Ka Elele Poakolu, Volume II, Number 21, 27 July 1881 — KA WELI O HILO KA IKE PELE O KA LA 20 O LULAI. [ARTICLE]

KA WELI O HILO KA IKE PELE O KA LA 20 O LULAI.

/V. Ma ka'u Epiketpie mua ia oe, ua hoike aku au no ka hookokoke loa ana mai o ka pele i kahi hale o Keoni Holo, ma Kaumana. A no, iee hoike hou aku nei ia oe me ka walohia, " ua pau ka hale, na mala ai, na laau hua ai ono, a me ka helehelena hoi 0 kona aina ; a ua lilo i pahoehoe nika uliuli no ka manawa pau ole." Alolia wale ! He kamaaina o Keoni IIolo no ia uka; akahi no a kipaku ino ia e ka enemi pookela mailaila ae. He 30 na makahiki onā i noho ai ilaila, a ua mare oia i na wahine eha ; ka inua, ka lua mai, a o ka hope hoi, pau ka home la'ia pele. Nona no ka apana ka- * ■ hi i ku ai ka hale, 12 eka a oi ; a he mau keiki hoi kana. Ua hoao 7o paha ua Keoni Holo nei e hoomalielie, a e kalokalo, a e hoomaiimali I aku hoi ia pele, no ka waiho mai hoi ī kona i wahi hale, a me kana maia mea kanu ; aole nae i oluolu ia mai : ua nohola ia mai la hei pahoehoe, ma kahi o na mea uliuli lupalupa j 1 ulu ai ; a o ka nani oia home pili uiu nahele, ua inaalo aku ia. '' Aloha ia oe ke hele nei, la hele kikaha ae la ka ua, A Hopukoa a W|ialoha-eia-la-e, Aloha waleana ia oe, E ka home pili uliilaau, Alo hookahi o ka uka." Ma ka Poakolu la 20 o lulai, ua pii hou aku e makaikai pele. Aole nae hoi ma ke alanui mau- keiarmotio ana, akā, ma ka hokua aku o kela ipahoehoe, kahi nona na lehua kaulana o Makaulele. Malaila aku, hiki ī kahi makamua o ka pele e kahe mai ana rna ke kahawai. Mamua o ko'u hiki ana 'ku ilaila me ko'u hna, ka Hon. D. B. Wahine, ua hoomaka mua iho la ke kahe awai ana o ka pele me ka ikaika iloko o kekahi lua wai nui a e mau ana no ia kahe ikaika ana ; a o ka wai oia luawai nui. e haila ana me ka ikaika, a ua nui loa ka mahu. A i ke ku ana e nana 'ki), he ku i ka we- , 7 , ■' • ■ ■ ' ■»

liweli. Me he mea la e hakaka ikaika ana ka wela o ka pele me ka wai > a i ka'u hoomaopopo iho, o ka wai kai eha ino loa ia pele, no ka mea, nui loa ka alala ino o ka leo o ka wai, a me kona kupaka ikaika ana, a ku ka'e-a o ka mahu. He hoohu waleae no ka pele, a hoohake iho ana iloko o ka | wai, ku ae ana ke ahua o ka pohaku. Aole j i liuliu, ua maloo kela luawai nui, a piha I pono mai la i ka pphoehoe ahi pele. Mahope iho, ua hoomaka ke kahe hou ana mai loko mai oia piha ; a he mau anana ke kaawale, hiki aku i kekihi lua nui hou me ka | wai no hoi. A oia ka lua nui hope loa, ma j ia aianui o ka lokowai ahi pele, a hd!e aina aku. Mamua o ka liaule ana o ka wai ahi pele ilokooua iua nui nei, ua akoakoa mai la * *** • he mau wahine haole mai ke kaona mai, a rne nā-haole kane, na kanaka no hoi ; a ku makaukau e nana pono aku i ka leie ana o ka muliwaiahi pele iloko o ka lua wai nui. i ka hookokoke loa ana mai-o ka pele ma ke kae o ka pali, ua halea pono na mea a pau loa ilaila. O ka mea pai kii hoi, ke hoomakaukau nei i kana hana. 1 ka wa i kihe nui mai ai lea pele, a haule ilalo o ka lua iloko o ka wii, oia ka wa oi loi o ka nani o nei mea he makaikai pele ana. O ke kiekie o lea pali, mawaena o ka umi a me ka iwakalua kapuai, a he hohonu ka wai mawapna. lloko o kela wa e kahe puui ana ka pele'iloko o ka lua wai, oia hoi he ano poepoe kapio ka mukae o ua lua nei ; a. e leie mikawalu like ana ka wai ahi pele ilalo me ka nani eehia .. maoli. Aohe 'ineā i ike, a hoonele iiio i ka mahaio i ua eepa nei o ka inauna... 1 E kahe a wai mai ana ka pele ma na kae o ua lua.nei ; he ula wale no mai o a o, mai luna no a lalo. Nani kela. " Lei wahine maikai ke ahi i ko kula, Ka iho makawalu i kai o Waiakea, Lalani.ke ahi alaa lua i ka mauu, Malamalama i ke kula o Kaununumoa — e— ilaila." Eia ka pele i keia wa, ma kahi i kapa ia o Kukuinui ; a ke nee mai la.e pahola iluna o ka pahoehoe o Makaulele, e kiei mai ai i ke taona nāni o Hawa.ii nei. Ma ia'wa i hai ia' maluna eia rra-maka hanohano o ke kaona i ike ku maka i ka nani o ke ahi pele, a me na malihini, 'a poe koikoi e ae hoi, a'u i hoomanao ai . Ka makai nui o Hawaii, me kana wahi- . r\v ,ne ; na mea hanohano, J. Nawahi, a me D. B. Wahine ; Kale Likikona, mea mahiko o Waiakea ; * ka mea pai 'kii o Honolulu M. Dickson, a he mau kane, a wahine hāole hanohano e ae no hoi he nui waie ; a o makou no hoi o kanaka. Uālīaule ioā na manao kohō wale nu ku hiki ole mai o ka pele ; ke hele mua nei ke kahe ana ; a o ka hopena o kahi e ili ai keia muliwai ahi pēle, ua maopopo ole. Owau no me ke aloha. ♦ E. K. W. Hilo, Iulai 21, 1881. o l* •' - • ■ ,"V.. - ' i>..