Ka Holomua, Volume I, Number 25, 21 March 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

Kiikauia -e Oiorisv.Nvi-AKin

MAHELE BLUA.

Hui o Kila me kona mau kupuna ma ka moku o ke Keīki-a-Lua (Oahu nei)—Ka Holo Ana o Kila—a—Moikeha no Tahiti.

Mamuli o kona hooio lo?i, ma o kona olelo ana ae imua x oka ahakanaka e akoakoa ana malaila: Ina owau ka mea konane pu iho nei me keia wahi keiki "malo helelei wale," pau na iwi ona i ka holeholeia i mea maieau na kuu hoahanau tia—Heaha ka ike o kamalii o ka hoonana ana ae nei? Ina oia e a'a mai ana e paani pu me a'u, aole oia e hiki ana i Tahiti, a he akua no hoi oia ke a'a mai ana. HLe hana mau na keia kanaka ke kamailio hoonaukiuki a hoonauluulu ana imua o na kānaka e akoakoa ae ana ma kela a me keia wahi o ke kahua i ku ai na halau lealea o kela a me ano o ke alii. I keia kam.ailio ana ae a ua KLawaīloa nei, ua lohe pono mai la o Pahaahuanui nei no keia mau olelo a keia kanaka. lSTolaila, ua pane mai la oia me keia ninau: 4e E iala—e! He ike a akamai io oe la i ka hoonee ana i na iliili o ka papakonane. Ina he akamai oe, owau kou hoa e lealea ai, a o na iwi no hoi o kaua ke kumupili, e like me kau i kamailio ae nei imua o keia ahakanaka? . * No keia mau olelo a Pahaahuanui i kamailio aku ai i ua KLawailoa nei, ua nana mai la oia me na maka pupuku o ke ano huhu, a liuliu, pane mai la oia: "Owai oe e keia kanaka mahaoi e ki-ka-ho mai nei i ka'u mea e kamailio nei i keia poe? A heaha iho la kou pili a me kou kuleana o ke komo akeakea wale ana mai no i ka'u mea e kamailio nei?" Mamuli o keia kapaia ana mai la o ua Pahaahuanui nei a kakou e KLawaiioa i ke "kanaka mahaoi," ua pii ae la ka wela o ka - inaina iloko ona a kamailio aku la: "He votholei tera overa au i tamairo mai Ia i ka'u mahaoi no ta mea, he taata au mai te taireva mai 4 o Xahitikaiareare. I rono tau pheeiso piha toritutui,

©V*JI nei te tahu a tuarcna o tera tamaiti 'malo' elelei vaJc' au i olelo mai oei. X rono bou oe ano. * © t* olelo a'u e tartiatamata aī, oia ta tuu hatu a!iī e ulono ai. E-»ha tau p»pabi no te tumupili ivwi.?"

No keia kamailio ana aku a Pahaahuanui, e Hke «ie Ia me kela maluna, ua hohola ae la ka nanaina haikea maluna o kona helehelena. No ka mea, akahi no oia a ike iho la, he kahu pōnoi keia no ka meg£a.na e makemake nei e pa-pa lealea pu, a i mea e nema a e uwa ole ia mai ai oia e ka ahakanaka e nana mai ana, ua pane mai Ia oia-me ka leo malie o ka hopohopo:

"Aole au i noonoo mua, he mea iā e hewa ai' Aka, i mea e hoopokoleia ai keia mau papa kamailio ana mawaena o kaua, ke hooia aku nei au imua ou i keia manawa ano. Ua mau ke kamupili! AoJe nae au me oe e papa lealea ai, aka, me kela keiki no, e like no me ka'u i olelo mua iho nei. > '

"Ua mau ae la na mea a pau. JSTolaila, o ka ninau nui wale no i koe a kaua e noonoo ae ai i keia manawa, oia keia: I ka manaw.a hea e hookoia ai keia pa-pa lealea hiawaena o'u a me ke keiki?" « No keia \jnau a Pahaahuanui i waihcr- akli ai imua o ua kaeaea nei o JLokoea, ua pane mai la oia me ka leo oluoiu: "Mai hookuu mai paha oe na'u hookahi wale no e noonoo aku i ko maua manawa e halawai ae ai, he alo a he alo, no ka hooko ana i keia mea nui. He mea pono, o kaua pu no ke noenoo mai!" I ka hooki ana iho o kana kamailio ana, ua kulou iho la oia ilalo e noonoo ai i ka manawa kupono ana i manao ai no ko laua hui ana aku. Ia wd hookahi no hoi i pane mai ai o Pahaahuanui, i ka olelo ana mai i keia mau olelo: "O ka manawa e holo ana 1 kou manao, oia īho la no ka wa e hookoia ai. Aole he mau hoohalahala ana ma kona aoao. No ka mea, o ka mea a'u e hooholo ai no keia hana, oia īho la no ka kuu haku e hooko mai ai!" I ka hooki ana īho o kana kamailio ana, ua ku ae la oia a hoi aku la no kahi a Kila a me na'lii o Waianae a me Waialua e nanea ana. I ka ike* ana mai hoi o KLila i ke komo ana aku o Pahaahuanui, ua ku ae la oia a hele mai la e halawai pu me kona kahu, no ka mea, ua haupu wale ae la no iloko o kona noonoo, aia he manao nui ka kōna kahu i makemake ai e ike iaia. I ka ike ana aku o Pahaahuanui i ka hele mai o Kila, kona haku, ua kunou aku ia oia a emi hou mai la no waho o ka halau nui a na'lii e akoakoa ,ana, no

ka mea, ua ike aku oia i ka nana pololei loa mai o Kila iaia i kona wa e hele mai ana e hui me ia. No ianei hoi ka emi hou iwaho, ua hahai loa mai la 0 Kila a hiki ma kekahi wahi kaawale a mehameha. oia i hoike aku ai i na mea a pau 1 hanaia mawaena o Kawailoa a me ua Pahaahuanui nei. 1 ka maopopo ana ia Kila o na mea a pau, ua kamailio mai la oia i kona kupunakane me keja mau olelo: "Auhea oe e kuu kupunakane, aohe a'u mau hoohalahala aha no kau mea i hana aku la, aka, e ka kaua mea wale no e kakah aku ai, o ka manawa e hookoia ai ia mea. No ia mea, i he mea pono la oe ke hoi hou a lohe mai i ka manawa e hookoiA ai. Eia nae ka'u mea e hop ihopo nei, o ko kaua oielo.a ,nai 1 ka punikoko." ''KLa! Aole no kaua ka m ikemake e piii i na iwi, nona mai nei no ia manao," wahi a Pahaahuanui i pane aku ai. "No ka mea, ia'u i hiki aku nei i k-ihi a kela ahakanaka e nonoho mai la, ua lohe pono aku nei au i kona olelo ana ae. Ina ka oia kou hoa i konane ai, ink la ua pau ou mau iwi i ka holeholeia, i mea tnakau lawaia ka na ka hoahanau oaa. O Kei i ae 11 ke kumu nana ī koi mai ia'u e ku aku imua ona e paio no ka a me ke ola. Pela anei <_>e e kapaia mai ai he punikoko, oiai, ua lohe na kanaka a pau ehoho mai la ma kela wahi." Aole i pane koke mai o Kila no keia mau olelo a kona kahu e kamailio aku nei, aka, ua akaaka mua ae la oia a liu.iu, ua pane mai la oiai: "Pela io ka i ulu mai ai keia kumupili iwi. O hele a ninau aku i ka manawa a maua e pa-pa lealea ai. E ninau pu aku no hoi oe i ke ano o ka maua lealea ana maiuna o ka papa konane ina paha he ahamaka, a i ole, he honuaulu pahal īna e hoike mai, alaila, hoi hou

tnai oe a hoike i keia mau mea," a hookuu ae la ka lauakukakuka ana. I keia kaawale ana ae la o Kila a me Pahaahuanui, ua hoi hou aku la o Kilg, jlO loko oka halau a na'lii e walea mai ana i ke kualehelehe ana ina olelo like ole o kela a me keia ano. O Pahaahuanui hoi 3 ua hele pololei aku la oia nō kahi a ka ahakanaka e nenoho nui mai ana.

I ua Pahaahu?nui nei i hiki aku ai, ua ik» aku la oia ia'Kawailoa e noho mai ana no ma kahi no ana i haalele iho ai„ Nolaila, ua heie loa aku la oia a mj kahi aua keiki kaeaea la o Lokoea a a ke konune ana, a ku iho la na kom kua. A liuiiu iki kea ku -» i. a 'u nui nei, ua h >opa īho la o:a ma kekahi kipr>-h \vi o Kawa.La me ka nmau pu ana ih ime ka leo oiuolu: "Penea iho neT? Ua loaa ae nei pah-i ki manawi a olua e paani aku ai, a * ka manaWa hea olua e paani ai?" Mamuli o ka pa ana iho o ka lima a me ka lohe ana ae o ua kaeaea la o Lokoea i ka leo o kona hpa papaleo o na minute mamua iho; ua ea ino ae la kona poo iluna a nana ae la me na maka kunahihi. Oia ka kona hoa papaolelo i ninau hou iho ai me ka leo oluolu a waipahe:

"A ka wa hea olua e paani ai? Oiai, ua kamailio mai nei ko hoa e paani aku ai, a o kahi 'keiki malo helelei wale hoi/ wahi au, e hoi hou onai au a imua ou, a ninau aku i ka manawa a olua e hui ae ai a lealea pu, a pela hoi au e ninau aku a¥* i ke ano o ka olua lealea ana, ina paha he honuaulu a he ahamaka paha?"