Ka Elele, Volume 2, Number 14, 21 October 1846 — KA PULE ANAANA. [ARTICLE]

KA PULE ANAANA.

Honolnlu,, Oahu , Ok. 9, 1818. Ua hookolokolo ia iho nei kekahi poe, mu ka Ahalunakanawai kunaka ma Honoluiu uei, ma ka mokapuni Oahu, ko Uawaii Paeaina. Eia ko lakou mau inoa. Kihakauli, Kelea, Opunui. No Waialae a me Wailupe keia poe. A e ike auanei oukou ika lakou hana naaupo ana i keia «a naauao. Eia ka lakou hana, lie poe anaana lukou nei, ua kuui iho nei lakou ia Namai i ka mea i make iho nei ma Wailupe, a e kuni ana lakou ia ia. 0 Kihakauli ke kahuna 'anaana. A o Kelea ka wahine a Namai ka mea i make. A o Opunui ke kaikuaana oua mea make la. A o kekahi kanaka iho, he makuahonowai ia no ua mea make la no Namai. Ua makaukau ka oihana kuni a ua poe la, ua luko lakou i na mea anaana, Ua loaa na ia he okuhekuhe, ahe lohelohe, he lau ipuawa. Oia ka hoailpna a lakou i haawi, i make

paha k-i poe e ae nana i anaana o, Namai. Ma ka hookolokolo ana iho nei a makou na Lunakanawai kanaka ma Honolulu nei, aia hoi, ua akaka loa ka lakou hana hewa ana ike Aupuni. Aua haihai ke Kanawai a na Moi elua i kau ai maluna o keia pae aina, mai Kauai a Hawaii. A ua hoopaiia iho nei lakou eha, palima na dala, no ko lakou pale ana i ke Kanawai; aia ma ka aoao 152, pauku 6. “E hoo'paa mau loa ia no ka pule, mamuli o ko kakou Haku o lesu Kristo, i pule Aupuni no ko Hawaii poe aina. 0 na Kanawai i kukalaia i ke kau ia Kamehameha II, e hoopau ana i ka hoomanakii, a me na hana ino o ka wa kahiko, ke paa la no ia .mau Kanawai; a ke papa hou nei keia Kanawai i kela hoomana, a me kela m u hana maloko o keia aupuni, a o loaa auanei na eha a me ka hoopai ana i oleloia iloko o ke Kanawai no ka hewa. J. Kaaukai. Makana aku na hoahanau o ka mea make i ke koi ia Kihakauli, ke kuhuna anaana alaila pule o Kihakauli penei: “E Uli (akua kii) eia ka makana a Namai he koi. E nana oe e Uli ike kololie, i ka lelemua nahua ma ka puu ma kahi haiki, i pau pu me ke a iwaho o ka oukou ia, e Uli, a waiho pu me ia nei ka oukou mana ia e ke Akua. E Ku, e Kama wahia, i ke kalo e kama wahia, i ke poo, e kama, e kama i ke kama. Eeu ka iio ike poo, e kama, e kama i ke kama, aina eka ilo iko waha e kama. Huaina ka mai i ko puu e kaina, wahia e ka ilo, ai’na e ka iio, e maneo e ka iio I ko puu, e kama. E nakaka ka mai i ko uinanma

umauma puha, ai ia e ka ilo pak paka ko ilo, e kama wahia ka mai ko kua, e eu ka ilo i ko kua, e n holo ka ilo i ko kua wahia, e kam ka hookumu ka mai i ko opu, e hu ka mai i ko opu, e eu ka ilo i !• opu, e uwe e ka nalopaka i ko op e ka nalo ilo pakaf)aka e kamal make i ka po e kamaka, ala mai ka mai e kamaka, kupu hiaM ka u ! e kamaka, e nakaka ka mai i ko 1: ho e eiī ka ilo i ko laho, pupupu li nalo i ko laho, e uwe ka nalo i 1< I laho, ko laho paia e kamaka, wah S ka mai ko uha, ai ia e ka mai, e n.".i kaka e ka mai, e eu e ka ilo pan: :j pana, e eu ka ilo i ko iwi uha e kal ma, puha ka mai i kooloolo wawaen e eu ka ilo, e maneo e ka ilo ai ia n ka ilo, kuaina e ka ilo, a i lohe oe i kamaka. Kealohi. “E huli ia.” Keleaukuu, Kihei. ‘Heaha ka la?i Kihakauli. He okuhekuhe i ekol , i lohelohe, ipuawa, i ili ee. Ina e ulu ma keia aoao, he malo na wuho, ina e ulu like, naloko k; make, e haawi ia waho make o Na mai. Pela ka pnle anaana a Kihakauli. Ni nau paha kekahi, ua papaia anei ka puk anaana e ka olelo a Iehova? E nana i: keia olelo ilalo iho.. Kanawailua 18: 10-13 ‘‘Aole e ikeia iwaena o oukou ka mes nana e kuu aku i kana keikikane, a i kana kaikamahipe paha e hele mawaena c ke ahi; aole hoi he kahuna anaana, anle hoi he mea nana moo, aole mea kilo. . Aole hoi he mea hoowalewale i na nahesa, aole hoi he mea ninau i iia uhane ino, aole hoi he kujma, aole he mea ninau i ka poe make. No ka mea, o ka poe a pau e hana ane ia mea, ua haumia lakou imua o lehova: no keia mau mea hoohaumia, na īehova kou Akua e kipaku aku ana ia lakou mai kou alo aku.

C hemolele oe imua o lehova kou I ua.” _ I, Vole anei maopopo ma keia mau pau- . ko ke Akua huhu i ka pule auaana a na mea a pau e pili ana ilaila?

ve kaua ma Mekiko. Ua lohe ma_ i, e uwao ana keaupuni Beritania iwaeo Mekiko a me Am huipuia, i pau koke kaua, a ua manaoia e pau koke ana ka uwao ana o Beritania; aole nae aka_ loa. Hoeliewa loa ko Beritania me ko ani i ko Ameiika no ka lawe ana ia liponia, a me ke kaua ana me ko Meo. Me he mea la he pue aina maoli lakou hana. |2ia kekahi; ua manaoia ua holo nui na \ku lawe wale o Mekiko, e hao i na Iku kalepa, ā me na moku okohola o lierika, ma ka moana Pakipika nei. Aot lae maopopo loa ka oiaio o keia olelo. le 10.000 na koa i hoolimalimaia ma I oleana Am. huipuia e hele i ke kaua 1 » Mekiko. Penei ka uku ana he $20 ; |<ana wale, a he $16 no ka malama. [ moku. He mau ulu moku nui i I I wa ma Honolulu a me Lahaina; he I ma Honolulu nei, na moku okohola ka l. He mau manuwa elua, he mau kaj i elua, a he moku lawe ukana no Beril ia. I ka lohe iho nei he 28 na moku •hola ma Lahaina. i 'Ioku ili. He manuwa uuku, he kiaAmerika o Shark (mano) kona inoa j ili nia Komelewa a poholoa; i ka la | o Sepatemaba ka ili ana; i ka hora 6 Le ahiahi. Paa loa iloko o ke one, a [ i ka nahaha, aole nae mea make; pae j a na kanaka a pau, a ola. [ wahi pilikia kela; ma kahi e hui ai li muliwai me ka moana, malaila kahi Ikia no na moku. ke manao e komo iloj o kela muliwai. No ka mea, nauwe lepine ke one io ia nei, a maopopo ole

. kahi hohonu ma kahi hookahi. Nolaila, nur |na moku pilikia ma ia wahi; oia kahi i ili ,ai ka manuwa Amerika o Pikaka mamua aku nei. No Bekitania mai. Ua lohe wale ia, e hoololi hou ia ana na Kuhina nui o Victoria, e lilo ana ka oihana i kekalii poe hou ae. Eia kekahi; Ua heluia na dala i lilo ae • i kela aupuni no keia makahiki e hiki mai ’ ana, eia no $260.440.000. Ao na dala l i lilo aku no na hana o ke aupuni no ia makahiki hookahi no, eia $247.000.000 i Ka like ole oka make ona kane me na wahine. Ma Beritania, ua oi aku ke i ola ana o na wahine mamua o na kane« i Iloko o na makahiki ekolu 1838, 1839, > 1840, eia ka nui o na kane i make, 518,- ■ 006, a o na wahine 499,050, oi ka make , o na kane 18,048. I keia wa, eia ka oii i o na wahine i na kane ma Ladana 119,ri 000. He ola loa na wahine, emi mai ke olai » ana o na kane. No keaha keia like ole o ke ola o na kane i me na wahine o kela aina? Ua monaoiai ■ no ka oolea o ka ke kane hana, a me ka: ! noho oluolu o na wahineNo ka helepo. Makemake ka poe- ■ hewa i ka pouli, aole i ka malāmalama;: i nolaila, hele lakou i ka po, e hana i ka lakou hana. Pela na aihue, ame na powa, a me ka ooe hookamakama, a me ka poe piliwaiwai; i ka po ka lakou hana. Nolaila, ea, e noho i ka hale i ka po; mai ; hookuu aku i na keiki e hele po; e hele i no i ke ao, a po e noho ma ka hale. , Ma na wahi paapu ina kanaka, e like me Honolulu a me Lahaina, nui wale ka j hoowalewale i ka po; e aho no na wahi I kawalawala na kanaka. Nolaila maa keia mau wahi hoowalewale, e noho kela mea . keia mea ma kona hale iho i ka jk>: e no- . ho pu nu kane me na wahine, a v hoi nui

na keiki me na makua i ka po. Ma na aina naauao a pau, ua maopopo ka ino, ke iiookuuia na kamalii e hele iwaho i ka po, e launa pu a paani pu, Hakaka, kuamuamu, nuku aku, nukumai. A hana i na hana ino a pau; no ka mea. ua nalo iloko o ka pouli.