Ka Elele, Volume 9, Number 8, 17 June 1854 — KA AOAO PULE ILOKO O NA KULA. [ARTICLE]

KA AOAO PULE ILOKO O NA KULA.

Ina i inalama ke aupuni i mau kula kaawale no ka poe hoole pope, a me ka poe Kalolika, a me na Moiemona, lehulehu na kula liilii, a nui hoi ka lilo no na hale kula, a me na kumuao; nolaila, ua hai aku ke Kuhina Aopalapala i ko na manao imua o ka Ahaolelo, e hui aku, hui mai, ka }>oe hoole pope, Kalolika, Moiemona, a pau iloko o ke kula hookahi, ma kahi e noho pu ana; a o ka pule, a me ke ao ana ma na mea pili i keia aoao pule, Jieia aoao pule, e waiho iloko o na kula hui; a eia ilalo nei ka olelo a na komite o na Luna Makaainana no keia mea; ua like pu ke ano nui me ko ke Kuhina. E pono e heluhelu keia olelo malalo me ka noonoo nui; ua paiia ma ka Nu Hou. Olelo Iloike. Ke noi aku nei ke Komite no ke Aopalapala, penei, no ka hoopii ana o kekahi poe kanaka o Honolulu, a me na kanaka e ae, e noi mai ana i ka Ahaolelo, aole e pono ke ae aku i ka manao, i hoopukaia iloko o ka Hoike makahiki o ke Kuhina Aopalapala, ma ke ano, “ e pono ke hooponopono i na kula uku ole, e like me na palena o ka aina, mamuli o ke Kanawai ; e like ka nui, e pono ai i ke ao ana i na kamalii a pau loa, ma na kumu naauao, me ka manao ole i kela a i keia aoao, o na aoao pule a pau. ” Aole i hemahema ke Kuhina e pono ai ka Ahaolelo ke hoapono i kona hooponopono ana i na kula, e like me ka manao hoopuka, i kakauia maluna. Ma ke Kanawai elua o Kamehameha Apana IV. Mokuna 3. Pauku 2, ua kauia ka olelo. “Nake Kuhina no ke Aopalapala e iioike mai i ka Moi, imua o ka Ahakukakuka malu i ke kanaka kupono i Kahukula no kela Apana keia Apana i oleloia maluna ma ka pauku akahi ; a na ke Alii e haawi ia lakou i palapala hoolilo. E hiki no i kela kahu keia kahu, me ke ao aku a ke Kuhina, ke hoonoho i mau luna hou aku malaloolakou no kela wahi keia wahi kupono i ke kula. Na na kahu me ke ae a ke Kuhina

| no ke Aopalapala, e mahele ina Apana e !ike | me ko lakeu ike ana he pono ; ina mahele ma j na mokuna maoli oka aina, oia, a ina mahele I ano e, aia no e like rne ko lakou ike ana he | pono. Aka ika mahele liilii ana. ame ka hooponopono ana i na wahi iiilii iloko o na Apana ! n,n > a 1|ie ka hoooholo ana ina luna malalo, ina aole he mea e pau hewa ai ka waiwai, e nianao nui ke Kuhina no Ue Aopalapala i ka makemake, a me ka manao ana, a rno ka oluolu 0 ka nui o na makua, a me na makua hanai, a me na kahu o na keiki i kupono i ke kula. Nolaila, pono i ua Kuhina la e lawe a e noonoo 1 na palapala nonoi i palapalaia mai ai ia ia mailoko mai o na Kahukula.” A e like me ka oleio a ke Kanawai maluna, hoonohonoho ke Kuhina Aopalapala i na kula ma ke ano o ka noho ana i keia wa, e ae ana i na aoao pule elua, o na Kalolika a me na kue Pope, i kula kaawale no lakou ke loaa na haumana he 15, ma ka akoakoa ana. E like hoi me kela Kanawai, ke hoopuka nei ke Kuliina i kona manao e hana hou i ka hoonohonoho ana, ma ke ano e o ka ae nna i kula kaawale no kela a no keia o na aoao pule, ma ke ano hoi e pili ana i na maheleliilli o na Apana, e like me ka okioki pono ana oka aina, a e heonohonoho i na kula ma ke ano hui, aole komo malaila ka olelo iki e ao ana, ma na mea e mokuahana ai, i na aoao pule. Ina he mau no keia kanawai, aolo kuleana o ka Aholelo e hiki ai ke keakea aku i ke Kuhina ma kanahana ana a like me ke kanawai. Lia hoi ka ninuu, e pane aku ai. E pono anei ke hoololiia ke kanawai? E pono anei i ka Ahaolelo ke hooholo i kanawai hou, e koi ana i ke Kuhina, e hoomau loa i keia ano o ka hoonohonoho ana i na kula, a e hoopalaha ae i kela ano 0 ka hana, a pili pono ina Moremona, ame na aoao hou a pau ke ku mai ma keia aina? /te manao nei ko oukou kornite, aole. O ko makou manao e pono ke waiho i ke Kuhina, ia ia kekahi pono, o ka hpomau nna i ka hana ana 1 na kula ma ke ano e noho nei oka hoonohonoho ana: aka, e hoakaka pololei no hoi makou i.ko makou manao, aole e pono i na kanawai ke ae aku i ka mokuahana aoao pule maioko o na kula oke aupuni, ake kokua aku nei makou me ka mahalo, ma ka manao, aole e aeia keia mokuahana, ma keia hope aku, ke manaoia he pono e hoonohonoho hou i na kula uku ole. O ke kumu o ka hoonohonoho ana i na kula o ke aupuni, oia ke ao ana ina kanaka ma na kumu e manao ai lakou ma ke Kumukanawai a me na ka nawai ©ka aina, a e lioopai like iko lakou wahi, o ka hana aupuni, a i mea hoi e holo loa ai ka hana o ko lakou ola ana. O ka naauao o nu kanaka ka mea e mau ai ka noho ana o ke Aupuni maialo i ke kumukanawai. Nolaila e pono ke auhau like ia lahuikanaka a pau, i mea kokua i ka hopnaauao ana, a e like loa hoi me ka auhau ana, i mea e pale aku ai i naenemi, me ka limaikaika. He oi aku ka pono ke makau aku i ka naaupo o ko kakou poe kanaka, mamua o ka lokoino mai o na malihini. He pono na ke aupuni e kuhikuhi i ke ano o ka hana ana maloko ona kula, aole nae e pono ke hana i mea e pilikia ai ka Lunamanao o kekahi. He pono hoi ke koi aku ke aupuni i ka hele

ana iloko o na kula o na kamalii a pau, ke hoolako ole na makua o lakou, i ke ao ana ina ka palapala, ma na wahi e ae. He ilihune no keia Aupnni a me na kanaka, Ua maopopo ka hiki ole ia lakou ke hoolako i na mea a pau, i ke ao palapala, ano maikai h>a, ke hooikaika nui lakou. E pono ke hoolilo inaikai loa i na dala i loaa ia lakou e haawi. Ina.e lu wale ia keia iwaena o na kula liilii, o ka hoomaunauna dala no ia, no ka rnea o ka hlo, no kekula uuku, ua aneane like me ko ke kala nui. Aka, e lu wale ia no ke dala, ke ae aku kakou i ka pono o kela aoao a o keia aoao pule, ke ioaa i kula kaawale no lakou. Ke olelo mai nei ka poe hnopii ua hookaumaha ia na Lunamanao o na makua ke koiia lakou e kena i na kamahi o lakou e hele i na kula, kahi i ao oleia ko lakou aoao okoa o ka oihana pule, a o keia hookaumaha ana ka mea e haki ai ka Pauku 2, o ke kumukanawai a ke Alii i haawi ai i ka la 14 o lune 1842. Ke olelo nei kela pauku “E hoomaluia na kanaka a pau i ko lakou hoomana ana ia lehova, e like me ko lakou manao, aole nae e hana ia malalo iho o keia haawina maikai kekahi hana kolohe a me ke kue i ka maluhia a me ka pono o ke Aupuni. *’ Aole io no e pih ka olelo a keia Pauku 2, i keiu, no ka mea, e like me ka olelo a ka poe hoopii. aole i komo ka oihana hoomana i ke Akua iloko o na kula, ano like me ka mea i hoopuka ia. Ua pono nae ka olelo, no ka pono ole o ke kanawai he hookaumaha i ka Lunamanao o kekahi, a ke manao nei ke komile aoleloa e hookaumaha ia kekahi Lunamanao ma keia mea, ke komo ole ka aoao pule. Aule no e hookapuia na makua, ma keia hoonohonoho una i hoopuka ia, ke manao lal.ou, i na hoapono, ma na mea o ko lakou aoao ekalesia i manao okoa ai. Eia wale no ka olelo, aole makemake e ao ia keia mea ao ma na kula o ke Aupuni, no ka mea ua hookumu ia lakou no na hana e ae. Ua olelo ia, e lilo auanei na kula i ano Akua ole, ke hana e like me ka manao i hoopuka ia. Aole loa pela. Ina i paleia ko ke ao ana no ka aoao pule mai na kula aku, a me ke ao ana paha ma ka pono o ka uhane, aole ia he Akua aole, ma kona ano maoli, a oi aku i ke Akua ole ana 0 ka hale kuai, a hale hana, akihapai, no ka pule ole ana o ka poe i komo iloko malaila i kainanawa hana. Aole kue ke aopalapala ana, ka hoomana ana, oia kekahi mea e kokua nui ai i Ua hoomana oiaio. O ke ku mu ao, i manao oiaio i ke Akua, (aole hoi e pono ia hai ke lilo i kumuao i kekahi rnea okoa,) oia ke kokua nui ma ia ano iloko o kana poe haumana, a e kokua no oia pela, ke hooj>uka ole aku i kekahi olelo iki, e hiki ai i ka poe ikaika o kekahi aoao, ke mea mai a kue. He nui na kumu like o na aoao Kristiano, e ku like ai. Aole anei i manaoio na mea a pau 1 ke Akua hookalii. ? Aole anei i ae aku na mea u pau i ka //aku hookuhi. ? Aole auei i pule na mea a pau i loaa mai i ka pomaikai like ma ke ao oluna. ? Owai anei ka makua e hiki ia ia ke hoole i ke ao ana o keia mau kauoha, penei. E aloha oe ia Iehova i kou Akua me kou naau a pau. E aloha oe i' k.»u hoalauna e like oe ia oe iho.? O na mea a paa au i munao ai e hana mai ai na kanuka la oukou, oia ka oukou e huna ai ia lakou. ina i ae ia na olelo a Paulo, e like me ke kope aua a na mea hoopii. “O na mea a pau a oukou e hana ai, e hana oukou i mea e hoonani ai i ke Akua,” ina hoi i hookoia ina ka hana ana a ke kumuao, ma koua noho ana, ina he

ii’alolika a ina he kue i ka Pope, kona inoa aoao pule, n ina i oaka ole ia kona waha ma kekahi o na kumu i hoopaapaa ia, o kona noho ana ka i lilo i kumu alakai pono, a kona ao ana i mea e launa ole ai kana poe haumana me ka noho aku ole. K hiki no nae keia mau mea ke hoomakaukau maikai no ke ao kaawale ana, ma ka aoao pule, i ao ia’i ma ka hale noho, ma ka hale pule, a ma ke kula Sabati. Ke kue no hoi ka poe hoopii, no ka mea, ina he pono ke ao ma na kula o kakou ma ke ano waiho i ka aoao pule, aole no e hiki, no ka mea, o na huke aoao pule waele no. Aole pololei loa keia olelo. Ona huke i hana ia, ma ka lehulelu o na kula, no ka ao ana i ka Puana, //elu, Anahonua, a me ka Hoikehonua, ua nele loa i ke ao ana ma ka pono o ke Akua, pela ka manao o ko oukou komite. He ano okoa kekahi poe huke. Ona huke heluhelu maoli ma na kula, he ao aua no ko lakou ma ke ano aoao, he nui >jo kekahi, he uuku ko kekahi, ua hookumuia ma ka manao kaawale o ka aoao pule o ka poe nana ia i hoolaha aku. Ke manao ne ke komile, e pono ofe ke koi ahu, ka hana ana i Ueia mau kuke maluna o na kamalii me ka hoole aku, i ka makemake o ka laknu mau makua. Aka hoi, ina i hui na hanmana o ke kula mai na ohana mai o na aoao pule ano e, aia wale no > ka makua, ka olelo no na Buke i aoia’i, kana poe kamalii, a me na Buke e ao ole ia’i, ma na Buke nae ano pono o ke Akua keia olelo ana. Aole loa e aeia ke kumuao ke hookaumaha i ka Lunamanao o kekahi ma keia mea. Kia hoi kekahi; ina i hoole ka makua i ka lohe ana o kana keiki i ka heluhelu ana o na Buke e ao ana i na kumu kaawale o kekahi aoao, e pono i ke kumuao, a me ke >jahukula a i ole ia o na Kunakuia e hooponopono i na hora o na papa kaawale, i koi ole ia, a i ae ole ia [hoi kela keiki, e noho malaila e hoolohe i ka heluhelu ana i na Buke i hooleia. Ke hoopuka aku nei ke komite, ma neia i ka manao he pono ke hanaia i mau Buke heluhelu no na kula hui, a e paleia’ku na olelo a pau o na aoao pulo kaawale, aole e paiia maloko. No keia mau manao i hoikeia maluna, ke hooki nei ke komile i ko lakou manao e waiho ma ka papa ia mau palapala hoopii i oleloia’e nei, Me ka mahalo. E. P. Bona, lOANE RicHARDSO.V, P. Naone, J*. Kaapa, S. W. Papaula,