Ka Elele, Volume 8, Number 8, 1 June 1853 — Ka Ahaolelo. Hale Lunamakaainana. [ARTICLE]

Ka Ahaolelo. Hale Lunamakaainana.

Poakolu, Mei I 8 . Hora 10 kak-ihiaka, halawai hou ka P<»c-i->lmia. Helulioluia ka oleio onehinei a ua >onoiu. Pule o Kalaka a noa, hoomakaia i hana. Heluhelu mai o loane i ka Palapaia Hoike ke Komile no na Aliahookolokolo no ka papala Hoike makahiki a ka Lunakanawai Ki.ie e noi ana kekahi mau olelo Hoko c hooiiūa kekahi mau Kanawai kalūko o na Aha>okolokolo e paa nei, aole i hoopauia maua. Ua aipono ke Komile ika ho.ike ana a i Lumi'kanawai ’Kiekie, a ua makaukau ua omile irei e hoopuka mai i Bi!a Kanawai e >opan ana ia miiu mea kalūko, Ua helulieia ua Bila la. A ma ke noi oS. M. Kaukau, ua hooholoia, e apono.aku i ka lioike la a ke Komile, a e heluhelu aiuaia ka Bila ia la a|>ojK>. Hoolaha mai o J. M. Smith, e heluhelu ai ana oia ma keia ho(>e iho i kekalū Bila anawai no ka Piliwaiwai ana. Ua loheia. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e pai i na hana i hooj)anceia. Hooholoia ma ke noi o L. S. Ua, e lilo ko hale a pau i Komile ano e noonoo i ka BiKanawai e hoonoa ana i na ia kapu o na >nohiki. Ua Komite ko ka Hale. Hoohoama ka manao o G. M. Robertson e koj>e likaiia ka Bila a e heluhelū akoluia i ka la •opo. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai a C. R. hopa no ka wai o ko Aupuni ma ka Hale ai oke Awa o Honolulu. Ma ke noi oA. Tatina, na hooholoia e haawiia keia Bila i Komile o ka hale a pau i ka la aj>o|K>. Hehihelu aiuaia ka Bila Kanawai e hoololi a i ka pauku 31 o ke Kanawai o na Ahaokolokolo no ka ukn o ke Kakauolelo o ka lakoikoi me ka Aha Kiekie. Ma ke noi o M. Kamakau, e hooholoia e Komile ko ka ' le a pau ano e noonoo no keia mea hoololi j u o kela pauku. Ua heluhelu houia ka 1 uku. Hooholoia ma ke noi o Pana, e wai- I ia ka Bila hoololi ma ka papa, a e kauoha i u keia hale i ke Komile hui i kohoia e hui 1 i ke Komi,te o ka Hale Alii, e hoololi i kola : nku 31, e hemo $ 1,000 iwaho, a e hooko- ! > iloko i $£'000, ka uku o ua Kakauelelo : Heluhelu akoluia ka Biln Knnawai o Ae a i ka hoee ana a me ka hpokuu ana i na na Hau aii ma iPilo. Ua hooholo loaia ia.Bi!a. Helulu lu ekoluia ma ka poo wale no ka a Kanawai no ke Kula Ahi, aua hooholo ; ia. Hoopuka mai o Pana : olelo hoolaha e he- j

iuhei'ii ma'i aua twa mahope ae nei i Bila Kanawai no na hiina maliuka. Ilooluha o Tatim\ e heluhelu ana oia apopo i kekalū Bila Kanawai e hookapu ana jna pnaa a nu' na kao hele wale maloko ona Alamii o ke Kulana' auhale o Honolulu e kaapuui ana ka palena ma ka nuku muliwai o Kikihale lilū Hema o ia Kahawai e pii ana iuka e hele ana ma ka mana Pauoa a hiki i ka iiiū Akau o ke Alanui Nuūanu, pii iuka ma ia lilū a lūki ika lihi mauka oke Alanui Kula Aiii, malaila aku me ia Alanui Pnowaina a lūki ike Alnnui Beritania. malaila aku ma ka lilii mauka o ia Alanui a hiki i ke Alanui Alapai. ma kona liln Hema a hiki i ke Aianui Alii maiaila mai e iho ana i kai ma keAlanui Hema o Kawaiahaoa hiki i ka lilū Hema o ke Alanui Alii Wahine, mailaila mai a hiki i ke Alanui iiio i kai me ia Alanui a lūki i kahakai, ma kahakai Ae a puui ika hoornnka ana. Iloopanee apopo, halawai hou. Poaha, Mei 19 Hora 10 kakahiaka, halawai hou ka Poeikohoiā. Hehiheluia ka olelo onehinei, a ua aponoia. Pule o Kalaka a noa, hoomakaia ka hana. Heluhelu mni o E. P. Bona i ka Palapala Hoike a ke Komiie Waiwai i noonoo ai no na dala kupono e lilo aku ai no kc kukuln ana i ka Hale hookolokolo, he $35.082.37. Ua nanq no hoi lakou i na palnpala heln a ua pololei no. Ma ke noi o 11. Koiku i kokua nuiia, ua hooholoia e apono akn ko ka hale i ka hoike ana oke Komite. Hoike mai na Komife Waiwai, E. P. Bona ma, i ko lakou hoike no ka hoopii a F. Funk e koi ana e nku ia ia i50 cts no kela la keia la ana i malama ai i ka poe lawehala i hoopaaia e kakali ana īke kau hookolokolo Kaapum o Hilo, a ua koi pu mai no hoi oia e loaa mai ia ia kekahi uku no kona malamā ana ika poe paahao ma ka hana ana i ke Alamū oluila.— Eia ka manao o ke Komite. E uku nku ke Aupuni ia Pana i 141.00 e iike me kona mau lilo i ka malaina ana i kelu poe lawehala e kakali nna ika hookolokoloia. No ka hia o ka hoopii a Pana, e noi ana i wahi uku nona no ka noho Luna Paahao ma ka hana Alamii. Manao ke Komile, na ke Kuhina Ka aiaina c noonoo ia mea. Ua aponoia ka Hoike a ko Komite. Ma ke noi o C. R. Bihoj>a, ua Aeia ia ia c heluhelu mai i kekahi Bila Kanawai e hoopo- ; nopono ana i pau ka hihia o ka poe hoolimalima waiwai paa, ma ka aina mahiai a ma ke I kahua pahale, ke uku oleia lakou i ka uku | hoolimalima a lakou i ae like ai. Ua helu- j helu muaia. Hooholoia naa ke noi o A. G. ' Tatina, e unuhiia ka bila ma ka olelo Muwuii, a o heluhelu aluaia ma ka la noa. Ma ke noi o A. G, Tatina, ua aeia oia e

heluhelu mai i kekahi bila Kanawai e hookapu ana i na kao a me na puaa hele wale ma iui Al.uiui o Honolulu. Ma ke noi o J. W. E. Maikai, ua hooholoia e heluhelu aluaia keia Bila i ka !a apopo. Ma ke noi o G. M. Lopikaua, ua aeia oia e heluhelu mai i kekalū bila Kanawai e hoomao|>ojX) ana i ka manawa o pau ai ka hoopii ana r>o na Aie loihi i ka wniwai. Ua hej luheluia. Ma ke noi o S. M. Kamakau, e j unulūia ka bila ma ka olelo Hawaii, a e hej luhelu aluaia ikapoaiua; a iia hooholoia. j Ma ke noi o G. M. ilopikuna, ua hooholoia, e paiia ma ka Polunesia a me ka Elele Ha- : waii na manao o W. L Lee, Lunakanawai Kiekie i hoike mai ai i keia hale no kona mai nao no ka hoolo’li hou ana i ka pauku 77 o i ke Kumukanawai, u no kona inanau no ke j poho o Kalao (Clough) a me Kaakepa (Cuthbert) i kela alū a na luina hooliaunaele. Hooholoia ma ke noi o S. Kipi. e haj>ai i na hana i hooj>aneeia. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, e lilo ka hale ano i Komite e noonoo i ka bila Kanawai no ke Kuūala i hoololiia e ka Ahaolelo Alii. Ua kuka ke Komite a pau o ka hale, a na noonoo i uu mau hoololi la, ua aponoia kekahi, ua hooleia a hookomo houia i hua hou ma kekahi o ua mau mea hoololi la. Hoopauia ke Komiie. Heluhelu aluāia ka bila Kanawai e hoopau ana i kekahi mau Kanawai kahiko. Hooholoia ma ke noi o Pana e haawiia keia bila i ke Komile o ka hale i ka la apojx>. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakan, e heluhelu akoluia ma ke poo wale no ka bila Kanawai e hoonoa ana i na ia kaj)u o na Konohiki. Ua heluheluia. Ninaiūa ka holo loa a me ka poe hoole a ua hooholo loaia e •like me ka oi o ka poe hooholo. Eia na inoa o ka poe ae e hooholo. W. E. Fii, W. II. Kailihaono, Keaniho, R. Koiku, S. Laanui, Kiha, J. W. H. Kauwahi, J. W. E. Maikai, C. Paua, W. B. Aka, G. W. Lilikalane L. S. Ua, loane Richardson, S. Kijū a me S. M. Kamakau. Eia k;i poe hoole me ka manao aole nono e lawe mai i kela walū ia hookahi i haawiia na ke Konohiki, A. G. l'ulina, J. Mott Smilh, E. P. Bona. C. li. Bihoj>a. J. Kaona, T. Keawoiwi u me S. P. Kalama. Iwaena ka Lunahoomalu. Hooholoia ma ke noi o C. R. Bihopa, a ua lilo ko ka ha!e i Komile e noonoo no ka bila Kanawai o ka wai o ke Aupuui ma ke Awa o Honolulu. Ua aponoia ka bila e like mo ka hoololiloli ana. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e kope maikaiia keia bila, a e heluhelu akoluia i ka poano. Hoopaueeia ka halawai ap.opo halawai hou. Pau a hoi nui. Alei i>0. Hora 10. Iialawai liou ka Poeikohoia o k«

Hawaii Pae Aina. Helnheluia ka Olelo o ka poaha a ua oponoia. Pule o Kulaka a noa, hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o J. M. Kamika i ka Palapala Hoike a ke Komite Wai i kauohaia e noonoo no na koina i hoopiiia mai no ka Waihona Kalaiaina; no keia mau hoopii. penei, 1. Hoopii a VV. C. Parke ka Hamnku e loaa iu ia i $500.00 i nku no kona h<»pu ana i ka rarna i hoopae maluia mai mamua aku iie?. me ke kne i ke dnte. 2. Hoopii a Timoteo Keaweiwi a me Lota Kamehameha e noi ana e ukuia ko )ana poino a me ko laua poho no ka lilo ana o ke kau wahi o ko laua aina ma Lahaina i ke Alanui olaila. Eia ka manao o ke Komile no ka hoopii a W. C. Parke. E pono no ke Aupuni e uku ia ia i kela mau dala i koiia, a e hookomoia ua mau dala la iloko o ka bi)a Kalaiwaiwai o keia makahiki. Ma ke noi o Tatina, ua aponoia ka Hoike a ke Komite, n hooholoia a like me in. Eia ka manao o ke Kornite no ka hoopii a Lota Kamehameha a me Timoteo Keaweiwi. Aole i hanaia na Alanni o Lahaina mamule o ke Kanawni i hooholoia e ka Ahaolelo, aole hoi puu dala i hookaawale muaia no ua mau alauui la. nolaila aole kuleann e hoopii ae i ke Keena Kalaiaina, aole hoi i keia hale mamuli o ke knmu i hanaia’i ua mau Ala la; aka, ua hanaia na mau Aianui la mamuli o ka manao a me ka makemake o kolaila kanaka paha a o ke Kiaaina paha. Nolaila ua hooholo lakou i ka manao. Aole e uku ke Aupuni i ko lakou poino a me ke poho no ke Alanui, a e paniia kela mau Alanui, koe no na Alanui pono i hanaia mamua aku a ina na ke Kiaaina oia iho, a na kekahi Luna Alanui paha ke kmnu o kela hana ana i kela Alanui, a na laua no e nku no ke poho a me ka poinoo ko Lahaina i ke Alanui. Nolaila, ua hooleia ka hoopii a Lota Kamehameha a me T. Keaweiwi. Pela ke ano o ka hoike a ke Komite. Ku iluna o S. M. Kamakan a apono i ka hoike a ke Komile, hooholo ko ka hale e apono i ka hoike ana. Heluhelu mai o A. G. Tatina i ka Palapala Hoike a ke Komile o na Aina, ala'nui a me na hana hon, na loaa mai ia lakou ka palapala a k Kuhina Kalaiaina e hoike mai ana i na Aina mahele o na Konohiki a me ka Moi me ke Aupuni, a ua loaa pu inai ;ne ke Kope o na P.ilapala Sila Nui o na Aina i alodioia mahaloia ka hoike. Ma ke noi o A. G. Tatina, ua hoolioloia e waihoia ma ka papa i hiki kela mea keia mea e nana. Heluhehi mai ka Lunahoomalu i ka palapala mii ka ILde Aliaolelo Alii mai, e lioike mai ani, ui w.iihoia ma ka papa ka bila Kanawai a keia hale i hooholo ai e nini i ka rama i hopnia no ka hoopae malu mai me ke kue i ke dute. Ua hooholo loaia ka bila Kanawai no na Palapala Ao moku Okohola. — Ua hooleia hoi ka bila Kanawai e wehe ana i ke Awa o Hilo. Ua hooholoia me ka hoololi ana i ka bila Kanawai o ka Auhau Alanni, a ua hooleia ka bila Kanawai o ka uku o riH makai. Hooholoia ma ke noi A. G. Tatina, e I.kop

maikaiia ka bila Kanawai no ke kuai Kudala; a e heluheln akohiia ma ka la aj)0|io. Hoolaha o C. R. Bihopa, mamuli heluhelu mai oia i kekahi bila Kanawai e hoopau ana i na Palapala Ae holo a ke Kuhina »o ko na aina e. Aponoia. Hooholoia ma ke noi o R. Koiku e wapai i na han» i hoopaneeia. Ma ke noi o J. W, E. Maikai, na aeia e Koniiie ko ka hale ano no ka bila Kanawai e hookapu ana i na pnaa nie na Kao hele wale nm na Alanni o Honolulu. Heluhehiia ma na pauku. Koka n»i ka ha)e a pono ka bila. Koi o Lopikana e komo ka lio iīoko, hoole o Kalama, a «a hooholoia ko Lopikana. a hookomo ia. Hooholoia ma ke noi o Pana, e kakauia ma ka lima maikai, a e heluhelu akoluia me ka Ja apopo. Pau ke Komile. Hooholoia e Komite ka hale ano no ka bila Kanawai e heopau ana i kekahi mau Kanawai Kahiko. Ua Komile nui. Hooholoia ma ke koi o loane, e kope maikaiia ka bila, a e heluhelu akoluia i ka la apopo. Pau ke Komite Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau e lilo ko ka lra)“ ano e Komile i ka bila Kanawai no ka Auhau Alanui i hoololiia e ka Ahaolelo Alii. O ka mea hoololiia ma ka pauku 4 o na Kanawai nei, e hoole ana i ka hookomo ana i na Kahnna pule Kumukula, Koa, Makai ua hooholoia ma ke i oi o loane e kohoia i mau Komile hui me kekahi mau Kornrte o ka Hale Alii e noonoo pu no ia mau rnea hoololi. Ua kohoia o A. G. Tatina, loane Kikeke a me J. W. E. Maikai. Ma ke noi o S. M. Kamakau, na hooholoia e apono aku i ka hoololi ana o ka pauku 5 a me ka 23. Pau ke Komile o ka hale. Hoopanee apopo halawai hou. Poaono, Mei 21, Hora 10 kakahiaka, halawai hou ka Poeikahoia o ko Hawaii Pae Aina. Heluhelu ke kakau olelo i na hana o ka poalima, a na aponoia Pule o Kalaka a noa, hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o E. P, Bona i ka Palapala Hoike a ka hapa uui o ke Komile Waiwai i noonoo ai no ka palanala hoopii a ka Moi no na dala he $10,000.00 a ka Ahaolelo o ka makahiki 1850 i hookaawale ai i niea knai moku nona. Eia ka manao o E. P. Hona C. 11. Bihopa a nre L. S. Ua, ka hapa nui o ua Komile nei, he pono no ke haawiia aku no ka Moi na dala koena o na puu dala la i ke kuai ana i ka moku o ka Moi mamiia aku nei. he $3,500.00 me ka uku hoopanee ole aku ia ia no ia mau dala. Hoike mai o A. G. Tatina a me S. Kipi i ko laua inanao, he hapa uuku o ua Komite Waiwai nei, i noonoo ai no ke koi a ka Moi i ua $10.000.00 nei. Eia ko laua manao, aole kuleana o ke alii e koi mai i keia wa i ua mau dala nei a i kekahi hoi o ia mau dala, aole uia ke kanawai, aole hoi ma ke auo o ka Bi!a Kalaiwaiwai o ua makahiki la, aole hoi ma na Bila e ae o ia ano, aole hoi ma ke ano o ke kau like, ke nana kakou malaila. A ina e manao ana ke alii na dala kana iloko o ua puu dala la. a ina e apono ko keia hala alaila, aole no e haawiia ia ia ua mau dala nei no

kekalu kumu e ae, aka, no ke kumu wale no i oleloia maloko o ua liila Kalaiwaiwai la o ka makahiki 1850, oia hoi ke kuai i wahi moku no ka Moi. Ma ke noi o J. VV. E. Maikai, hooholoia ua pono no ka hoike a ka hapa nui v ke Komite Waiwai, Hrl»heJu iw»s o E. F. Bona na ka hapa nni o ke Komile Waiwai, i ko lakou manao i noonoo ai no ka Hila Kanawai Auhau Waiwai a Pana i heluheluia’i iloko o keia hale.— Eia ka manao o E P. Bona, C R. Bihopa a me L. 8. Ua, no ka hapa nni. Aole.e hiki ke kan i keia Kanawai i keia makahiki, no ka maopopo ole o ka nui o ka waiwai paa a me ka waiwailewa o kela kanaka keia kanaka ma keia Aupuni i keia wa. Nolaila ua manao lakou, e waihoia ka Bila ma ka papa, a e hoopuka mai ana lakou i Bila Kanawai Auhau e like ke ano me ka auhau e noho nei. Heluhelu mai o A. G. Tatina i ko lana Pa- | lapala Hoikeo S. Kipi ma ka hapa uuku o ua Kornite waiwai nei, no ko laua manao no ua Bila Auhau nei a Pana. Ko laua manao, pono kela Biln auhan waiwai a Pana 7 a |rono no e lilo ia i Kanawai auhau waiwai maluna o ka |)oe waiwai a me ka poe ilihune. Aole kupono ka auhau e noho nei i keia wa; o ka poe ilihune ka i ano kaumaha i auhau a noho nei a ua mama wale ka poewaiwai; aka.o ka poe waiwai ka i kokua nuiia e ka malama ana o ke Anpuni i ko lakou wniwai. Nolaila ; he pono no ke auhau ia ka waiwaio ke kanaka i $ o hapahaneii elula ka auhau ohi no.kā 100 elala hookahi. Ilooholoin ma ke noi o J. M. Smith, e mahalo akn kakou i na hoike elua a na hapa 1 Kornite i hoike mni nei, aka, e waihoia ka lakou mau hoike ma ka pnpa i ike kela mea : keia mea, a e lawe pu ia na Bila elua o lakoi i hoopuka mui nei, a e heluhelu aluaia i ka lr I noa. Heluhelu mai o lonne Ilikeke i ka palapak hoike a ke Komile o na Ahahookolokolo n< kekahi hemahemn o ko Knnnwai hoopai Karai ma i oleloia ma ka palapala hoike makahiki < ka Lunakanawai Kiekie.no ka hookolokolo an: i ka Aihue ma ka degere 2, no nn hew; ofeni a malalo iho iloko o ka palpala hoopi hookahi. Ua heluhelnia mai ka Bila Kana wai pih ia mea noi. Hooholoia ma ke noi S. M, Kamakou, na apouoia ka hoike a k Komite a me ka Bila, e heluhelu alua ia na ka Rila ma ka poalua. Heluhelu hou niai o lonne Rikeke i kekr hi Palapala Hoike a ua Komite nei kekal mea i oleloia rna ka Palapala Hoike Makah ki a ua Lunakanawai Kiekie la, e hoole ai aole pono i na Lunakanawai o na Ahahoomal a ma na aha apnna e hookolokolo i na aihi i oleloia ma ke degere elna o ke, Kanawai ho< pai kaiaima. Ua heluheluia ka Bila alak<| i hoomnkakau ai. Ilooholoia ma ke noi o ; M. Kamnkaii e apono aku i ka hoike a 1 Komiie a e heluhelu aluaia ka Bib ma ka p alua. Heluhelu mai o F. Pann i ka Palapala H ike a ke Kornite wae i kauohaia e noonoo i ka palapala hoopii a ko Honolulu e noi ana j hii wale lakou i ka wai o ke Aupuni ma Hale wai ma ke awa. Eia ko lakou man:

ina c holo iluna ka Bila Kanawai o ka emi ana i ka uku o ka wai o ke Aupuni, ua hiki no ia lakou e kuai a loaa mai ka wai me ka nkn haahaa, aole ljke me mamua. Aole no hoi c pono e haawai wale kela wai me ka uku ole. ke kii kekahi. Nolaila e waihoia ka pala- ; pala hoopii ma ka papa. Uooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e.apono akn i ka hoike a ke Komite, a ua waihoia ka palapala hoopii ma ka papa. Heluhelu mai ka Lunahoomalu i kekahi palapala mai ka Hale; Ahaolelo Alii mai, e j hoike mai ana, ua kohia o A. Liholiho a me j K. C. Wale a me G. Kapeau no ka Hale | na lii. i mau Komile hui me na Komiii hui o keia hale, e noonoo [ui i na pauku i hoololiia 0 ka Bila Kanawai o ka Auhau Alanui. Ua maholoia ka manao o ka Hale Alii. Heluhelu hou mai ka Lunahoomalu i kekahi palapala mai ka Hale Ahaolelo Alii mai, e hoike mai ana, ua hooholoia me ka hoololi ana ka bila Kanawai o ke Kula Alii ; a ua hoopanee loaia ka bila Kanawai e hoonoa wale ana i na ia kapu o na Konohiki; a ua hooholoia me ka hoololi hou ana i ka bila Kanawai e hoomahualiua ana i ka Auhau dute'maluna o ka waiwai i laweia mai i’anei mai Kina mai a me na Mokupuni Pilipine e kokoke ana ilaila. Hooholoia ma ke noi o J. M. Smith, e haawiia ka bila Kanawai o ke Kula Alii i hoololiia; na ke Komite nui o ka hale a pau i ka poalua. Hooholoia ma ke noi o S. M, Kamakau, e aponoaku keia hale 1 ka hoololi ana o ka Hale Ahaolelo Alii i ka Pauku 3 o ke Kanawai dute o Kina a me Pilipine. Hooholoia ma ke noi o F. Pana, e aku keia hale i ka hoololi ana o ka pauku 4 o ia Kanawai. Aponoia ka bila. Ua aeia ia F. Pana e heluhelu mai i kekabi bila Kanawai no ka hopu ana i na luina mahuka. Hooholoia ma ke noi o L S. Ua, e heluhelu aluaia keia bila ma ka poakolu. Hoopnka mai o S. Kipi i kona manao, e kauoha aku ka Lunahoomalu i ka Loio Apa- 1 , na o keia wahi, e hoopii ac ia F. Hunt (Hapuku) imua o ka Lunakanawai knponoe hooI kolokolo ia ia no ke poho a me ka nalowale 1 ana o kekahi mau dala o ka Hale Ahaolelo o | ka Poeikohoia o ka makahiki 185 - J, i mea e hoihoiia mai ai kela mau dala. Hooholoia | keia manao o S. Kipi e like me ka hoo'oli ! ana E. P. Bona, penei, Na ka Lunahoo- , malu o keia hale, e hoouna aku i kope o ka palapala hoike a ke Komile no na buke, i ka Loio Apana o keia wahi, a nana no e honpii ia Hapuku iniua kekahi Lunakanawai kupono 1 e hookolokolo ia hihia i mea e loaa mai ai la mau dala Hoopuka mal o S. M. Kamakau i kona mauao i hoala hou ia ka noonoo ana i ka oh.lo Hoike a na Komite Wae i hooholoia mehinei, no ke pnni i na Alanui o Lahaina.a e olelo ana na ke Kiaaina me ka Luna Alanui o lakou e uku ia poino a me ia poho. — Ku iluna o Pana, he Luna no Hamakua, Hawaii, a hoike mai i kona manao aole pono ke huli a hoololi hou i ka manao o na Komite, no ka mea, ua pono ko lakou nianao. aole e uku aku ke Aupuni i kekahi dala hookahi no ka hana ana i kela mau Alanui ma Lahaina

no ka mea, ua hana wale ko Lahaina poe mamuli o ko lakou manao mahaoi wale iho no i kela man Alanui, aole mamuli o ke Kanawai ; nolaila ua pono no, na na Luna nana i paipa» i kela hana e uku i ke polio o ko Lahaina. Pehea na apana mai Hawaii a Kauai, ke hana lakou i na Alanui e like me ko Lahaina poe, a mahope, noi mai i kala no ia mau Alanui? Aole loa pono. Ku iluna o loane, a hoike i kona manao. Kokua i ko 1 Hamakau manao e hoala hou e noonoo i ka I olelo a na Komile. Aole pololei loa ka lakou j olelo. na kc Kiaaina a me ka Luna alanui ke I koi i hanaia kela mau a)a, aole hoi pono ka lakou olelo, na ke Kinaina a me na Luna la e uku i ka poino o ko Lahaina no ua mau alanui )a. Nolaila, e ae nku ko ka hale e | noonoo hou, i ke Komile. Kokua o Srnith ia Pana, a pela no o A. G. Tatina. Aka, ua hooholoia ka manao o S. M. Kamakau ma, e lilo ko ka hale a pau e Komite no ia mea ma ka poakahi. Ma ke noi o J. M. Smith, na honholoia, a aeia ia ia e heluhelu mai i Bila Kanawai e papa ana i ka piliwaiwai, Ua lieluhelu muaia. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, heluhelu aluaia keia Bila i ka poakolu. Ma ke noi o E. P. Bona, ua aeia oia, a heluhelu mua mai la i kekahi Bila Kanawai e papa ana i na Lnnakanawai a pau, aole lakou e noho i Loio e kokua a e hoomakaukau hoopii no na hihia i hookolokolo muaia imua o lakou. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e heluhelu aluaia keia Bila i ka poakolu. Ma ke noi o C. R. Eihopa, ua aeia oia, a heluhelu mua mai la i kekahi Bila Kanawai e hoopau ana i kekahi mau hemahema o na lahui e i loaa ole na palapala ae noho. Hooholoia ma ke noi o loane Kikeke, e lieluhelu aluaia keia Bila i ka poakolu. Hooholoia ma ke noi o loane, e hapai i na hana i hoopaneeia. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, e ! heluhelu akoluia ka Bila Kanawai o ka wai o ke Aupuni ma ke awa o Honolulu; ua heluheluia a ua hooholo loaia. Heluhelu akoluia ma ke poo wale no ka Bila Kanawai no de kuai kudala, a ua hooliolo loa in. Meluhelu akoluia ka Bila Kanawai e liookapu ana i ka hele wale ana o na Lio, Puaa a , me na Kao ma na alanui o Honolulu, a ua hooholo loaia. Heluhelu akoluia ma ke poo wale no, ka Bila Kanawai e hoopau ana i kekahi mau Kanawai kahiko, a ua hf»oholo loaia. Hoopaneeia i keia halawai i ka la noa, halawai hou. Pau a hoi nui. Poakahi Mei ‘23. Hora 10. kakahiaka, halawai hou ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina. Holnheluia na hana o ka poaono, a ua aponoia. Pnle o Alekanedero no Kalaka ma.i, a noa, alaila hoomakaia ka iiana. Helnhelu inai o J. Kaona i ka palnpala hoopii o Kona, Hawaii, e nonoi ana Aole c kuaiia na kula mai Kaawaloa a i Kekahi. E hoomahuahuaia na kuleana. E hoonoaia ke kapu ana o na konohiki i ke ahi. E hoopau-

ia ke ana aina ana o Mr. Fuller ma Kona, Hawaii, no kona ann pono ole i ka aina o ka-n-ika ame ka huhu. E hoihoiia na kuleana i lilo ike k-uaiia e ke Aupuni ia hai. Horlioloia ma ke noi o F. Pana, e haawiia ka pauku e hoopii ana no Fuller i ka poe Luna Hoona, a o na panku e ae o keia hoopii e haawi aku i kekahi Komile wae. Ua kohoia o J. Kaona, S. Laanui a me Keaniho. Heluhelu mai o J. W. E. Maikai i ka palapala hoopii o Waikiki, he 116 inoa e nonoi ann, penei, 1. E hoopauia ka auhau Ilio, Lio, a me ka auhau alanui. 2. E hoonoaia ka ia kapu o ke konohiki. 3. E hoemiia na la hana o na konohiki. 4. E hoemiia ka auhau kula no na mea keiki lehulehu. 5. E hookaawaleia na hana a kela kanaka keia kanaka. 6. E noa na kao a me na puaa hihiu ma kuahiwi, a me na na ululaau. 7. E noa ka wni o ke Aupuni. 8. E hoopauia na koa e noho ana ma kuaaina. 9. E hoemiia ka uku o na Luna Aupuni a pau. 10. E hoonoaia na aina kula a pau. 11. E ao ikaika la na kumu i ka lakou mau haumana. 12. E hoonoaia kc kanu ana a me ka inu ana ika awa. Na pauku a pau i pili i na kula kamalii, ua haawiia i na Komite no ke Aopnlapala e noonoo a hoike mai. Oka pauku e pili ana i ke kanu awa a me ka inu ana, ua haawiia i ke Komite mahiai. Ona pauku e ae, i ke Komite o na aina a me na liana hou. Heluhelu hou mai o J. W. E. Maikai i kekahi palapala hoopii no Waikiki, e nonoi, e pepehiia na ilio a pau mai Hawaii a Kauai. Hooholoia e waihoia ma ka papa. Heluhelu hou mai oJ. W. E. Maikai i kekahi palapala hoopii na kekahi kanaka o Waikiki, e nonoi ana e aeia oia e hookomo imua o na Luna Hoona i kona kulenna. Hooholoia. E haawiia keia hoopii i ka poe Luna lloona. Heluhelu mai o loane i ka palapala hoopii no Honuaula, Maui, e nonoi ana, 1. E hookaawaleia o Honuaula i apana okoa. 2. E hoopauia na Luna ana aina haole a e hoonohoia i Luna ana aiua kanaka inaoli. 3. E honpauia ka rnare ana o ka mea naauao me ka mea naaupo. Ka panku i pili i ka hana o na aina. ua haawiia i ke Komite o na aina ame na hana hou. Pauku o Honua ula; ua haawiia ike Komite Waiwai. Pa«ku mare, i ke Komil'e Aopalapaia. Heluhelu niai o L. S. Ua i ka palapala hoopii no Kaanapali, e uoi ana e uku aku ke Aupuni i $42.50 no ka lilo ana o ke kauwahi o ko lokau aina i ke alanui olaiio. Hooholoia, e haawi pu ia keia lioopii i ke Komite o ka hale a pau i ka wa e noonoo ai no ka hoopii a Lota Kamehameha ma, o Lahaina. Heluhelu mai o J. W. E. Maikoi i kekahi palapala hoopii a Keanu ma Lahaina, no ka

lilo ana o kona aina ike alanui. Ilooholoia, e lilo i ke Komile o ka hale a pau i oleloia no ko Lahaina. Heluhelu mai o R. Koiku i kekahi palapala hoopii na k-ekahi poe koa e noho ann nia Lwa, e nonoi mai ana, e hoopauia ko lakou noho koa ana, no ko lakou pilikia i ka hele pmepine i Honolulu mamuli o ka oihana koa, a haalele wale aku i ka lakou ohaname ka hemabema, a he nui loa no ka pilikia ma ia oihana koa. Uu haawiia ike Komile wae i kauohaia no ka hana koa. Heluhelu mai'o Keaniho i kekalii palapala hoopii no Hilo mai, e nonoi ana, e aeia na luina moku haole e kuai i ko lakou mau waiwai kahiki ma Hi-o me ke dute oleia; i ke Kapena o lukou wale no e dute ai. Ponoole, a na waihoia ma ka papa. Heluhelu palapala hoopii hou o Keaniho no Hilo, e hoonoa i na oopu a me na hinana ma na muliwai ame na kahawai. Pono ole, a ua waihoia ma ka papa. Heluhelu mai o J. Kaona i ka palapala hoopii o Kaupo, Maui, e nonoi ana, e hoopauia ka Luna kuai aina o Mr. Gower ma Maui Hikina, a e hoonolioia o L. S. Ua i Luna kuai aina no lakou. Ilooholoia ma ke noi o loane Rikana, e haawiia keia palapala hoopii i ka Luna o Hanā, a nana no e hoike aku i ke Kuhina Kalaiaina a kamailio no ia mea. Heluhelu mai o .1. W.' H. Kauwnhi i ka palapala hoopii a na Koolau, Oahu, no ka hana paewaewa o J. Kalili ko lakeu LunaIlale Alii. Poaliina, Mei 20, Halawai i ka hora 10 ; hapai houia ka bila no ke Kula Alii, olelo o Paki, aole ona makemake i ano hou ae no ia kula; ua maikai i ka wa ia Rikeke, a mahope mai ia Limaikaika ; no keaha la. e hoololi hou ae ? E waiho i keia bi!a. Ku o \V 7 ale a olelo, ua pono na na Kahu ekolu no ia Kula ; pela no ma na ama a pau; o ka mea nana e koho na Kahu, he okoa ia; mahope ia. Olelo o Kekaulahao na poao na Ka'hu ekolu ; maikai ia , na ke Alii nae e kolio, aole na na Lunamakaainana. Ua hoike mai oia i pauku hou i pani no ka pauku u-!ua, e haawi ana na ke Alii e koho na Kalm, a e noho laikou i ekolu uakahiki ma ka oihāna. Kokna p Kaj)eau a mo Naliaolēlua mamuli o Kekaulahao. Olelo o Limaikaika, he.mau j onoelna keia ; ina na na Lnnamakaainana e kolio i kekahi Kahn no ke Kula Alii, pono uo ; ina, na ke Alii iloko o kona aha, pono no; ualike pu. I ka ninau ana, hooholoia ka pauliu o Kekaulahao, i pani no ka pauku 2. Heluheluia no pauku e ae a hooholoia, a pau loa, a hooholoia ka hila. Hoopukaia mai ka bilā no noloko mai 0 ka hale lunamakaainana, no ka ia o na Konohiki, e lilo na ia o na Konohiki na kanaka. Ivu mai o Paki, a ku e 1 >.i i koia bila, a olelo e waiho loa ma ka papa. Olelo o J. li, no ka lokomaikai ona li; mamua ke-ia hila. aole no ke kumu e ae. Pela no o Liholiho. Nolaila ua waiho loa ia ■keia bi)a ma ka papa. liai mai o Wale i ke-

kuhi bila Kanawai e hooponopono ka hele ma ke Alanui. Hooholoia na Kekaulahao e ninau i ko k-a 1 hale lunamakaainana, no ka bila hooponopo- j no i na Ahahookolokolo. Hoo|)ukaia mai ka bila-no ka auhau dute i mahina o kekahi waiwai kalepa, no Kina mai. No ka niea, aole kuikahi iwaena o keia anpnni me kela aina ; aole hoi hewa ke kanlia ke | dutc 15 h<ipa haneri maluna o ka waiwai ka- | lepa malaila mai. Pau ia, kapaeia na rula o ka hale, e like i me ka palapala a ke Kom.le nana e kakau : Ua kohoia o Wale, Liholiho, me Nahaolelua e kuka me ke Komile o ka hale lunamakaainana no ka bila “ auhau Alanui.” Pau ka halawai. 1. Ilalawai hora 10; hapaiia na rula o ka Hale, a pau ia hapaiia ka bila no ke “ Oki Mare.” Hoopukaia mai ka bila hooj)onopono no ka hele ma ke Alanui, waihoia a i ka poakolu. Poakahi, Mei 23. Halawai i ka hora 12. Haiia mai kekahi j mau bila i hooholoia e na lunamakaainana, I he Kanawai pajja i na kao, lio, hipi aole hele wale rna Honoluhi, he Kanawai no ke kuai i ; ka wai o ka hawai o Honoluln; a he Kana- i wai no ke kudala ana i ka waiwaio ke Anj)ii- | ni. Pleluhehiia ka (lalapala a W. 1.. Lee no | ka mare ana iloko o na degere eha o ke koko | hanauna. Hapaiia ke bila papa i na holoholona hele wale iloko o Honolulu ; hoole o Paki, me i Namakeha, a me Kekaulahao i keia bi!a. — [ Kokua o Limaikaika mamuli o ka bila; he | mea ino maoli, hilahila, na holoholona ma ke | Alanui ; pela no hoi o Wale, me Piikoi. Nui ; ka hoopaapaa no ia mea, a pau ka halawai. i Poalua, Mei 24. Halawai i ka hora 10; heluhelu hou ia ka bila Kanawai e hoole ana i na lio, puaa, kao i ma Honolulw. Olelo o Liholiho aia hala na la iie 30, aole 4, alaila kuaiia ’ku kn holoholo- ! na. Hoopuka mai o Limaikaika i kona manao penei, e waiho i 30 hi na lio, a i ka pnaa a me na kao, i 4 la, aiaila kuai ; ua aeia keia. ! Ma ka noi o Kekaulahao ua waihoia keia bila i ma ka papa. Hai mai o Wale i oloio hooholo penei, no , ka mea, ua hai mai na lunamakaainana i ko i lakou manao aole lakou e noonoo i kekahi bi- j l;t hou, mahope o ka la 31, o Mei nei, Nolai- | hi, e waihoia ko lakou bila, a pau na bi!a o ke- j ia hale i ka hanaia, alaila e hana ia kela mau i bila. Ilooholoia keia. Hoopuka hou mai o Wale i kona bi!a hooj)an i ka hookamakama, eia ke a.io, aole no e holo wale na wahine maoli mai kekahi awa a i ke kekahi, ke loaa ole ia ia ka palaj)ala ae i | ko Kiaaina, a i kekahi lunakanawai palia. — 1 Hoole o Kauka i keia bila, he paewaewa, he hiki ole ke hooko, make hewa. Pau ka ha- j lawai. Poakolo, Mei 25, Halawai i ka hora i 1 , heluheluia kekahi ' mau pauku o Wale e manao ai, e hookomo I iloko o ke Kumukanawai; ehiku pauku ; a ua I

pau i ka hooleia. Ileluhelu houia ka bi! no ke Kula alii ; ma ke uoi o Kekaulahao u hooholoia e waiho ma ka papa keia hila. Heluheluia ka bila no ke kuai i k*a wai ke Aupuni rna ka hawai o Honolulu ; waili ia ai ka poalua, heluhelu hon. Heluhelu ka bila Aianui, me na hoa i hoo(>onoponoia na Lunamakaainana. Poaha, Mei 26. Halawai i ka hora 10 ; hapai hou ia na n la o ka Hale, noonooia na rula a hooholoia hiki i ke 45 ; pau ka halawai. Poalima, IMei 27. Halawaii ka hora 10; aole.hiki mai ka h: pa nui o ka hale ; nolailu hoo()uneeia ka har. a i ka la apopo. Poaono, Mei 28. Halawai i ka hora 10; hai mai o Liholik i kana palapala hoike no ke Komile nana noonoo i ko Wale bila e pau ai ka hookam: kama. Eia ka ano oko ke Komite manana pono ole keia bila, no ka mea, aole kap ma ka bila ka holo ana o na wahine mai lh kahi aina a i kekahi, ma kela mokupuni kei mokupuni; aole hoi luna dute ma kē'kahi ma awa e nana i na palapala ae a na wahine, pela aku. Nolaila, ua lioo.iolnia e paiia ke olelo a ke Komile. a me ka bila a Wale n na nupepa. Hoike mai no hoi o Liholiho ka olelo a ke Komite nana e noonno i ke K: nawai o Wale no ka hele rna ke Alanui, a i ka bila e hooholoia : ua waihoia keia bila a ka poalua nana hon. Hoikeia mai kekahi mau bila e hooholoia na lunamakaainana, oia lioi he bila e pono ka hookolokolo ma ka hoopii no ke karaiir degere elna, ke ko ole ka hoopii ma ke d' gere akaiii, a me kekahi bi!a e pau ai ka p likia o haole ke lawe ole lakou i palapala h' o aio iko lakou Aupuni. Ua waihoia ke mau bih. e hanaia mahope. Pau in, ua hap hou ia ka bi!a oka Mare,” no ka mea un hi houia e 1 imaikaika ; ua hooholoia keka mau, pauku, a pau ka liana, a i ka la noa, h ra 12. Poakuhi, !Mei 30 Halawai i ka hora 12; heluhelu mua ia I bila o Lihohho no ke kikoo ana o ke Kuhii Kaua i ke dala i Imawiia no ka oihana ko: a hooholoia. Ma ke noi o Wule, ua kapae ka rula o ka hale a heluhelu hou ia keia ,bil: akolu helul>elu ana, a hooholo loa ia. Puu ia, hapai hou ia ka bila no ke oki ineu mai ka pauku 11 no nā kumu e pono ai ■ oki ika mare ana. Olelo o Walē, hooka kumu pono no ke oki mare, oia hoi o ka m kolohe: no ka mea, oia ka olelo a Ie.su Krisi ka mea kiekie loa. Aole kumu pono e no ka oki ana ika marc. Ku e o ihholihe ko Wale, aio ka mea, wa.hi ana, no ka piiikiaI kekahi poe pono. Olelo o Limaikaika ua ke kona me ko wale, oia nae, ka p> no, ina i haalele k-ekuhi mea mare alima rnf kuhiki, e pono e manaoia ma ke Kanawui, moe kolohe no, a na ka ahahookolokolo e he maopopo keia, a e oki ke manao ia, ua por Ua liooholoia nae ko Wale ; o ka m®e koio wale no ke kumu hookahi ; pela ka hoohr ana a pau na pauku 11, a pau ka halawai.