Ka Holomua, Volume I, Number 24, 17 March 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

K W »"• i , \ N. . l \ • \ mahkle kk -\hi Iva Mojk ui'h 'ii o n i Makua A mo k i H.iakai Anmo ina a. JS[o'keha i :i;i K. 1 o Hawan nei —KLa Haaiele A'īa O na Makuakane 'a Moikeha. I nui pono ana o Kila ua > pane aku la kona makuakane iaia: E kuu keiki, e pono paha oe ,e holo 1 kahi a'u i hele mai ■ ai, e imi i haku nou. Ua pane aku Ja ke keiki, pehea la au e h»ki ai. owau Jboo- ! kahi wale no ? Pane aku la kona makuakane iaia, penei: "He mea hiki wale no ia ia ce ke ae mai!' 1 Ia manawa, ae nsai la kana keiki i keia koi hoomano a ka makuakane, a kauoha aku la o Moikeha i na kanaka e hapai i kahi waa ona i pae mai ai, a ua hapai aku la na kanaka i ua wahi waa nei me na pono a pau a kahaone, waiho iho la ilaila, hoi mai la na kanaka īa ahiahi. MAHELE ELUA. Hui o Kila me kona mau kupuna ma ka moku o ke Kleiki-a- ! Lua (OaLa nei)-Ka Holo Ana o K.ila—a—Moikeha no Xahiti. Hoaumoe iho la ke keiki me na ; makua ia po a hiki i ke ao ana oia po. Uahoomakaukau iho la o ICifa iaia, a hoomaka aku la oiaehele| ia kakahiaka me kona makua-j kuakane e hele i kahakai. A i i ko laua nei hiki ana aku i kahi 1 0 ka waa e waiho mai ana, uai ike koke iho la o Kila a me kona I makuakane, ua pihaka waa i ka| ohiki, a ua pane aku Ia kona J makuakane iaia: "Aohe oe e ola e ke keiki o kanaka keia; no ka mea, he kike niho, o ka helelei wale iho no ia." Nolaila, i ka lohe ana o keiki 1 keia mau olelo a ka makuakane, ua pau iho la na ohiki o loko o ka waa e hoholo ana i ke kiolaia, Iloko o kela wa aku la 0 Moikeha i ke keiki. Hooaee ia aku ka waa iloko o ke kai; eia aku kanaka imua. la manawa, hoonee aku nei ke keiki 1 ka waa iloko O ke kai. I lawa no a pa ka ihu o ka waa i ke kai, o ka pipii mai la no ia o ka ookiooki iluna o ka waa; a pane

Hou aku la ka makuakaoe i ke keikh ' c . . "He poe kanaka no kena ou he mau la helu wale no, hiki oe i kaht au i ma'eem.i'ie ai, he j ik uka no Lmu i ka Aka nae, ao!o nooe e ol i īa la~ kon. Hia aku ke kanaka imu* k-hi i kah mai .11 nm, a i i'e. t 0 ki ne: k.vj >.!a-ni iti . ihn ' o i .haa\v> mai la -.oia" i.koua ahihi ī kona nnkuatc .n>\ rve ' k. i a'no. iho o kona wa ; tn ika rna tifau P *P-ihrt r, i !i'<e ho: koaa mau papalma meii u'a o ka ohelo. j -E ho-ke mai ana, he aloha makua o a, o kona manawa no ia i i haalele īho ai i ka aeone o Wai- ' lua a hoio aku la no ke kai uli-j ! uliuli lipolipo o ka moana, a po j ia la, a ao ae, hiki ana keia i ka ■ Lae-o-Kaena. Ike mai la o Paha-j ahuanui i keia waa e holo aku j ana. Pa-ha mai Ia o Pahaahua nui ia ianei, penei: "īīe waa la—he waa! Nowai he waa" wahf a ua Pahaahuanui nei: Ia wa i pane aku ai o Kila ma ia ano hookahi o ke kau ana aku: No Kila he waa, O K.ila mka, O Kila Paawahinemaikai, He kama au na Moikeha. 1 ka lohe ana o Pahaahuanui ua kani īho Ia kana uhu; me ka helelei pu ana iao o kona mau waimaka iaia i ninau hou mai ai i ke keiki: i "Ke ola aia no ka o Moikeha?" ! "Ae," wah: a ka pane. <£ Ela walea ana?" wahi hou a ka ninau. I waieai kekse nalu o Makaiwa, I ke kahuh a ke kaluk=»lu o ! Kewa; I ka piha kanaka heenalu o KuI lanakaauhuhu, I ka lulu xki o Waimahanalua, ,1 ke ku-pa, i ka eli i ke ko o I Halahi, Aohe hua i laha wale i Xahiti, j O hala wale ka pea, jl Kauai no a hina ae ka lepa. | I ka lohe ana aku o Pahaahuaj nui ke ola ala no o Moikeha a > me ke kumu o kona hoi ole ana i Tahiti, ua pane mai la oia me ka ninau ana mai i ka wa hookahi: "Aole ka oe he mea e aku, e kuu haku; a holo ka waa, holo ihea?" Pane no keia: "Holo ka waa holo i Xahiti, i o Luukia la. I kela wa i hea mai ai o ua Pahaahuanui me keia mau olelo: "E pae e ka waa, e kuu haku; aohe e holo ka waa ina la e noho a ka la okoa." - Ua hooko aku o Kila i ke kahea a ke kamaaina me kona apo ohaohaia mai e na poe o ka aina. A i ka holo ana b i kekahi la ae ua kau pu aku o

S Pahaahuanui nei ma kona wahi no hoopaeia mai ai e Moikeha ka lakou keiki. U i hoomAu aku U o Kila ma ji k«i holo ana ma ia kakahiaka a a h'k' i ke awakoa ana ae komo |i ka ■pohu Li' o Waianae, ua hele no hoi a aui ka L,a; u~\ hjf~ la.w.v. aku Lt kiua me kekahi [w.a, ,m a-alūna o kela waa o j ' mki a me kekihi poe e ae oW-.nk'. I -ke . m.u o Nialo hil-i |i n j l<; OU [a e ho.o ' aku .1 • . n > wahi e bc ! nei r,i- uk ■ O k.j ann, >ja. kakali iho Ja lakoa, a i ke kokoke ana aku o aa waa nei, oia no kona Wi ī pa-ha mai ai: - — £< He waa la—he waa! Nowai he waa?" wahi a Niuloahiki i ninau aku ai. Ia wa i pane aku ai o Kila ma ia ano hookahi o ke kau ana aku. "No Kila he waa." O Kila iuka, O Kila i kai, O Kila a Paawahinemaike ī, He kama «.u na Moikeha. I ka lohe ana o Niuloahik., ua kani īho la kana uhu, me ka helelei pu ana iho o na waimaka iaia i mnau hou mai ai: "Ke ola la no ka o M!oikeha?" * "Ae," wahi a ka pane. ana?" wahi hou a ka ninau: I walea i ke kee nalu o Makaiwa,, I ke kahuli a ke kalukalu o j Ke-wa; j I ka piha kanaka heenalu o Kulanakaauhuhu, J I ka lulu iki o Waimahanalua, . I ke ku-pa, i ka eli i ke ko o : Halalu, Aohe hua i laha wale t Xahit', 0 heila wale ka pea, 1 Kauai no a hma ae ka lepa. I ka lohe ana aku o uaNiuloahiki nei ke ola la no o Moikeha a me ke kumu o kona hoi hou ole ana i Tahiti. Ua pane mai Ia oia me ka ninau pu ana mai i ka wa hookahi: "Aole ka oe he mea okoa aku, e kuu haku moopuna; a holo ka waa, holo ihea?" Pane no keia: "Uolo ka waa 010 ī Tahiti, i o Luukia la." "E pae ka waa, e kuu hak'i moopuna, aohe e holo ka waa i na la e noho a ka la okoa." U a hooko aku no o Kila i ke kahea a ke kamaaina me kona apo ohaohaia mai e na poe o ka aina. Ua hoohalaia e Kila ma Waianae he hookahi anahulu. Ma ia noho ana a lakou malaila, ua malamaia he mau lealea he nui wale i kela a me keia po, a ua hui aku a hui mai . no hoi na makau a ka lawaīa i Waipopolo aole i Wailua. Ma ka po mua a Kila a me Pahaahuanui i hoaumoe ai i Waiange,.ua malamaia na lealea hula, kilu a me ka puhenehene. ■ Ua komo pu aku la no

o KLila a me Pahaahuanui ma keia mau lealea a pau, pela i hui aku ai a hui mai na makau a ka- lawaia. 4 Iwaena o na .lealea-k p.iu e h*naia aua, o no l<a k-i lehua i kā tJiaka o na poe o. ka aoaq i ae nial ila. i ke ao ana ae, ua ku'eui _aku- la ke kauLana'o ka skf a me aieamai o Kila ma n>i loalea a 'pau, Ua hoopiha ia ka 4al lu hula o ke aln Kihewa e ni kanaka pum lealea mai Waialua a me Kou mai a pela iho no hoi me ko'Waianae he— Le-i mai hoi kau o Kohala i kana'mai, Aia na kanaka 1 ka nukuwai. I keia po elua a Kila ma e luakaha pu nei me na kamaaina 0 ka pohulai o ka uluniu o Pokai, .ua hoike pau ae la oia i kona ike hula o kela a me keia ano Ke hele la a kokoke na niu o ma na kapakai o ua aina la o Ma ia po hookahi no hoi oia 1 hoike ae ai i kona ike i ka puhenehene ana a me ke konane ana. No ka mea, ma ia po i paani konane pu ai o Kuaokala ko Waialua keiki kaeaea ma ia hana, a o keia ke a Kila i oleio ae ai" ma ke ano e kaena ana no ua keiki la o ka Ehukai o Puaena i ka i ana ae penek "Ua hele' kaapuni ia~ e a'u ko'u aina o Kauai mai kel i pea a keia pea, aole loa hookahi kanaka , nana ī hoonaluea mai i ko'u noonoo, i ka imi ana 1 kahi e puaa ai. Ia oe hoi e Kuaokala pahua ka hoi ko'u ike. Oka hele ka hoi 1- a "k-h.kole ka La īiuna o keia akahi no oe a puaa īa'u. Nolaila, ke nonoi aku nei au iaoe e e pono ai. He mea oia o, u \ h iokoia kei-i nonoi a Kila, a ua hoihoi hou ia aku no hoi na waiwai o Kuaokala a me kona poe i lilo mai iane*. Ua hoomauia na launa maikai ana a me ke kipa ana aku a kipa mai mawaena o laua a hiki wale i ka haalele ana iho o Kila ma ia Waianae. Ma kela la i hoaikane ai o Kuokala me Kila, ua oni mai la o Kawailoa kekahi o na kaeaea ■ o Lokoea, Waialua ma ia hana e paani pu meKila. Nokamea, ua ike iho la oia he- hana paani wale no nana ka hoohaule ana ia Kila, oiai, he eo mau o Kuaokala ina wa a pau ana e lealea pu ai me ia. Aka, he mau manao kuhihewa loa ia ana i lapa ae la. Aole i pau.