Ka Elele Poakolu, Volume II, Number 17, 29 Iune 1881 — PANE KE KOLOPA UNEUNE. [ARTICLE]

PANE KE KOLOPA UNEUNE.

Ua kani ka pukuniahi Elele, Ua nakulu haalulu i.kamoana, . Loliea ka uina i na moku, IMaka ka papahele o ka honua, I ka ume a ke Kolopa Uneune, A ka Makakila momokuahi. E ae mai e ka Elele Poakolu i ko'u haahaa nei, e pane aku i kuu makamaka nona ka manao maloko o ke Kuokoa o ka pule i haln, e nihau ana, " Ua mimino io anei ka 7 i mana o ke Aupuoi 'i " :Via keia wahi, e panē koke au, '' Ae ! " Ua mimin'o ka m <- na. He mau ninau kikoola e ae kekahi a . ua m-ik'miika nei e piii ana i ka mana o ke aupuni, ka lahui, ka A'loi a me' ke Kahu Aupuni, e i ana ina i pau jo ka muna, alaila, aia la malalo o ka mana hea 'i - : Eia ka'u wehewehe mua — O ka nmna o ke Aupuni Hawaii, ka Moi, najii a me ka lahui holookoa ma na mea pili i ka hana a ka Piipa Ola. ka hoomalu ana, ka lapaāu -» na a me na mea a pau i pili, oiai kekahi mai luku e pahola.ana maluna o ka aina, a e lawe ana hoi i na <>la makamae o ka lahui, me ke- kaunui ia o ka vveli ; oia ka mana nui ka mana pili pono i ke ola a me ka make, aia no i-i maloko o ka Papa Ola, a o ke Kuhina K a la īa ī nY_kōha' Peresiāena, " a i a " ma ka po'ho o kona lima ka mana nui ; aohe mana o ka Moj, ke Kahu Aupunia rne ka lahui malalo q Le k&nawai e kue aku i kona mana. A kaka afe la aia i ka Peres dena o ka Papa Ola oia. hoi ke Kuhina Kalaiaina ka mana nui en lee'Aupuni no ke ola o ka lahui. Wehewehe alua— Ike iho la ka Peresidena a mē ka Papa Ola, he mai luku keia he mai weli a he mai ino ; lele ka hauli inuhope iho o ko lakou ne molaelae ana aku e hoolele ia mai iuka uei. Hoola'ha .ae la ua Kuhina nei he mau Kula no ka Papi OU i kakau ia me kona inoa ponoi, e papa ikaika ana i n» j kumu a pau i manaoia he mau mea ia ehno j .laha nm ai i ka mai. U kekahi Kula aolei ,joa e aeia kekahi mea hookahi mai Oahui aku e holo no Hawaii, Alaui. Kauai amokū-j puni e ae, me ka hoomalu. mua ole H a hala i he mau la. Maikai keia Kula. Hooko po- i no na kanaka Hawaii. Uku nui lakou i na j lilo o ka hoomalu ana me ria wa'hi kenikeni i kakaikahi o ko l ikou noho'na ililiune, me ke j kaniuhu o)e, i hiki ai ke huli hoi aku ma na I home. ikaika ua maoa nei o ke Aupunij maluna o lakou. Uhai ae no kahi kannk . ! • Hawaii i kau wahi uuku o n » Kula a ua j Kuhina nei i hoolaha ai, ua hopu koke ia a !; hoopaiia aole emi i ke S50 a liiki i kaSll)0. !< Noho ma Kawa kahi poe, Ikaika a enaena j i ua mana nei e paa ala i ka poho lima o ua' i - Kuhina nei. K»u ka vyeli. Hele aku kahi i i poe e noi e hookuuia, hookahi »o pane "no ! I no-l " Mahalo nui no ke kuoo, ke ake nui o i ke Kuhina e hooko paa ia na Ku.a. i 1 Hoakaka ekolu Hoea mai la he haole,!\ he ona miliona . dala nui wahi a ka oleloia r He Mpi kopaa wahi a kahi poe haole, mai 1 Kapalakiko mai. Lele mai iuka nei a hui t ' • ■ '■ ... ;;

pu <ne ka poe eke kahua.mai hebera. Ma-kem-ike e holo koke i Kahului, <VJaui. Hoole ke K'uhina, Okalakala ka ona miliona. Maknu ke Kuhina a haawi i ka palapala ae e holo akn me ka hoomalu ole. ia, M-iluna o Likelike ua holo aku kela mahope o ka awili aha me ko uka nei.' Ea ! Auhea ua • m'ana nei i'hili a pehi nu-.i ia maluna o Hawaii Ponoi ? Nawa|iwah, hoi hope, mnkau wiwo — mimino ! 0 ke Kuhina Kalaiaina ina kei'i ano, o ke Aupuni no ia ; a o ke'ia inimino ana o ka . mana o kela Kula o ka Papa Ola maloko o kona lima, o ka mim no mia ia o ka mana o ke Aup'uni. Mahea la e liiki ai i ka makamaka ē noke mai nei i ke kamailio hawawa maloko o ke Kuokoa ke hoole i keiā ? Aole. an»ji ka mana o ke Aupuni iloko o ka poho'li.na o ke Kuhina? • Aole anei^e Kula ko ke Aupuni e papa ana aole e holo i kahi mokueuni e me ka hoomalu ele ia ? Aole anei u'a ae ia ka ona miliona e holo i Maui malalo o ka puiapola ae a ua Kuhina ala me k'a hoomalu ole ia ?' Aole anei o ka mmhio ana ia o ka mana o ke Aupuni malalo o kela Rula ? Na Hawaii holookoa e kaupaona i keia ! CJa oleloia he paipai kipi ka o I^lele Poakolu,- ' Pela i o paha, mal o ko wale illo n o nae o ka mnnao o keia makamaka e hilikau wale mai ne1 no. Manao au. . ke heluhelu. pono kela me keia kanaka Hawaii pakahi a pau i keia manao e noke ia mai nei i ka ho ino, alaila, e ninau aku ia lakou pakahi penei : '• Pehea, e.ae mai no oe e hoala k-ma i haunaele a e kipi ? " Ke aa nei'au me ke kanalua ole i ka oleio ae, e kahaha ana iakou, a.e kapa mai he pupule au, koe wale iho no p ha keia kakaolelo ike ole i na puana a ka moe o ke ano olelo o kona lahui makuahine. Eia ka ka Elele' : " Ina pela ko ke Aupuni manao ma keia ano hana, alajln. o ka wa keia e hoao ai e hoo.pau ia niau n i a ri a o — h er 1 a a'uiap va u m.ikai loa ko ia ano mai, a he -moole lea ke olu «m." Auhea I ka 'hoala kipi ? ,0 ka olelo ae anei ina me heirjf e hanaia he mea pono e hoopau koke ia, he kipi ia ? Eia hou : " E hooman 1 wanui e Hawaii ! He la ko na mea a : pau, a lie manawa maikai kou e hiki mai ' ana. I nui ke aho ! Mai āwahua i ka pau ( o ka mu na nui ia hai, a o kahi mana iki ka ( ia oe E oiuolu i na mea i loaa He kap. ( wi keia no kou papaaina, ina aku ke kau ».i ( a tne ke kau oia ke nee mai la. Umia ka ' hanu, ria "kakou no ke eo " Auhea hou ke c kipi 'i 0 ka oh-lo aku anei e hoomanawanui; 1 e nui ke aho ; e oloolu i na mea i Inaa ; a f aie ka puana ana i na huaolelo hoolana niaiao, he kipi ia ? Ke aa nei au e h -ike ia h mai kahi o («a huaolelo pili i ke kipi, Aole ;l ianaka manao, maik'ii e olelo pela. Ina ua k iianao na makamaka o ke Kuokoa e pale ī h ee Kuhipa, he mea pono e hoike n.ai i kona o vahi i pono ai ; a ke hooiaio ia alaila e apo- h io aku ana no ka lehulehu. Aka', h.e mea cupan»ha loa. Ua leie mai e pale,;aole n e le waui huaolelo e hoakaka ana i kahi e hi- h ? '.•TV

ki ai ke apono-ia O ka noke wuie no i ka nuku i ka Elele Paokolu, aohe mau huaolelo pale. Kai no e hqak ka mai i ki< ao- ■ ao o ka liewa a me ka aoao n ka pono mawaena oHie Kuhina a me ka ona iniliona. Akaka loa, he kue pil kino rna< li ; a e poiio e pio ka-waha ina aole hiki ke kamaiho nia na ninau pili laulaha me ka ole e hoopuka i na inea pilikino. Hemea kahahi no hoi ka ike mau i na olelo ma na kue ana a pau i ka Elele me na hunolelo "kipi, ' • hoala haun ele.'' " kue rrialuhia,"a pela wale aku. ' A o kek hi mea kahaha nui !oa ke hoopuka ka 'ElIele he \vahi kauna oLlo ma ka aoao o ke kanaka Hawaii, o ka noke nui mai la no ia i ke peku. 1 aha ai la ? Owau no, me ka haahaa. . Kaiiikīna Kelekona. .