Ka Holomua, Volume I, Number 3, 18 ʻOkakopa 1913 — MOKUNA III. Ke Kanaka Iloko o ka Aahu Holoku. [ARTICLE]

MOKUNA III.

Ke Kanaka Iloko o ka Aahu Holoku.

Ua weheia mai he alahele no ka hauoli no ke kaeaea o ka Hema, ke kiu kaulana Dona Lavena. Oka hiwahiwa a u e ka mea heluhelu e omō nei i kona kuhinia he keom'mana opio wafe no oia, a ua kilipoheia hoi me na helehelena ui hooni puuwai, he kuoo a hakanu hoi. Ua oleloia -ae kekahi mea e pihana nona, oia hoi, he puanuanu a he uahoa, a aole'hoi i hoopaia aku kona puuwai e neia njea nui la he aloha i ka ipo, a na e ,i-īia-mmute wale no mamua īho ka manawa hoi a na ui elua ī'hoohalawai ae ai i ko laua mau maka kekahi i kekahi, ua komo loa aku la ia iloko pakahi o laua, a ua pipiK, paa loaj hemo ole?i a ua oleloia, aole e hiki i ka īkaika huki o na paa pipi-kauo he taus-,ni ke hov.K°-o a hookaawale ae i ka pipih oia mau a ka mana ume o ke aloha e paila ana iloko o lauk. e ka makamaka heluhelu. W»* kei\ p lp *li? o anei īa? '

Mā keiā wa eia mau no ra hoomahao ma-mau ana iloko o ke kaeaea o īīema ka Makaikiu I>ona Lavena no na mea a pau ana i ike ai mai ka mai o kona haleiwai ana me ka holowaa kiipapau, oiai oia ma kona alahele. O ka Dona Llivena he o ka lunaikehala hohonu, a he mea mau iaia kona lawelawe ana "1 kana mau h*na me ka piha noeau a kupanaha, a pela oia i kapaia aku ai e ka, poe haihai kanawai o ke Aka o ka Pouli Uwahi." Ua hookahaha nui ia mai oia mamuli o ka maopopo g.na poe puhi-rama e hiki mai ana. oia, a o kekahi hoi o na mea nana i hoopouli mai i kona noonoo, oia no ka maopopo loa ana iaia, aia he kanaka ua haliia no ka make aku, a no ke kumu, ua hoopiiia ua kanaka 'lano ke kokua ana iaia. Aole i hoike mai ke kaikamahine hoeha iwihilo iaia nei i kahi i laweia aku ai kona luaui makuakane e na limakoko, a otai ho', ua lako mau ka kak.jr Hiwahiwa me na noonoo lipolipo kuhohonu me he- uwila anapu 'la ma ka hikina malamalama o pae-oppa', pela iho la -no i loaa koke ai iaia hoomaopopo ana i kahi i lawe ia aku ai ka luaui makuakane o ka mea nana e iomi nei kona puuwai a pepe i wiliia e ka'u palu. Aia mahope aku o kahi a ka kakou hiwahiwa e ku nei a iloko hoi o na 'kuahiwi he wahi i kapaia ke "Awawa o ka Pouli Uwahi." Ua kapaia aku ua wahi 'la mamuli o ka luku nui ia ana o na Ilikini malaila he mau maka- ! hiki li'u loa i "liala aku. 1 Ma keia wa o ka kakou moolelo, ua hoomauia aku no ke kapaia ana o ua wahi 'Ia mklalo oia inoa no, a no ka mea,' nta keia wahi i malama mau ai _o Lunakanawai Lineka i kana Aha Hookolokolo, a*" nona hoi na olelo hooholo uahoa a pupuahulu i hooko mau ia. O ■ keia wahi ae la, oia no kahi ajc> ka punana hoi o «a poe haihai kanawai, a ma keia wahi no hoi i hanaia ai na hana karaima pepehikanaka-he nui me ka noonoo ole ia aku.e keia Lunakanawai. o ka loaa ana i ka kakou kiu ke kaeaea Dona La- j vena keia mau noonoo ana, ua puapuai mai Ia ka ula ohelo papa ma kona mau papalina, a ma kona mau lehelehe ua pena ia aku me ka ulaula ahiahia o ka rose ahiahi, oiai hoi kona mau onohi e halii.'a ana e ke onaona maka nunu e kiei mai ana hoi malalo o na lihilihi eleele l poni o ka waihooluu korata, ua puana ae la oia i keia mau huaolelo: - v Ae, e hele au, e hoopakele i luam . makuakane o ka mea

jnona ka uhane oiaio e hana lili-lehua mau nei ia loko, a e hele aku au ano. Ua maalahi loa ka hana ana rio ka hiki aku i ua wahi 'la, oiai, ua ike nr.ua no ka kakou hiwahiwa 1 ke nlanui e hiki ai ilaila a he wahi ala pokole no hoi kekahi e hiki kokeaku ai i ke ll Awawa o kā IwikanaWakahiko, a o kekahi inoa no ho ia o ua wahi 'la. Aole ka hoa'paapa wale, aole ke kali wale, aole ka lohi iho, aole ka lomaloma a hoopau manawa wale, aka, me ka puahi o ka awiwi nui, ka hoihoi o ka manaolana ika'ka, ua kau ae la oia maluna o kona lio punahele a pu-ki mai la i na kaula kaohi 0 kona lio, aia hoi, me he pua 'la i oili aku mai ka lima aku o ke k«=»ik: Ihkini, pela no i kamoe aku ai ka huakai pii mauna a ua Wile 'la, e halihali ana hoi i kona kahu aloha maluna o kona kua, no ke awawa o ka maluaka pouh. Ua hai mai o Akanedi Kelerona ( oia ka īnoa o ua ui 'la), iaia aia he umi a me elua ka nui o na powa na lakou i lawe aku i kona luaui makuakane mai iaia aku, aka, aole i lilo ia huina o ekolu kauna i mea no ka kakou hiwahiwa e hopo kuemi a e wiwo wale aj., a hoolilo wale hoi i sekona no ka noonoo ana ma ia kumu. Ma keia huakai a ke kaeaea Bona Lavena, ua piha iaia ka hora okoa mamua o kona hiki ana aku i ke Awawa o ka Pouli Uwahi. A ma kekahi wahi ala ololi e kamoe ana o kekahi mau kakaipali kuhoho, malaila 1 komo aku ai ke keiki kaulana o ka Hema no ka halawai me kana mea i imi -mai ai. Ma keia wahi 1 kaohi mai ai oia 1 kona lio me kona lele ana iho ilalo, a hōopaa aku la i kona _lio punahele ma ke kau wahi okumu laau e ku aba malaila a wehe pu ae la no hoi oia he pu kaupoohiwi pokopoko mai kona wa-hi ae, a nee akahele aku la no mua no kahi hoi a Lunakanawai Lineka e malama ana i ka Aha no ke ola a me ka make o ka elemakule hala ole. Aole i piha aku ke kaau o na kaina wawae o ka kakop kiu i hele aku ai, ua hiki aku 'la oia ma ke kau wahi ahua i ulu nui iā e na puakala, a ma keiawahi ua loaa iho 'la iaia ke kulana maikai loa e hiki ai ke ike aku i na hana a pau e lawalaweia ana e keia poe haihai kanawai. O ke aū o ka pomaikai, eia i® me ka kakou hiwahiwa. Ua hiki mai oia i ka manawa kupoj no loa, i ka manawa hoi e hiki ai ke hoopaleele akju i ke ola o Jca elemakule hala ole. He mw nanaina ano e kana e ike nei i keia wa, a no ka mea, kahi a na powa e noho ana

ia l rrtanawa, ua ike akul *"la oia lje umi a me elua lama e a ana ma ua wahi 'la a i hoonohonoho pono la ]joi, ano la'<ou na maanaiama i hoohuih īiia a lilo i mea nana e aku i ka po*j]i o ka po, a me he mta 'la o ka la.na o ke ao piu kekahi ma ka hnina a.mli o lani poiuiu īa 'm.inauu e hoioi ana a nalo ka .»ahu eleele p ka po. . Ike aku la ka kakou hiwahiwa, he hookahi o na powa e noho ana ma kekahi nuu pohaku kiekie, oiai hoi na poe e ae e noho poai ana imua ona, a iwaena o keia puulu, e ku ana ka elemakule ma ke ano he paahao, a ncv ka hookolokoloia hoi. O kahi a ka kakou hiwahiwa eku nei, aia no īa nu kekahi wahi ano umaiu pouliuli ma o ka ulu ana malaila o kekahi opu nahelehele, a he wahi hoi e hiki ai i ka kakou hiwahiwa ke lohe pono loa i na blelo a pau e kamakamailioia ana e lakou. He kaumaha ka mea e loaa ana ia kaua e ka n;ea heluheki ina o kaua pu ana kekahi e ike ana i keia mau hiohiona o ka po, a no ka mea, aia ka elemakule hala ole nona na makahiki i a'e aku maluna o ke kanaono, me na ohohiaa e kuuwelu ana ma kona mau poohiwi ke ku 'la. iwaena o na powa, ka puali hoī o na kanaka i nele loa me keia mea he aloha hoakanajka. Ua hiki mat i ka hopena o na hana no ka hookolokolo ana i ka eīemakule Keona Kelerona r a o na oleloike a pau e hoahewa ana iaia, ua pau, a aia imua o Lineka ? ka mea hoi e noho ana ma ke ano he lunakanawai nt> ka hoolohe ana i ka hihia o ka elemakuie i hoopiiia aka ai, a he manawa keia no ka elemakule Kelerona e hoakaka ai ma kona aoao. Ua haawna mai keia manawa no ko ka kupale ana iaia iho aole ma ke ano no ka pono a me ke kaulike, aka, no ke pahenehene wale no i na ohohina o ka elemakule, kfe elemakule hoi i nele loa me ka ikaika iloko ona. Ua kamailio aku ka el£makule Keona Kelerona me ka leo kuoo no kona pono, a wahi ana. E o'u mau hoa'loha, aole au e kupale ana no ko'u ola īho. Ina owau wale no ka ī iloko o keia ao 'mauleule, ina ua kulou aku au a lawe mai i ka hopena awahīa oka elelo hooholo kue ia'u mai ka oukou Aha mai, aka, he keiki ka'u he kamaleī aloha na'u, he opuu puak mohala mau ro ko'u mau l a kannkoo, a oka mea hope loa hoi nana e hoomama mai i ua kaupiaha o kuu mau ohohina nei!" Wasinetona, Oct 14. O j e fferson D. McCarn 'o Nashville„ ka Peresidena WiJson i waiho aku la imua o ka Aha Se nate i Loio Apana no Hawaii.