manawa i olelo ae ai o X,oheloa ika i ana: "Ua kokoke mai kuu hoa waikaua, ke Haakohi mai nei na lani, ke eu nei ka honua. " Ei ae kuu hoa paio o Haunakamaahala ke nee tnai nei." - - Jla wa i ike aku ai na tnea a pau i ka oih ana mai o kekahi punahu ula ma ke kokulu komohana mai o Kuaihelani. Ua like loa ke ano o ua punohu ula nei me kekahi - lapalapa ahi nui e_JaQlapu ana iloko o ka lewa. 'Henaea uwa keia a x na'lii a zne na kanaka, ke nui ame ka liilil.i ka ike ana aku i keia ano ehe punohu ula me fce ahi ke ano e nee mai ana. A oiai ka leo hooho' o na kanaka e ikuyra'.ana, ia wa i ea pono ae -āi *o l-oheloa iluna.

['Oia hele o ua punohu ulā. aJa a kaa pono maluna o kahi a na J lii ame na. makaainana o iielani e xaana pono ana i ka Qiii ae a na -punohu nei, ia wa i olapa mai ai -ka uwila mailoleo itaai o ua punohu 'la. A iloko o ka wa pokole loa, me he mdct ala i paia ae na maka o na mea' a i kakaa -laou ae ka hana, aia hoi ku ana nei kanaka a ka aui Hoihi launa ole. Aole no bbi i kana mai ka nui. He koāuijpali kuahiwi kona mau ano apau. O keia ua kaeāea nei o ka m<)kupuni o Puleileho. He ku jaohoi i ka hooweliweli ame -ka hoomaka'uka'u kona mau ana a; pau. O ke kamaeu keia o HawiakamaaJhala. O ko Loheloa, wahi nui ame tona kiekie, he wahi keiki uuku Wale no oiake hoohalikelike £ku me ka lawakua o ua Haunakamaahala nei. ī ka ike ana 'O na mea apau,,i keia paewa mawaena o ko Hawaii ikaika Ame ko Puleileho ikaika, ua kahaha loa ka noonoo o ka lehulehu no ka hiki ia Loheloa. ke lanakila maluna o Haunakamaahala. A ia wa i ku ae ax ke 'kaikuahine oia o Hiilei a uwe helu aku la i ke kaikunak* olelo ana aku, e .hooki oia-i kona manao kaua a hakaka "O na kaikamahine ui nohoi

kekahi a ua Loheloa nei, ua ku ae l'a lakou, ihina a paa la 1 1 ka makuakane, me ka uyve ana' a olelo pu aku Ia nohoi: v i "Auhea oe e ko niakou ma- [ kuakane aloha, aole kela o ke! kanaka au e hoonahoa aku ai i! kou ikaika. O ke ktia!hiwi a o kela kanaka, ua like a like". O kou wahi kino ua * pohoio pu ia iko iala nui. lie mea ole toa oe»—Welaila, eā- ua oki kou ma- , nao hakaka me kela kanaka. ,E j make mai auaneioe."

I Alaila, pane mai la o.Haunakamaahala i ka olelo ana mai me kona leo halula: "O ka lohe ke ola; o ke kuli ka make. Ke aloha aku la au i na waimaka helelei o keia poe kaikamahine ui a me na helehelena maikai o ko lakou mau pa~ palina, e ka-ua ana ia oe e kuu hoa, aole e aa mai e paio ia'u» He ola ia nou. Aka, i hoomau mai oe i kou hoaano e paio inai ia'u, hoi uhane oe i kahi au 'i hele mai ai i 'Kuaihelani neiMai manao oe i Tca pilipu ana o Kuwahailo ia oe, oia ka ikaika e hoonahoa mai ai oe ia'u. pupule ia manao ou e Loheloa. A. e pilipu no' paha o Kuwahallo ia oe, he ēlemakule kela a he apiopio oe. i ct Aka, o kou īkaika a hoona~. hoa mai- oe ia'u, iilo oe i puu. lebu i keia la. I ka makani no

oe o kuu waha, lilo oe i opala. Eia nae kaena iho nei oe, he mea ole loa aii ia oe, aohe ka he eha aia mea he leho. Ē aho o na holoholona a kaua ke hakaka e -maenua. kau puaa ame ka'u ilio nukii peu. I make ka'u ilio i kau puaa, alaila, pili aku kuu kino e hakaka rae k® puaa huelo wili i ke kikala." I ua Haunak amaahala nei i olelo mai ai i ka huelo wili ike kikala, o ka wa no ia i okala ae ai n'a hulu a-i o Puaahiwalani, kunahihi kona mau ano apau. , '"E! okalakala kunahihi ka puaa. Heaha la ka eha a nei holoholona huelo wiliwili? Eia 'mai ka mea nana e alapoho aku nei puaa ili pakalua." ' He o ana ae na ka lima oug kanaka nei iluna iloko o ke aouli, a ia hoi hou ana iho ilalo, kt.*i ana ma ka aoao o ua Hauna kapiaahala nei kekahi ilio aka n'ur launa ole. Wehe ke a luna oUa ilio nei, wehe nohoi ke a lalo\ Aia wa i loheia aku ai kekahi leo e oli mai ana iloko o ka lewa: Uiia kupua o luna i ka lani Owai kupua o luna la —e? O Iliouliokalanī, O Hio-ehu-o-ka-lani O IHo-mea-o-ka-lani A kau ka ilio i ke ao Wehe lee a luna "Wehe ke a lalo Nana mai ana oe o ka hoa paio Eia au la o Puaahiwalani He ilio oe, hē puāa au Nau na ka ilio manumanu au

Na'u hoi n* *ca puaa, kepa au, moku- oe, Ai a puaa ia oe e a*u, ai a- humuhumu ia oe e a'u O Ku anei' oe i ka welo ula O Ku anei oe i ke ao nui O ELu anei oe i ke ao loa | O Ku anei oe i ke ao peko' O Ku anel oe i ke ao a^ihk'wihi ul-i o ka lani au he ao puaa. i ka larai Eia au he puaa i ke kaiA make ae ia 7 u e ka īlio He ike kou aisf ma ka huelo Qw,iu ke kumu o ka puaa O Pu-iahiwa au la„—--i lono o«. He mea maopopo, na ka puaa a Leheloa keia mele a ko Kuaihelani e lohe nei i keīa wa, a ke hoike nei hoi ia i kona maka'u ole ame kona -hopo ole i ka ilio kupra a Haunakamaahal a. Paa Hoi ke mele a ka like me ia i hoākeia ae la, o ka 'wa īa i loheia ae ai kekahi leo ilio e hae ana,, a nakoio ae la na wahi atpau o Kluaīhelani. A i ka pau ana o« ka 1 hafc ana a ka ilio, o ke leani mai la no ia o ke. oli kanaka 'la»:. Owaii ia o Ilso-uli-o-ka-iani O O II io-eh u -o-kar-l ani' BCe kupua, he he īkaīka Make oe iaVe ka. puaa bn aelo - wili 1 ke kikala,,

Aohe au make e ka puaa Ua'u, ka naake m ka. ilio "Qa—a! , —a maī, Oi-—a. r Uka-uka. īa mai ua puaa Oi—a, 'Nu nu ia mai ua puaa Oi a, U, u* īla. mai ua. puaa 1 OL—a, 0 kaia make hoi e ka puaa'. Lka pau ana o keia mele a ua ilio mei,o kona wa koke no ia> 1 lele mai ai maluaa o kahi puaa hiwa. Ua lele mai la ua iKo» nei me ka manao e paa ka pe~ peiao akau o !Ptiaahiwa; eia nae ua alo ae la ua puaa nei a halahu ae la ke nahu a ka ilio ma ke kurau manene eeiao. A ma- i mua o ka hiki ana i ka ilio ke huli mai, ua kepa ae la. ua puaa tiei a moku ua ilio ala ma ka opu, a huai ana ka opeope īwaoo me na o-10. Ika huli pono ana mai o ka ilio me kahi aho ivkoe iloko ona, ua ioaa aku la ke kumu alelo o ua ilio ala i na niho oi o ka puaa a -lele ana iwaho. Oka make iho la no ia o ua ilio nei. A make ka ilio i ka puaa, ua hooho ae la na'lii ame na kanaka o Kuaihelani no ka make ana oka ilio. A pau ka uwa ana a na kanaka, oia ka wa i olelo aku ai o Loheloa ia Hauna r kamaahala: "Make ko ilio i kuu puaa. A pela no paha auanei oe e ke kahu o ka ilio e make ai ia'u, ke kahu o ka puaa?" ~ Pj koomawia aleu ana.