Ka Elele, Volume 1, Number 24, 3 Malaki 1846 — NO KA PAI HOU ANA I KA ELELE. [ARTICLE]

NO KA PAI HOU ANA I KA ELELE.

O ka pepa 24 keia o ka Elele, a o ka pepa hope loa hoi ia no keia makahiki o ka pai ana; elua pepa i ka malama hookahi, pela ka oleio ma ka Elele helu mua, a ua ko ia olelo. Eia kekahi; ua kanalua iki au i ka pai hou ana; aole akaka loa ka pono. Eia na mea e kanalua’i. 1. 0 ka uku ole mai o kekahi poe lawe i ka Elele, nolaila, ua poho kekahi dala ma keia hana. 0 na’lii a me na haole, pakahi ke dala okoa: ka lakou uku no ka Elele, a ua pau ; lakou i ka uku mai; o na makaainana ka poe uku hapawalu, o lakou ka poe uku ole. Nolaila ka poho, j a nolaila hoi ke kanalua iloko o’u;P manao kekahi manao e waiho loa,j|

. aole pai hou aku. Aole nae paa ; loa ka manao pela; no ka mea, he- - mahema loa kanaka Hawaii ke ole ka pepa hoolaha i na mea hou. i 2. Eia kekahi mea e kanalua’i, o i ka nui o ka’u hana. 0 ka oihana kahuna pule, kahu ekalesia, lunaoi lelo, eia no maluna o’u. He kihapai nui, a he ekalesia nui ko’u, a. ke noho nel ka’u mau hipa a me na keiki hipa iwaena o ka hoowalewa1 le a me ka ino o Honolulu nei. Nolaila nui ka hana a ke kahu nana e kiai ia lakou, o lilo lakou mamuli o kela hoowalewale a me keia hoowalewale. Nolailai kaumuha kuu mau lima i ka Elele. Nolaila penei kuu manao, e waiho iki i ka pai ana a me ka hoopuka ana i ka Elele, a hiki aku i ka la, mua o Apei-ila, alaila pai hou, ke maopopo ka pono. Penei ka uku ana ma keia hope aku. O na’lii a me na haole pakahi, $1,00' O ka poe koikoi, na lunakanawai, lunaauhau, hakuaina, konohiki hapalua, 50' O na makaainana ma Honolnlu a me Lahaina, ma kahi dala pakahi ka hapaha, 25O na makaainana ma kuaaina hapawalu, 12 Ina nae ua ike na misionari ma Lahaina, a me Honolulu, ua ilihu'nemaoli, a mai paha kekahi mea makemake i ka Elele, aia no ia la|kou ka hoemi mai i ka hapawalu ko lakou uku. 1 Eia kekahi; oka poe makemake | e halihaliia ko lakou Elele i ko lakou ; hale, e uku lakou i daia okoa e like ‘me na’lii a me na haole; alaila, na ka luna e lawe i na pepa a pau i ko lakou wahi, a ia’u ka uku no ua |jluna la. |l

Makawao, Maui Uik'ma, īan. S0, 18 4(>. jj Ke manao nei au e hoakaka aku. i kekahi mau mea i hanaia ma ko makou aina, i ka makahiki 1845.1 A lohe na hoahanau mai Hawaii a Kauai, alaila e hiki ia lakou ke hahai mai mamuli o ka makou ma na ; mea e pono ai, a ke haalele i na mea pono ole i hanaia e makou mai Huelo a hiki i Keokea. Eia ka mea mua a’u e hoakaka nku; Ka hana a na hoahanau ma keia ekalesia huipuia, mai Hamakua a hiki i Kula, ma ka malama ana i ka lakou kumu i ka makahiki 1845. Nui ka lakou hana malaila. Aole lakou paupauaho, aole manaka. Ma na mea e pono ai ke kino, ua kokua mai na hoahanau me ka oluolu. Eia na mea ana hoahanau i haawi mai: ka palaoa, ke kulina, ke kalo, na uala maoli, a rae na uala kahiki, na maia, na ipu maoli ■na ipu ala; na puaa, na moa, pala-l ! hu; na hua moa, ame na mea e ae[ iO keia aina. Ua kokua mai o Wiliama, Mc Lane raa ke ko, a me ka molakeke. I ko makou kukulu ana i wahi hale hou, ua kokua mai na hoahanau malaila, ma ka laau a me ke ako ana, a me ka hanai ana i na kamana ka poe nana i kukulu. A i ka mua o keia makahiki hou, ua haawi mai lakou i elua haneri dala ($200,) mnoii a me ke keu.l Aole akaka lea ia’u ke kumu kuai o ko lakou malama kumu i keia makahiki, aka i ko’u manao, ua oi aku ia i eha haneri a me kanalima dala, $450. Nolaila, e hoike aku au imua o na ekalesia i ka oiaio o ko lakou nei aloha, a me ko’u kaena ana no iakou. Ena hoahanau n pau mai Hawaii a Kauai, owai o oukou e| ( hele a hana like?

II Ua haawi mai na hoahanau i keI kahi mau dala he kanakolu paha i ($30) dala no ka poe ike ole ia lej hova, a no ka poe i hooluhiia i mea I e pau ai ko lakou hemahema i oia | ko lakou poe uhane ma o Iesu la. j A e kanu ko ana makou i keia ma||nawa, i mea e hiki ia makou ke i hoonui i ka hana ma keia wahi maikni. Eia kekahi mea a’u e hoakaka aku: Ke ano o na kula ma ko makou aina i ka makahiki i hala aku nei. I ko’u nana ana aku, ua maikai na kula kamalii, aole emi na haumana, ua mahuahua ka naauao; aole nae i pau na mea hemaheina a pau loa. He makahiki ano e kela, no ka mahuahua o na hale kula ma ko makou j aina. Ua kukuluia na hale kula hou, na hale holowaa lepo ehiku, a he mau hale pili kekahi. I keia wa e noho nei, e kula ana na kamalii ma ko mnkou aina a puni. Ua maikai loa ke kula Sabati ma j Lanikahua. Ua paa naau na kamali i ka olelo a ke Akua i na la Sabati a pau. Oluolu lakou i keia hana, a e mnhunhua ana ko lakou naauao ma ka Baibala. Ika makahiki 1845, ua heluhelu na kamalii kan:dima (50) ma Hamakpa i ka Bnibnla a pau mai Kinohi a Hoikeana. Pela kekahi poe makua mai Huelo a hiki i Keokea. Menei ko 1 lakou heluhelu ana. Ika la Sab;iti, I elima mokuna, a i na la noa, ekolu j mokuna ika lahookahi. Kehauoli nei au i keia hana maikai, a ke makemnke nei au e heluhelu like na hoahanau, a me na kamalii a pau ; inai Hawaii a Kauai, i hookoia ko j lesu makemake ma kana pule i koInamakua. “E hoolaa oe ia lakou [ ma kau oiaio; O kau oleio ka oiaio.” llloane 17: 17.

Eia kekahi mea hou aku. I ka( la mua o Ianuari nei, ua hoomaka makou i ka pule hoomau. Nui na kanaka i hoakoakoa ia mai Kula a Hamakua. I ka po aha, a me ka po elima, ua kokua mai o Kalaka ia’u. Po aono, ua komo mai he 29 kanaka hou iloko o ka berita. 0 ka la Sabati, ua ahaaina makou i ka ahaaina a ka Haku, a poakahi he la hookeai ia, a he la pule no ko ke ao nei, “i hiki mai ke Aupuni o ke Akua,” a i ola ko ka honua a puni. I ko’u manao, ua maikai ka hana ia mau la. Ua kokua mai ka Haku. Ua oluolu na hoahanau. “Ua oi aku” no hoi, kona mau pua iloko 0 ka naau o ko ke Lii poe enemi.” Oia na mea a’u i hoakaka aku no na mea e pili ana ia makou ma Makawao nei. E pule pukou e na hoahanau, no makou i ole e make ,hewa ka makou hana ana iloko o ika Haku. Na’u na Gelina. .1 ko ke Lii holo ana i Hamakua nei, ua kukakuka pu oia me Kauka Iudd, a lilo keia aina ia Kauka, i nea e kuai maoli rae ka poe maiaainana. Menei ke kuai ana: “E suaiia ka aina i kela mea keia mea nakemake mai, a e hawiia aku i ka lalapala kuleana i ua mea kuai aina a nona mau loa, a no kona hooilina, 1 me kona hope a hiki i ka hopena ne ka malu maikai e like me ka nalu o na haole.” A ua koho Kauka Judd ia’u i kaiu nana e hooponopono i keia hana 10 ke Aupuni, a nana e haawi i ka lalapala kuai aina i na kanaka maoi me ka hoomaopopo i ka paiena, i e ohi mai i ke dala kuai aina no :e Aupuni.” A ua ae ia mai au e hookaawale wahi no’u, e mahi ai na kanaka a

me na hoahanau i mea malama i ka lakou kumu. Aua aeia mai au e hookaawale i kekahi aina e mahi no lakou iho me ka uku ole o lakou i ke Aupuni. Eia kekahi; na na kanaka e kokua i ka lakou kumuao, a e hana i na hana a pau o ko lakou wahi, a i ka wa i hiki mai ai ke Lii e ike no ia ia e like nie ka mea mau; a ina pela ka hana, aole o lakou luhi e ae, aole hele i ka hana a ka lunaauhau, a me ka poalima, o ka auhau kino wale no ko lakou e like me ke Kanawai e noho nei.” Ua kakauia ka inoa oke Lii a me Keone Ana. I ka wa pono e hai aku au i ka hua o keia mea hou. Na’u na Gelina.