Ka Elele, Volume 3, Number 10, 18 ʻAukake 1847 — Pepehi kanaka. [ARTICLE]

Pepehi kanaka.

ka pono o ke Akua he mea ia e pono mea a pau, ua olelo mua ia mai hoi, keia ola ana e noho nei, a me kela la.” Ua loaa ka pono oke Akua i naka o Hawaii nei, a ua ola na uha:ckahi poe malaila; aole nae i lilo nui no o ke Akua i inea e pono ai na kine ka noho ana. l mau no ka noho ana o ka inui o na ,a; palaualelo no, hiamoe i ke ao, nonea iloko o na hale ino, pelapela liilii; ka ai kekahi la, a nui kekahi la; maiInihi ai, inoino kekahi. Nolaila mai, 'aliwali na kino, uuku na keiki, ilihuake wale, a poino Aole anei keia he li kanaka? aole anei ia he pale ae i Akua olelo? E nana i keia iwi haiao [uina. Lahaina, luLai 4, 1847. ik. 20: 13. Mai pepehi kanaka Ehia ano o ka pepehi kanaka. Ka pepehi lokoino me ka mae make. Oia ka poe e liia, he likahi ia. Ka pepehi naaupo, aole loko aohe manao e make. He mea oa keia ma Hawaii nei. 0 keia ■hi kanaka, he oi ka ino mamua pepehi lokoino; no ka mea, ma pepehi naaupo ana, pepehi ke ka ia ia iho a make; make kana ine ia ia; make na ohua ja ia, a tana mau keiki ponoi. ;hea keia pepehi kanaka ana? ;i—0ka ai nle. Ina na ka peelual 'i, na ke Akua mai ia; aka, inai a palauale.lo o ke kanaka, a noj aaupo paha, maluna ona ia he- 1

wa. Ma ka la ai oie, pololi; he hewa uuku ia. Eia ka hewa nui, loaa ole ka ai pono, a ai na keiki i na iwi ipu, ka pu maka, uwala rnaka, kaukama, ai ko, hua noni, ia mea aku, ia mea aku e ino ai ka opu: he mai uuku, a hele pinepine aku a nui; nolaila, o ka mea kino ikaika, a hoomakaukau ole i ai no ka hale ona, he pepehi kanaka no oia. 0 ka mea hanai ilio a pau ia ia ka ai a kana keiki, he pepehi kanaka no ia. 2. Ka ai nui, hoonnu i ka ni, oia kahi pilikia, pepehi ke kanaka ia ia i iho, make mua ka manao, molowa, a mahope make ke kino. No ka i mea, liuliu ka ai nui, e mai no, nalulu, nahu pinepine, lena, wela, ulauia ka opu ai maloko, (dyspepsia) wela ka houpo, aole no e pakele i keia mau mai, hiki mai no. Oia na mai hiki i na mea hanohano o Hawaii nei; no ka mea, ua lako lakou i ka ai. Pehea la e emi ai ka ai ana a ko Hawaii? E ai ma ka papaaina, keia keia ma kona bola iho, alaila emi. Haha ka lima ma ka opu, a piha, oki; aole emo make ia kanaka. 3. Ka ai pinepine kahi; he umi ai ana a kahi poe ika ia. Ika aumoe kahi ai ana. He pepehi kanaka maoli no ia, aole emo make. 4. Ka ai ino. Pela ka ai a pau mai kahi loihi mai, aole kala i kahuia, wela a awaawa iloko o ka waa!pa, a iloko oka moku paha. Aole iia he ai ola, he ai make no. Oia ka |make no ko Honolulu he nui ioa, a me kahi poe o Lahaina uo hoi.

I ka wa kahiko, haalele na’lii me|i kanaka i ka aina, noho iki hoi ma 1 keia wahi kela wahi ai, a loaa ia la- I kou ka ai hou. Aole anei oia ka mea i piha ai ka aina i kanaka? 1 1 keia wa, pau ia lewa ana, a laweia ] mai ka ai o Waihee, a o Kauai, ma na kulanakauhale nui. Pela ka ia i mai lapana mai, he ano pilau, aole ] pono e komo i ke kanaka. Nui ka poe make malaila. Pela ka nui o i ka ia kapi o Hawaii nei. He mea ino, hohono ka waha o ka poe ai. £ i honi oe a akaka. Aole loaa ke ola i ma ka ia ino, o ka make no ke loaa. Ai kahi poe i ka iwi a me ka hiu o ka ia. E aho komo ka pohaku i ke kanaka. He kumu ia o ka mai ma ka opu. Eia hoi kahi kanawai . pepehi kanaka ma Hawaii nei, penei. | Aolepono ai kohana. Pehn ka ma- I ka ke ia ole. A i ole ka ia, ai no lakou i ka paakai. He kanawai oolea ] loa keia. Nohea mai la? Aole no | na aina naauao mai, no ka mea, he ; nui na mea malaila, aole ai pinepine i ka ia. Pela Inelane, a lehule- , hu loa lakou. ! 5. O ka nui loa o na hale o Ha- i waii nei, he hua ia no ka naaupo. i Nui ka pepehi kanaka malaila. I Nui ka mea paa a ku pono i hale kanaka, pohaku, laau nui, i papa, he ; lepo kawili, he puna; aka, o na laau , liilii, a me ke pili, oia ka hale o Ha- ] waii nei. Kupanaha ka ike ole ia o na hale pohaku ma kuaaiha. Na hale piii pupupu, he wela i ke ao, a paa i ka po, aole komo ka hanu maikai no ke kanaka; komo ka makani ino; komo ke koekoe, ke i ann. I mai paha oe, pela na hale i > ka wa kahiko a nui kanaka, pela no. Aka, he wa okoa ia. Maa nu kanaka i ka hele wale, maa i ka noho i

ma kuahiwi. I keia wa, ua k i lole ka nui loa. Nolaila, pau iholoholona. Komo lole kou lio, a maa ka ka lole, alaila make, ke moe ma ho i ka po. He nui na hemahema e i Ha nei, a lilo i make no keia lahiii, le pau ika haiia i keia la. Ua kahi naauao; i hale naauao; i naauao; ai naauao; lapaau naaue 0 ka palaualelo a me ka naa . o laua na pepehi kanaka o Ha’ nei. Eli koke ia laua.