Ka Elele Poakolu, Volume II, Number 14, 8 June 1881 — Ko Kakou Oihana Makai. [ARTICLE]

Ko Kakou Oihana Makai.

Hoko o na la i hala koke iho nei, ua hoeā . ae kekahi mau mea mawaena o keia oihana nui o ko kakou aina— oia hoi ka oihana mākai — e kahaha ai ka lehulehu, a. eano hilinai ole aku ai ma o na hooko ana a ka poe ia lakou ia hana. Da hoopau ia he mau makai (no lakou na kulana ano nui a i manao ia hoi he poe hiki ke hilinai ia,) e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie ; a ua olelo ia, o ke kumu o ia hoopau ia ana, no ka Jawe ana i na kipe mai kahi poe i loaa pono ia lakou e haihai ana i ke Kanawai. Aole e hiki ia makou ke hooiaio i keia lono, oiai, aole i hai mai na Lunakanawai Kiekie ia makou oia ke kumu, aka, he lono wale no ka.makou i lohe, oia ka ke kumu. Hookahi nae mea oiaiu, a oia keia. Ua hoopau ia kela mau makai— a aole loa lakou e hoopau ia e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ina aole he mau kumu kupono i loaa ia lano ia hoopau ana. ' - ' Na KU3IU Hewa. i\Ja kekahi mau manawa, ua mahukaaku na'lawehala mai kahi hoopaa aku, oia hoi ka Halewai, a ua nalowale loa -kahi mau lawehala aole loaa iki. He kumu . kah.aha no keia, a he kuleana ko ka lehuiehu e ahewa i keia mail hoohemahema. Ua lawa kela wahi me na keena paa, a me na polohuku hao nunui, a he mau l.aka hoi e paa loa ai a hiki ole i ka Iawehala ke hemo mailoko niai o laila ; aka, he oiaio, ua hemo no kahi mau lawehala. 1 kahi manawa, ua hoeha ia ka poe i hopu ia e na lima ikaika a menemene ole o ka ' makai, e noke ia ana i ke kauohuluhulu ia rae he holoholona la, a e hele ana a weluwelu kahi aahu i ka ili. He hana kupono ole kela, a he kumu kupono rao hoi ia e pii ai ka in#ina a me ka wela o na manao hoahewa o ka lehulehu. Aole loa he mana a kuleana o ka makai e hoeha a lalau lima me ka ikaika i kekahi mea ana e hopu ana, koe wale no ke hoao ia e kue mai i ka mana o ke Kanawai, alaila e hopu oia me ka malama loa no nae, aole e hoeha aku. „ . , Kaū Ahaolelo o 1881. Ke hoomahao nei makou i na olelo hoike ^ ke komite kanawai o ke Kau Ahaolelo i hala iho nei, e pili ana no keia oihana, i haku ia e ka hoa mua o Lahaina, W. M. Kipikona ka l.unahoomalu o ua komjte ala ; a penei kahi mau olelo o ia hoike : " E hooiaio ia mai ana no hoi, aia ka hoiomua o ka aina ke hilinai nui nei ma na hooko pono ia ana me ke kuio o na hana o ,keia mahele oihana o. ka lehulehu. Aohe wahi pono o na kanawai maikai, a e lilo ana hermea- make, ke nana ole ia a hooko hemahema.ia paha ; a o na kanawai inoino a hemahema, he hiki vi'ale no ke lapaau ia 'ina e makaala a hoao ia e hooko pololei i na ku-mu-a pau e hooi aku ai i ka maluhia a me . ka pono o ka lehuj^hu. 0 na kanawai e piii ana i ka'maluhia, a me ka hoomau ana i ke

ola maikai o ka leliulehu., aia wale no l<a loaa o kekahi pomailmi mailoko mai o lakou mamuli o ka hōokp pono a me ka mikiala o na kauwa i hoonoho ia no ka hoohana ana ; a aole loa he wahi pomaikai iki o na. kanawai ikaika no ka hoopau ana i na kuai waiona kue kanawai, ina ua inoino a rnaleaukau ole l>e kulana o Ica oihana makai. * ■ * * • * " Eia hou no hoi • kekahi, ua hookohu ia ma ka oihana makai kekahi poe.i ike ole loa i na ano o ka hana i makemake ia, a aohe no,hoi he mau -hooponōpono kupono, a aole no Iioi he mau ao ana i na makai no ka lakou mau hana.- '* U" ■ Malalo-o keia hoike a ke komite, ua hoopuka ae o W. M. Kipikona i keia.inau huaolelo : " Ina lio paha īne kakou na hui pu ana o ka naauao o ka lionua nei ; ina palia me kakou he ahaolelo o na Bisimaka, o na Siwada, na Pohakuhauoli a me na Solona ; a ina paha kakou e hooholo i na kanawai e loaa mai ai na hoomaikai kiekie q na kanaka hooponopono noeau a naauao o ka honua nei ; aka, ina ua kupono ole a-hemahema ko kakou oihana makai he mea ole ia mau kulana ano nui a pau." A pela io no. He makehewa ia makou ka hoao ana e hooiaio i na mea i olelo ia maluna ae, no ka mea, ua ike no ka lehulehu he oiaio. Aka, he mea hiki no nae ke olelo ia, o ka llamuku a me kona Hope, ua hoao mau laua e like me ka hiki. e hooko i na hana-a pau i waiho ia aku ia laua me ka ewaewa ole, ame ke kaulike mawaena o ke kanaka me ke kanaka, a mawaena hoi o ke kanawai me ka mea haihai kanawai. Ua ike ia ia mea, a aole e hiki ke 'hoole ae. Aka, no ko laua mau hope iho, no' lakou na' kamailio ana, a ma o lako'u i kau.aku ai na hopena-a---pa-u--o4ca — oihana — makai-ma-Iuaui-0 laua na poo o ia.oihana. Ua Loli no ka Maikai A hiki mai nae i keia la, ua hoomaka e ike ia ka loli ana o na hooponopono ana o keia oihana, a ua oi ae ka - maikai, a me ka makaukau i ko ka wa i hala. Ke hoopiha ia nei na makalua o ka poe i. nalo aku mai ia oi-hana e ka poe i hilinai ia, aole. no ka makaukau wale, aka, no ka hooko pono ana, a me ka malama pono ana i na rula o ka oihana. He oihana enemi nui keia, wahi a ka olelo, aka, hewnau olelo nonohua ia no ka hooko o lea makai i kana hana. 'AoIe ia o lea hewa,aka,ina kakou e noonoo pono, e ike ana kakou, o ka hooko ana-ia i ke kanawai, Aia ke ino o ka hooko ole, a liana ino rae ka hookiekie, a he nui o ia poe a makou i hoowahawaha ai a ka lehulehu i mahaloole ai. ; He Mahalo Kupono. Aole hiki ke kapae ae i lea mahalo ana ia | W. Phelber, kekahi o na makai kahiko ma ka oihana, ua hooko oia i ka hana e like me na kauoha a me ke kanawai-i na manawa a i pau a ma na wahi a pau, a ke papahi nei oia 1 ka lPi o ka mal^alo mai kona mau liaku mai-a me ka poe a pau i īke i k6na mau ano? a me ke kulana o ke kanaka, aole hoi i ka hoalauna, makamaka ponoi a enemi paha, he hookahi ko lakou ano malalo o ke kanawai, a ua hooko oia e hke me ke kanavvai. A pela no hoi me kahi mau makai Hawaii. Aka, aia no nae ke noho nei ma ia oihana, he poe kupono ole loa, a he poe hoi i hilinai ole ia a i hoowahawaha ia e na manao maikai a me na hilinai ana o ka lehulehu— a he m^a pono e hoopiha ia ko lakou mau makalua e ka poe kupono.

, He Makua Kupono. ' ■ ■) O ka mea noe a makou i manao ai o kekahi o na'hana kupono Joa i hooko ia e na Luna o i'a oihana, oia no lea hooko.hu ia ana' 0 kekaiii kanakmi ike ia he makaukau, he eleu, he hooko pono^. a he makua ma kona. | mau ano a pau. Ua nui kona makahehi ia j a'me' ka ma.kaleho ia e ka lehulehu, mai na haole a na kanaka 'Hawaii, mai ke kiekie a ka haahaa, ka waiwai a' me ka ilihune no' ke ano o kana hooko ana i kana mau hana a pau a ke kana'wai i kauoha ai iaia ma o kona mau haleu la. A ke olelo uei makou. i o ka.. Iiaawi ana o na luna iaia i kekahi o na ; leulana ano nui o ia oihana, 'oia no ka hoo- | piha'ia ana o ia makalua e " lee kanaka ku- | pono rna kahi kupono ;" a o ka loaa ana hoi i he lima.akau makaukau no ke kokua ana e { hooko ia'na hana' a ke kanawai ke 'haawi mai kona mau haku. me kahewa o,le. 0 keia kanaka a makou e kamailio nei, oia no o Mr. William H. Tell, (Uilaina Kele.) Ua oluolu i na Luna o keia oihana, mamuli' o . ko lakou ike. ana he kanaka kupono oia, ka hookohu ana aku iaia i alii maluna o na makai o keia kuianakauhale, ma ka noho i hoohakahaka ia mamuli o ki make ana o J. H. Mahiai i aloha nui i'a. Ua haawi ia keia hookohu ma k'a la 1 o keia mahina ; ama ka la 2 ua leahea ia na lala a paii o ka u\\a- - ki mua, a ua haawi aku ka mea i hookiekie he haiolelo imua o lakou ;"a i ka la 3 mai, ua haawi hou oia ia haiolelo i ka uwaki elua. 1 ka lohe ana o na nialeai i keia mau huaolelo, ua hoike mai lakou i ka hauoli, no ka mea, ua ike a ua maopopo ia lakou, ua loaa he haku maikai a oluolu e malama ana 1 ka pololei a me ka pono. E heluhelu ia ana rtrē ka mahalo ka haiolelo a W. H. Tell imua o na makai, pe'nei : : — : -___■' KA HAU.it.ELQJLqea. ' • 1 na Luna a me na Makai o ke kulanakauhale Alii nei. Aloha oukou : Ua kono ia mai au e hai aku i ko'u manao imua o oukou, oiai, ma' ka make aua o Mr. J, H. Mahiai ko kakou makua i aloha nui ia, i noho ioihi ma ka oihana, ua hakahaka iho la kona makalua iloko o ka oihana makai o Honolulu nei. Ua hoomau ia no keia hakahaka a liiki ma ka la inehinei, alaila ia wa. ua loaa mai la ka Hookohu i ka mea nona ka leo a me ke kino e ku 'nei imua o oukou i keia hora : Nolaila, iinua o o.ukou e na Luna a me na Makai ku inau o ke kulanakauhale. Ua waiho ia mai maluna o ko'u hokua he ukana na'u e auamo, he ukana kaumaha. Nolaila, ke noi aku nei au i ko .oukou olur olu, e like me ko oukou malama ana i ka oihana i hooili ia maluna o ko oukou mau hokua 'pakahi i na la i kaahope ae npi, pela hoi oukou e inalama ai me ka pololei ilo- >s ko o ka manawa o ko'u noho 'a na aku ma ke ano he Luna maluna .o na uwaki a i elua. E hooko oukou me ka pono u mo ka pololei i na rula a me na kanawai o ka oihana .Makai. 0 ka inakemake o ko kakou Moi a me ka Hooiiina Moi o ka malama ia o na kanavvai o ko laua aupuni. A ke hihnai nei au maluna o oukou e hooko pono ia ai na kanawai a me ka makemake o ko kakou Moi, ka Hooilina Moi a me na Poo Ampuni iloko o ka oihana. ,.Ma . . keia, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo a me ko'u al-oha ia oukou." 0 ka makou, e mau ka nee ana o kēia oihana imua me ka maikai, a q nalo aku na kumu ino, a e loli ae kona kulana ma ke : kahua e loaa ai ka hilinai piha ia e ka lehulehu. i k> / I ninmHI