Ka Elele, Volume 9, Number 1, 1 Malaki 1854 — KELA MEA KEIA MEA MA KAUAI. [ARTICLE]

KELA MEA KEIA MEA MA KAUAI.

Ua holo aku au i Kauai, i ka mala,aa o lanuaii iho nel, maluna o ka , t aoku ahi, “Maikai.” He inoino ko Inakou holo ana mai Honolulu a Kauai, i io ka makani mainua; he 22 horo a lae iuka ma Nawiliwili. Lele au iuka a kipa ma ka hale o .ekahi makamaka lokomaikai, a nana Iho au i na mea hou malaila. Nani ui mea hou ina Liliue! Eia kekahi, ua lana hou ia a maikai ka mea puhi ko o Maikela, ma. Ua makaukau loa i keia va. Elua mea nana e hookaa i na • luila e wili ai ke ko, o ka wai, a o ka . 'iahu, nolaila holo loa. Na ka mahu 10 e hookaa i ka huila kaa wikiwiki loa .ue ke ko iloko, a lele iwaho ka mola;eke, a ueaekoke ilio ke ko. Hikiwa,ve loa ka aeae ana o ke ko, i keia nea; aole kaulai i ka la, wili wale iho 10, a pau ae la, hahao iloko o ka eke i lawe e kuai aku. Ina maikai ke ko, ikolu lona i loaa i ka la hookahi ma ,eia hale, ua like me 6,000 pruna, ua ike ia me ,S’3Ō0- a keu aku. Ua nui lae ka lilo uo ka niahi ana i ke ko, a

me ka halihaii ana, a me ka wili ana, | nolaila, aole maopopo ka nui o na elala puka i ka makahiki. Hookahi pilikia nul nia keia aina ko ma Lihue nei, o ka ulu pono ole o ke ko; ua ulu no a mae wale ih ola, I keia makahiki i hala; nolalla, aole nui o ke : ko i keia wa. Aka, oka wili ua maikai loa ia. Heaha la ke kumu o keia mae wale o ke ko? Eia kekahi; e hoi mai ana o Mi Raise oka Punahou, i Lihue nei, e maiama I keia aina ko. Ua nui nae na mea kuleana iloko o keia hana; oia hoi 0 Haneie, o Lee, Maikela, Eihopa, a me kekahi poe e ae: ua hui ko lakou elala ilaila, a e puka ana no. Ua nana iho no hoi au I ka mea puhiko ma Koloa; ua holo maoli ia hana, puhi no i ka po, puhi no i ke ao. Eko- ! lu kona, oia hoi 6,000 pauna i loaa i ka la hookahi, i keia wa! > a aeae no ( hoi keia ko, makepono paha ke kuai aku. Ua ulu maikai loa hoi ke ko ma Koloa nei i keia makahiki i hala; ua nui; aole liilii, e like me ke ko ma Lihue. Ua puka paha ke dala a Li ma 1 keia makahiki; uole nae akaka ka nui, no ka mea, nui loa ka iilo no kama ana, puhi ana, a me ka halihali ana. He 125 na kanaka a me na pake e hana nei ma ka hoolimalima ma keia aina ko, ma Koloa nei. Aneane pela no ka nui ma Liliue. Olelo nae na haole nona keia mau aina, ua oi ka maikai o na Pake ma ka hana, he poe ikaika, a me ka hoonianawanui I ka halia. Ua hana kekahi pake ma Koioa nei, Ikapoaao ika puhi ko, ua mahuahua nae ko lakou uku. He poe huhu no nae i kekahi mamua, a hoohaunaele. Pela mamua iho nei, ma Lihue. Ua hooleia ka uku o na Pake, no ka mea, ua hoole lakou i ka hana i kekahi la hoomalolo; nolaila, huhu loa lakou, a nui ka walaau, a me ka olelo ino. Ua pau koke nae, a ae hou lakou ika hana, alaila ua ukuia. Na kula o Kauai. Ua paU I ka nanaia e a’u. Ua oi ka makaukau o na kuia ma Hanaiei, ame Koolau. Mahalo ali i ka ike o na haumana, a me ka maluhia. Ua ikaika na Kahukula, a me na Kumu, nolaila liolo ka hana ,

Aole hoi liemehema loa na Kula ma Waimea, a me Koloa, ua maikai no, ma Puna ua mahuahua ka hemahema. E pau ana nae paha ia i keia vva, no ka mea, ua loaa ke Kahu hou a me ka maikai. Eia na pilikia au i ike ai iloko o na Kula ma Kauai nei, o ka pono ole o na hale Kula, lako ole i ka pa|ia eleele, i ka noho, a me ka panipuka; nui hoi na haumana nele i ka buke ole, papa ole, peni ole. No na makua keia hewa. 0 ke Kula lianai o Wilikoke ka mea 01 ka maikai ma Kauai nei; he 50 a keu na haumana, a ua maikai ko lakon nolio ana, ko lakou imi ana i ka naaliao, a me ko lakou hooikaika ana, i ola lakou. Ua ike au i ko lakou akamai ma ka heluhelu, ma ke ana lionua, palapala honua, kakaulima, hulikanaka, hoailonahelu, a me na mea e ae. 0 nahalepaahao. Ua nana au i Ka* halepaahao ma Lihue; ua makaukauia; he hale laau; he mau lumi liilii ma kela aoao keia aoao, nie ke kowa iwaena. Ua paa i ke ki na lumi, lue nn lawehala, akahi, a eilia maloko; aole huikau na lawehala e like tne na halepaahao e ae. Ua maluhia keia, hale. 1 ka hana hoolimalima ma ka aina ko, na lawehala I ke ao, a po hni i ka liale. 0 ka nku i loaa mai, o ko lakou ola ia. He 20 iloko, aoie nae i pau ka hookolokōloia. Eia ka hewa au i ike ai ma Lihue nei, he mau lawehala e holo ana i waho, e holo ana inaluna o na lio, me ka lole maikai, a me ke ano lanakila, me he mea ala aole o lakou hewa! NaWai keia hewa? Aole anei he mea keia e lilo ai ka hoopai ana o ke Kanawai i niea ole, a liaunaele ka nohoahai’’ No na kane wale no keia hale ma Lihue. Aia ma Koloa, Kahalepaaho no na w ; a-. hine, a ua maikai no, e iike me kela ma Lihue. Eha wahine iloko, e hili kaula ana, he kaula ahuawa, a maiaila loaa ko lakou ola. He hapaha ka uku no ka popo kauia ahuawa ma Koloa. Kuhalepuh■ ma Waimea. Nani ka maikai o keia hale! He hale pohaku; piliiaau ma luna; puka aniani loloa, a haie beie kiekie maikai, ano e, like ioa me konaaina naauao. Nani ka luhi a me ka hoomanawanui o na hoahanau ma

Waimea, i keia halepule 1 keia niāil makahiki elima! Ke Kalepa ma Kauai. Holo nui na moku Okoholn i Koloa i keia manawa i ka uala maoli; $1 no ka pahu ka uku, a $1.25 kekahi. Ua maikai hoi ke kope ma Hanalei i keia wa, ma na aina o Kali, a me Kapena Loke; ua puka ke elala i keia vva ma ke kope. He 66.000 panna kope ko Kali i keia makahiki, e kuai aku; he 40, a 50.000 laau kope; a ua uliuli maikai maoli. Pela no hoi ko Kapena Loke. No ke aha la, aole kanu na kanaka maoli i ke kope? Ua paipai ka Elele malaila, aole nae hoolohe, noho wale no. L.