Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 10, 24 October 1848 — Page 40
40 KA ELELE HAWAII. Okatoba 24, 1848.
ka pono? E huli ma na aina a pau i na manawa a pau. Aole loa.
Ma ka hoomaopopo an ai ka noho ana o na kanaka, ma kela aina Keristiano keia aina Keristiano, ua akaka loa keia manao hai.
Me ka ike ana o ka ike ana o kekahi lahuikanaka i ka Baibala o ke Akua, pela no ka noho pono ana o ia lahuikanaka.
Pehea ka poe ma Farani i ka wa i lanakila iho nei ka manao hoomaloko malaila? Ua poina anei ia kakou kolaila hana ino ia wa? Ua poina anei ia kakou ka hooakuaia mai o ka noonoo malaila, ke kinaiia mai o ka Sabati, ke kukala ana o ka maek he hiamoe mau loa no, ke alii ana mai o ka weliweli a me ka pepehiia mai a make na tausani a me na umi tausani ma kela aina maikai loa o a aina Keristiano, i kona wa i hoolei aku ai i ka hoomana ana i kona akua?
Pehea hoi o Italia a me Sepania i ekai manawa? He hope loa kolaila ike i ka Baibala. A ua kaulana loa i na hana haumia, ua paapu i na powa a me na hana ino. Pela io no hoi na Paniolo ma Amerika waena ama Amerika Hema.
Ai la mahea ka noho maluhia ana, ka lako a me ka pomaikai ia ? Aia no ma na aina, i mahuahua ka ike i ka olelo a ke Akua, aia ma Amerikahuipuia, ma Beritania a me Geremania.
Ma keia olelo, ua akaka .- --
1. He mea hiki i ka Akua ke hoike mai ia ia iho i na kanaka.
2. He poino na kanaka, ke ole ke Akua e hoike mai ia ia iho ia lakou.
Nolaila, ina he lokomaikai ke Akua, aole ia e waiho mai i na kanaka iloko o keia poino, e hoike mai no ia i kona makemake ia lakou.
Pomaikai ko oukou mau maka, no ka mea, ua ike; a me ko oukou mau pepeiao, ua lohe. E hoomaikaiia’ku ke Akua nana i hoopomaikai mai.
----------------
Kula Alii, Sep. 1848.
E na Kumuao; Aloha oukou; Ke hoopuka hou aku nei au ia oukou i ko’u manao, no ka mea, aole i pau.
No ke kau ana i na kanawai. I ka hoomaka ana i ka oukou mau kula, e pono ia oukou ke kau i kekahi mau kanawai; aole nae, he nui; he uuku wale no. Ponoole ke aupuni ke ole ke kanawai. O kau kula, o kou aupuni no ia . A o oe no, ke Alii o ia aupuni.
E pono ia oe ke hooalii aku malaila me ke aloha; aole me ka hookiekie a me ka hookano. E like me kou makemake i na’lii e hana mai ai ia oe, pela kau e hana aku ai i kau mau haumana. Pono no ke kau ana i na kanawai, aole nae he nui. Aho no ke kanawai hookahi, a i ole, i elua paha, i hooko maoli ia , i na kanawai he nui ke hooko ole ia. O ke kau ana i na kanawai, aole ia he hana pilikia. O ka hooko aku, oia no ka hana pilikia, a malaila no kekahi hemahema nui o na Kumuao o Hawaii nei.
Ina e kauia keia kanawai, “Aloha oukou i kekahi i kekahi,” alaila, nui na mea e pili ana malaila. Ina e aloha maoli mai ka haumana i kana kumu, alaila, e hoolohe mai oia i aia. Aole oia e walaau, aole e hawanawana, aole e hele wale aku iwaho, aole e noho wale me ka hoomaunauna i ka manawa kula. A, ina e aloha maoli na haumana i kekahi i kekahi, alaila, aole lakou e hakaka, aole e kuamuamu, aole e nuku aku, aole e hana ino aku, aole hoi e olelo ino aku i kekahi i kekahi. A, ua like keia me ka Paulo; “o ke aloha ka hooko ana i ke kanawai.”
No ka hoolohe, Na ke kumu no e kau i ke Kanawai; a, na ka haumana no e hoolohe. I ka hoolohe ana o ka haumana i ka ke kumu, oia no kekahi mea maikai e pili ana i na keiki. Aole maikai ka ohana, ke hoolohe ole mai ke keiki i ka ka makua, aole hoi, maikai ke Aupuni, ke hoolohe ole mai na’lii a me na kanaka i na kanawai o ua aupuni la; pela, aole maikai ke kula, ke hoolohe ole mai ka haumana i na kanawai o ke kula. Nolaila, he pono i na makua, ke ao aku i ka lakou mau keiki i ka hoolohe i ka wa nuku, a pela mau aku, a he pono hoi i ke kumu ke ao aku i kana mau haumana i ka hoolohe i na kanawai o kana kula. Poho kana uku i ke Aupuni, ke hoolohe ole mai kana mau haumana ia ia. Poho kona hooikaika ana e ao aku i kana mau haumana, ke hoolohe ole mai lakou i na kanawai o ke kula. Poho ka hale kula, poho ka manawa i noho ai na keiki ma ke kula; poho no na mea a pau e pili ana malaila, ke hoolohe ole mai kana mau haumana ia ia. Poho kona hooikaika ana e ao aku i kana mau haumana, ke hoolohe ole mai lakou i na kanawai o ke kula. Poho ka hale kula, poho ka manawa i noho ai na keiki ma ke kula; poho no na mea a pau e pili ana malaila, ke hoolohe ole mai ka haumana i ka ke kumu. He pono ia oukou a pau ke hoomaopopo aku, i ka oukou mau haumana, i keia hana nui a na kumu e ao aku i ka hoolohe. Ina, i nui ko oukou makaukau ma na mea e ae, e pono ai ka oukou mau kula, aole nae, e hoolhe mai na haumana ia oukou, alaila, pono ole ka oukou mau kula. Ina paha, ua nui ko oukou mau Kanawai, alaila, hoolohe ole mai kekahi, aole no ke kolohe, no ka hoopoino wale no
Nolaila, aole pono he hoonui wale aku i na kanawai. E hooalii aku oukou maluna o ka oukou mau haumana me ke aloha, a me ka makemake nui e pono ai lakou. A, ina e hoopai aku i kekahi, e hoopai no me ke aloha, a me ka pule a me ka noonoo nui, i maopopo ia, i ka oukou, alaila, e pomaikai auanei na keiki, na makua, a me ke Aupuni, i ka oukou i hoopai me ka huhu wale aku. Ina pela ka hana ana a oukou, alaila, e pomaikai auanei na keiki, na makua, a me ke Aupuni, i ka oukou Oihana. Oluolu no ko oukou noho pu ana ma keia ao, a e hauoli pu oukou me ka oukou mau haumana ma kela ao.
Ina paha, e ku e mai kekahi haumana ia oe, a e pakike, aole e hoolohe mai, alaila, e hooikaika aku oe a lanakila maoli oe maluna ona, o poino auanei ia haumana ia oe. Peneia ka hana a kekahi kumu ma ko makou aina. Kauoha aku oia i kekahi haumana liilii, e hele mai a e heluhelu. Ua ike no ke keiki i na huaolelo a pau, aka, ia manawa, aole oia i oluolu e heluhelu. Kuhikuhi aku ke kumu i kekahi hua, me ka niele. “Heaha ia hua?” Aole nae i pane mai ke keiki ; nana ilalo wale no me ka huhu. I aku ke kumu ia ia . “Ua ike oe ia hua, e pane mai. Hoole mai o Ioane, “Aole a’u e hiki ke pane ae.” Manao iho la ke kumu. “E ku e maoli paha keia, a ina e ae aku au ia ia e lanakila mai, poino auanei ke keiki.” Alaila lawe aku ke kumu i ke keiki i kahi malu, a hoopai aku ia ia. Paakiki no nae ka manao o keia keiki liilii e hoole mai. Lawe hou aku ke kumu ia ia ma kahi malu a hoopai hou aku. Hoole hou mai ke keiki, aole loa e pane mai i ka hua. Eha loa ka naau o ke kumu, hoomanawanui no nae e lawe hou aku, a e hoopai hou aku i ua keiki aloha la. Ia manawa no, a emai la ke keiki, “E ke kumu, e, e hai aku no wau i ka hua.”
Ma keia hana ana, ua maopopo ka lanakila ana o keia kumu, a me ka ae maoli mai o ke keiki, mamuli ona. Malama paha, e lohea kekahi makua e olelo ana. “Aole pono keia eha o ke keiki.” “Lokoino!” Aole he lokoino; he lokomaikai, a he aloha maoli no ia . Eia ka lokoino o ka ae wale aku o na kumu a me na makua mamuli o ka manao o na keiki. Ina paha, aole i hooikaika keia kumu e hoolanakila, alaila, lilo no ia mea, i mea e poino ai ke keiki, a me na makua, ma keia ao, a i mea hoi, e poino mau mai ai kona uhane ma ka po. Ua pau ka pepa e kakau ai, aole nae pau ka manao.
Na KUKE.
-----------------------
NO KE DALA A ME KE GULA.
O ka hope no ke eli ana i ke gula ma Kalifonia a me ka loaa gula nui ana ma Rusia i keia manawa, oia ke hoemi auanei i ka waiwai o ke gula. Aole paha hiki wawe ka emi mua ana, aka, mahope e emi no. E mahuahua mau ana no ke gula; a o ke dala hoi oia emi iho no. Ua manaoia ka nui o ke gula i eliia i ka makahiki 1847 he $41,000,000. A o ke dala hoi i eliia ia makahiki he $39,000,000.
----------------------------
KOKUA MAHINA HOU MA KANEOHE.
Ua mau ka manawalea o na hoahanau ekalesia ma keia kalana i keia mau mahina i hala ae nei. Aole nae na hoahanau wale no, o na mea e ae kekahi i kokua i ka pule o ka mahina hou. Penei ke kokua i keia mau mahina iho nei.
I ka mahina o Mei, $69,43, o Augate, $60.25, o Sepatemaba, $31.87, a me Okatoba $30.00, i hui pa loa $191.55.
He kala maoli wale no keia. He nui na hana e ae, he laau hale, a he ako hale kekahi hana a na hoahanau a me na mea imi. Nolaila ua loaa ia makou kekahi mau hale halawai maikai i keia manawa ma keia kalana, a au koe kekahi mau aina aole paa ka hale maikai. Ua kokoke paa ko makou hale pule i Kaneohe i na noho papa maikai. He pono pah apela e hana i na hoahanau. E hana maoli i ka hana a e hoolaa i ke kauwahi o ka waiwai no ka Haku. Pela ka olelo, “E hoonani ia Iehova ma kou waiwai a me na hua mua o na mea a pau i loaa’i ia oe.” Solomona. PALEKA.
Kaneohe, Okatoba 4, 1848.
----------------------
MAKE.
Ma Halawa, Molokai, make iho nei o Kele, kekahi kaikamahine o Kamaiberetane. I ka la 30 Sepatemaba iho nei kon amake ana, ma ka hiku o kona mau makahiki, o keia kaikamahine, ua makaukau i ka nana aku, he hooloheia i ka olelo a kona makuakane, a me kona makuwahine, he kaikamahine hooikaika ma ka pono o ka Haku, he haipule pu no ia me kona makuwahine.
Ua akamai oia i ka heluhelu i ka palapala Hemolele, hoopaa oi ai na pauku ehiku no ke kula Sabati, ua akamai oia i ka palapala lima, a me ka helu naau, a me ka pa, ko , li a me ka palapala aina.
Aole like kona ano me na kaikamahine e ae ma Halawa nei, he akahai a me ka oluolu, he kaikamahine kokua i ke Aupuni o ke Akua, aole haole kekahi mahina hou.
Aole ona launa me na keiki kolohe, ua malama pono no ia i na kanawai o kona makuakane, aole oia e huna hai koke mai no ia i kona hewa, he mau no kona noho ana iloko o ka hale o ke Akua.
Nolaila, ua lana ka manao no Kele, ua hele aku paha ia me ka Haku, he wahi leo keia e kahea mai ana ia oukou e na kaikamahine a pau loa i makaukau pono ka hele ana aku i kela ao. Na KAUWE.
Ua make iho nei, ma Honolulu, o NAMAUU, i ka walu o ka hora o ke kakahiaka o ka la 6 o Okatoba nei. Oia no kekahi o na Alii Ahaolelo, a me kekahi o ka Poe Luna Kuleanaaina.
I ka la 21 o Okatoba nei, po iho, ma ka hiku o ka hora, ma ka halepohaku o Kekauonohi, ma Honolulu nei, make aku nei kekahi Alii, o W.P. LELEIOHOKU, (William Pitt) he keikikane ia a Kalanimoku a me Kiliwehi; ma ke akeamama kona mai. Ua hanauia ma Kapualei, ma Molokai, i ka mahina o Maraki 21, 1821.
---------------------------
OLELO HOAKAKA.
No ka mea, ua noiia mai o Wm. L. Lee Peresidena o ka Aha Koikoi e Kamakapu no Honolulu, i hooponoponoia ke kauoha o Keaki no Honolulu i Oahu i make aku nei; Nolaila, ua hoikeia na kanaka a pau loa ke pili; O ka poalima, oia ka la 15 o Sepatemaba 1848 i ka 10 o ka hora kakahiaka; oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka mea i noiia mai, a me na mea hoole e hoikeia, aia ma ka hale hookolokolo ma Honolulu ka hana ana.
Na’u na H. RHODES,
Kakauolelo no ka Ahakoikoi.
Honolulu, Aug. 15, 1848.
-----------------------
OLELO HOOLAHA.
E ike oukou e na mea a pau o ka Mokupuni Oahu nei. He lio eleele loa, ua nalowale loa. Ekolu malama ka nalo ana. Eia na hoailona i kuniia ma ua lio la, ma kekahi aoao Z.K. a ma kekahi aoao C.K.
O ka mea hoike mai i ke kino o ua lio la i ka mea nona ka inoa i kakauia malalo iho nei, e ukuia oia i umi dala.
Ina paha ua kuaiia’ku keia lio ia hai, pono no ke lawe ia mai. Ua manao wale ia , ua lilo i ka aihue.
K. KAPAAKEA.
Honolulu, 20 Okat. 1848.
----------------------
OLELO HOOLAHA.
E ike oukou e na mea a pau, ma ka la 17 Ianuari, M.H. 1848, Ua hooliloia o J.H.E. MAIKAI i Loio, a ua hiki ia ia kekahi mau hana imua o na Ahahookolokolo nana ia i koho ke hoopii mai ka poe i hoopoino ia e kekahi ma ka waiwai a ma ka hewa hoi. Ke noho nei oia ma Honolulu nei. Na J.M.E. MAIKAI.